"سلامت" مهم ترین"سین" هفت‌سین
"سلامت" مهم ترين"سين" هفت‌سين
در ايام نوروز، يک سري آداب و سنن در کشور ما رايج است که بر تغذيه و الگوي غذايي افراد تاثير زيادي دارد.
در تعطيلات نوروز، بازار ميهماني و ديد و بازديد بسيار گرم است و مردم به ديدار فاميل، دوستان و آشنايان خود مي‌روند. برخي از افراد نيز ايام تعطيل را در سفر مي‌گذرانند.
اين تغيير در برنامه زندگي، چه به علت ديد و بازديدهاي دوستانه و فاميلي و چه به علت سفر، دگرگوني‌هاي مهمي در برنامه غذايي اشخاص ايجاد مي‌نمايد.
در اين مقاله سعي بر اين شده که تغييرات حاصل از ايام نوروز در تغذيه افراد و اثرات آن در سلامت جامعه مورد بررسي قرار گيرد.
در ديد و بازديدهاي ايام عيد، مصرف تنقلات مختلف مرسوم است. يکي از اين تنقلات، آجيل است. انواع مغزها از قبيل پسته، بادام، فندق، تخمه، بادام‌زميني، بادام هندي و... از تنقلاتي هستند که از زمان‌هاي قديم استفاده از آنها در ميهماني‌ها شايع بوده و هنوز هم رايج است.
مغزها يا آجيل:
"مغزها" که اصطلاحا آنها را "آجيل" مي‌نامند، مواد غذايي مفيدي هستند که حاوي مواد مغذي ضروري براي سلامت انسان بوده و مي‌توانند قسمتي از نيازهاي تغذيه‌اي افراد را برآورده نمايند. مغزها از منابع غني پروتئين گياهي هستند. چنانچه مغزها را با يکي ديگر از پروتئين‌هاي گياهي مانند حبوبات يا غلات مصرف نماييم، پروتئين آنها کامل شده و از ارزش تغديه‌اي بالايي برخوردار خواهند شد؛ مثلا استفاده از آجيل با گندم يا نخود بو داده موجب افزايش کيفيت پروتئين آنها مي‌شود.
انواع مغزها از منابع خوب ويتامين‌هاي گروه B محسوب مي‌شوند و با مصرف آنها مي‌توانيم قسمتي از نيازهاي خود را به اين دسته از ويتامين‌ها برآورده سازيم. ويتامين هاي گروه B در فعاليت و سلامت سيستم عصبي و نيز در سلامت، طراوت و شادابي پوست موثر است.
مغزها حاوي مقادير مناسبي "روي" هستند. "روي" از املاحي است که در رشد کودکان و نوجوانان، بلوغ جنسي نوجوانان، افزايش قدرت ايمني بدن و سلامت و شادابي پوست، موها و ناخن‌ها تاثير مهمي دارد.
ماده معدني ديگري که در مغزها به ميزان مناسب وجود دارد "آهن" است. آهن از املاحي است که در تنفس سلولي دخالت دارد و در کمبود آن، اکسيژن به ميزان کافي به سلول‌ها نمي‌رسد. اين ماده مغذي همچنين در خون‌سازي موثر است و چنان چه به ميزان کافي در غذا موجود نباشد، شخص دچار کم‌خوني خواهد شد. ضمنا آهن در قدرت ايمني موثر است و کمبود آن موجب آسيب‌پذيري در برابر بيماري‌ها مي‌شود. لازم به ذکر است که جذب آهن موجود در مغزها(آهن گياهي) کمتر از جذب آهن موجود در منابع حيواني( شامل انواع گوشت، تخم مرغ و جگر و قلوه) است. بنابراين چنان چه انواع آجيل همراه يک منبع غني ويتامين C مانند مرکبات استفاده شود، جذب آهن موجود در آن افزايش مي‌يابد. به اين ترتيب مصرف آجيل براي انسان مفيد است(البته ميزان آهن آن از گوشت بسيار کمتر است).
حال اين سوال پيش مي‌آيد که آيا ما مي‌توانيم در ايام نوروز به هر ميزاني که تمايل داريم آجيل ميل کنيم؟
مغزها چنان چه به طور صحيح مورد استفاده قرار نگيرند، مي‌توانند براي انسان مضر بوده و به سلامت شخص لطمه بزنند.
افراط در مصرف مغزها موجب افزايش وزن و چاقي مي‌شود. با آنکه چربي موجود در مغزها جزء چربي‌هاي مفيد است، ولي افراط در مصرف آن باعث چاقي مي‌شود. هم چنين باعث کور شدن اشتها و احساس سيري شده و مانع مصرف غذاي اصلي به ميزان کافي مي‌شود. در حالي که آجيل جزء تنقلات محسوب مي‌گردد و نمي‌تواند جانشين غذاي اصلي شود. هم چنين چنان چه آجيل حاوي نمک باشد، براي سلامت انسان مفيد نيست و موجب افزايش فشار خون و اختلالات قلبي- عروقي مي‌شود. افراط در مصرف آجيل به علت دارا بودن چربي زياد، مي‌تواند موجب اختلالات گوارشي و احساس سنگيني در دستگاه گوارش نيز شود. هم چنين مصرف مقدار زياد آجيل در بعضي افراد باعث ايجاد جوش در پوست مي‌شود. پس چنان چه مواد غذايي به طور صحيح مورد استفاده قرار نگيرند و يا در مصرف آنها رعايت اعتدال نشود، مي‌توانند موجب بروز اختلالات مختلف در انسان شوند.
ميوه ها:
يکي ديگر از مواد غذايي که مصرف آن در ايام نوروز متداول مي‌باشد، ميوه است. در ميهماني‌ها و ديد و بازديدهاي عيد، مصرف ميوه به خصوص انواع مرکبات(پرتقال، نارنگي، ليموشيرين، گريپ فروت) رواج زيادي دارد. خوشبختانه ميوه‌هاي زمستاني مانند مرکبات و کيوي از منابع غني ويتامين C محسوب مي‌شوند. ويتامين C در افزايش قدرت ايمني بدن و ترميم زخم‌ها موثر است، همچنين در سلامت لثه‌ها و استحکام دندان‌ها و استخوان‌ها و سلامت و شادابي پوست تاثير دارد. بنابراين مصرف اين قبيل ميوه‌ها مي‌تواند به حفظ سلامت انسان کمک نمايد، به‌خصوص چون اين ميوه‌ها داراي پوست هستند و به هنگام مصرف، پوست آنها را جدا مي‌کنيم، احتمال آلودگي ناشي از عدم شست‌وشو و ضدعفوني را کاهش مي‌دهد. البته بايد توجه داشته باشيم که چنانچه اين قبيل ميوه‌ها به خوبي شسته نشوند آلودگي مي‌تواند به هنگام جدا کردن پوست، توسط کارد به داخل ميوه نفوذ نموده و آن را آلوده کند.
ضمنا ميوه‌ها، حاوي مقداري ويتامين‌هاي گروه B نيز هستند.
چنان چه در ديد و بازديدهاي عيد از ميوه‌هايي مانند سيب و انگور و امثال آن که با پوست مصرف مي‌شوند استفاده شود، بايستي از شست‌وشو و ضدعفوني کردن کامل و دقيق آنها اطمينان داشته باشيم، در غير اين صورت بهتر است پوست آنها را جدا کنيم. البته قسمتي از مواد مغذي موجود در ميوه در زير پوست آن وجود دارد و ضمنا پوست ميوه حاوي مقدار قابل توجهي فيبر غذايي است که در سلامت انسان تاثير مهمي دارد، ولي در هر حال براي پيشگيري از بيماري، بايد از شست‌وشو و ضدعفوني کردن ميوه‌هايي که با پوست مصرف مي‌شوند، اطمينان کامل داشته باشيم و به ياد داشته باشيم که زياده روي در مصرف ميوه هم مي‌تواند باعث چاقي شود.
اين موضوع در مورد سبزي و سالاد نيز صدق مي‌نمايد.
چنانچه در ايام نوروز در خارج از خانه، مثلا در ميهماني يا رستوران، غذا مي خوريم بايد به تميز و بهداشتي بودن آن اطمينان کامل داشته باشيم. در غير اين صورت بهتر است از مصرف سبزي و سالاد در خارج از خانه پرهيز نماييم.
برليانت بزرگمهر-مشاور تغذيه و رژيم درماني
*مطالب مرتبط :
رفتارهاي نادرست غذايي در نوروز
نحوه تغذيه در طول مسافرت و محل اقامت
پرسش هايي درباره تغذيه در ايام نوروز
براي حفظ سلامتي بدن در ايام نوروز بايد ...