التهاب مفاصل در سالمندان

یکی از مشکلاتی که اغلب سالمندان از آن رنج می‌برند، درد مفاصل است.

شایع‌ترین نوع این ناراحتی‌ها، از فرسایش و تحلیل مفاصل می باشد كه با بروز این مشکل، مفصل دردناك شده و اجازه حرکت و راه رفتن را از افراد سالمند سلب می‌کند.

در طی حركت كردن، انتهای استخوان‌ها به طور طبیعی توسط غضروف‌ها و مایع لغزنده اطراف آنها محافظت می‌شود که با افزایش سن، استخوان‌ها شكننده، مفاصل بی‌شكل و دردناك، و حركت مشكل می‌شود.

این بیماری میلیون‌ها نفر در جهان، به ویژه افراد مسن را تحت تأثیر قرار داده است. رژیم غذایی، غذا یا مكمل‌های ویژه‌ای برای پیشگیری، درمان و رهایی از تحلیل مفاصل شناخته نشده است.

البته در بسیاری از موارد مصرف مكمل‌های آمینواسیدی، كلسیم، مس، روغن كبد ماهی، ویتامینD، لسیتین، اینوزیتول، عسل، پاراآمینوبنزوئیك، شاهی‌آبی (كاكوتی) و مخمر، میوه تازه و سیر توصیه شده است، كه این مواد نیز تاثیر چندانی نداشته‌اند.

ارتباط شناخته شده‌ای نیز بین تحلیل مفاصل و اضافه وزن وجود دارد. لذا كاهش وزن اضافی برای افراد مبتلا به درد مفاصل بسیار مهم ‌است، زیرا مفاصل برای تحمل وزن بالا، تحت فشار قرار می گیرند.

نوع دیگر التهاب مفاصل، روماتیسم مفصلی است كه رابطه نزدیكی با رژیم غذایی دارد. در این بیماری، سیستم ایمنی به اشتباه به پوشش استخوان‌ها حمله می‌كند. عملكرد سیستم ایمنی به تغذیه كافی بستگی دارد و رژیم ناكافی ممكن است، این نوع التهاب مفاصل را به همراه داشته باشد.

این احتمال وجود دارد كه در برخی افراد، مواد غذایی خاصی بتوانند سیستم ایمنی را به این حمله تحریك كنند. مصرف شیر و لبنیات، روماتیسم مفصلی را در برخی افراد تشدید می‌كند. اسیدهای چرب اُمگا 3 كه در ماهی یافت می‌شوند، سبب تخفیف عوارض این بیماری می‌شوند.

پژوهش‌ها نشان می‌دهد، همان رژیمی ‌كه در بیمارهای قلبی به كار می‌رود و در آن رژیم، مصرف چربی های اشباع، كم و مصرف چربی های غیر اشباع پلی، زیاد است، می‌تواند به پیشگیری یا كاهش التهاب و درد مفاصل نیز كمك كند.

پراكسیداسیون چربی‌ها در بدن نیز می‌تواند سبب التهاب مفاصل شو. ویتامین E از پراكسیداسیون چربی‌ها جلوگیری می‌كند، لذا برای کاهش التهاب مفاصل مفید است، ولی نمونه‌های بارز روماتیسم مفصلی را بهبود نمی‌بخشد.

پوکی استخوان

پوکی استخوان نیز از بیماری‌های شایع دوران سالمندی است كه استخوان‌ها به دلیل كاهش میزان املاح، شكننده می‌شوند.

عوامل متعددی مانند ‌دریافت کم كلسیم، دریافت بیش از حد یا كم پروتئین، بی‌حركتی، مؤنث بودن، یائسگی، افزایش سن، كمی ‌وزن، نژاد، ژنتیك و وجود سابقه ابتلا به این بیماری در خانواده، مصرف داروهایی مانند كورتیكواستروئیدها و ابتلا به بیماری‌های كلیوی، كبدی، دیابت، آلزایمر، روماتیسم مفصلی و ... در بروز این بیماری موثرند.

برای پیشگیری از این بیماری كه ناتوانی، كاهش قد و شكستگی‌های استخوانی را به دنبال دارد، افزایش تحرك و فعالیت بدنی و مصرف رژیم غذایی حاوی مقادیركافی پروتئین و كلسیم توصیه می‌شود.

برای تنظیم برنامه غذایی سالمندان مبتلا به پوکی استخوان، باید به نکته‌های مهمی‌ اشاره کرد.

تامین كالری كافی برای حفظ وزن مطلوب و توجه به اختلالاتی مانند بی‌اشتهایی یا پرخوری عصبی، مصرف روزانه سه تا چهار واحد از گروه لبنیات، تهیه عصاره كلسیم از استخوان (با جوشاندن استخوان‌های گاو یا گوسفند در مخلوط سركه و آب‌لیمو كه با آب این عصاره تهیه می‌شود) در این بیمارن مهم است.

در تنظیم برنامه غذایی سالمندان گیاه‌خوار، توجه به مصرف بادام، فندق (سه قاشق غذاخوری از هر كدام)، سبزی‌های برگ سبز (سه تا پنج واحد)، پونه خشك، برگ مو، انواع كلم، زیره، لوبیاها و نخود، ضروری به نظر می‌رسد تا از این طریق كلسیم لازم، فراهم شود. قرار گرفتن روزانه 15 تا 30 دقیقه در معرض نور مستقیم خورشید (برای تامین ویتامینD لازم)، مصرف انواع ماهی و استفاده از انواع مرکبات و دیگر میوه‌های حاوی ویتامین C به منظور جذب بهتر کلسیم ضروری است.

مهم ترین عامل پیشگیری كننده از بیماری فرسایش مفاصل، حفظ وزن مناسب بدن است، چون زیاد بودن وزن موجب فشار بیشتری بر روی مفاصل به ویژه مفصل زانو می‌شود و در دراز مدت موجب فرسایش بیشتر آنها می‌شود.

ورزش منظم، استراحت مناسب و محفاظت از مفاصل در مقابل فشارهای كاری زیاد نیز از عوامل پیشگیری كننده محسوب می‌شوند.

دکتر صابر آرامی

متخصص ارتوپدی و جراحی استخوان و مفاصل - فوق‌تخصص زانو