قطع قاعدگی به هزار و یک علت

همان‌قدر که برای بیشتر دختران نوجوان، اولین عادت ماهانه‌شان نگران‌کننده و ناآشناست، برای خانمی‌که طی زندگی خود دوره‌های ماهانه منظمی‌داشته، قطع قاعدگی می‌تواند نگران‌کننده باشد. زنان متاهل،‌ اولین تصورشان در چنین مواقعی، بارداری است. اما به جز بارداری، به چه دلایلی ممکن است این اتفاق بیفتد؟ ...

با دکتر اعظم‌السادات موسوی، متخصص بیماری‌‌های زنان و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره قطع قاعدگی (که پزشکان به آن، آمنوره می‌گویند) گفتگو کرد‌ه‌ایم.

خانم دکتر! قطع قاعدگی به چه دلایلی ممکن است اتفاق بیفتد؟

بگذارید برای پاسخ به این سوال،‌ از تعریف آمنوره Amenorrhea (یا همان قطع قاعدگی)‌ شروع کنم. آمنوره یک نوع اختلال در دوره ماهیانه زنان است و به حالتی اطلاق می‌شود که خون‌ریزی ماهیانه در یک زن برای بیش از سه ماه قطع شود.

آمنوره را می‌توان به انواع اولیه و ثانویه تقسیم کرد: آمنوره اولیه که فقدان دوره ماهانه از آغاز وجود دارد و معمولاً برای تمام طول عمر ادامه می‌یابد. در این حالت خون‌ریزی دوره ماهانه در دوران بلوغ هرگز اتفاق نمی‌افتد. اما در آمنوره ثانویه معمولاً به دلیل یک عامل جسمی، چنین ‌اتفاقی می‌افتد و نسبت به آمنوره اولیه، دیرتر آغاز می‌شود. در این حالت، دوره‌های دوره ماهیانه که در آغاز طبیعی و منظم بوده‌اند، به تدریج غیرطبیعی، نامنظم و یا قطع می‌شود.

و چه عواملی آمنوره را ایجاد می‌کنند؟

آمنوره (قطع دوره ماهانه) علل متعددی دارد از جمله‌این موارد:

بارداری: خانم‌‌ها در دوران بارداری، تخمک‌گذاری ندارند و بنابراین دوره ماهیانه به طور موقت قطع می‌شود.

اختلال در تخمک‌گذاری: اختلال در تخمک‌گذاری معمولاً بی‌نظمی ‌شدید دوره ماهیانه یا قطع مکرر خون‌ریزی ماهیانه را سبب می‌شود.

نقص‌‌های زمان تولد، اختلالات آناتومی ‌یا ساختمانی و سایر بیماری‌ها: در صورتی که خون‌ریزی ماهیانه مثلا در یک دختر نوجوان 16 ساله آغاز نشده باشد، باید به وجود نقایص زمان تولد، اختلالات ساختمانی و سایر بیماری‌‌ها شک کنیم.

اختلالات غذا خوردن: زنانی که به بی‌اشتهایی عصبی ‌یا پرخوری عصبی ‌دچار هستند، به آمنوره (قطع دوره ماهانه) مبتلا می‌شوند. علت این امر آن است که به دلیل پایین نگه داشتن وزن بدن، بدن آمادگی باردار شدن را نخواهد داشت. در نتیجه، دستگاه تولید مثلی به منظور حمایت بدن از کار می‌افتد چرا که بیش از اندازه تحلیل رفته است.

ورزش بیش از اندازه و سنگین: بسیاری از زنان جوان ورزشکار، دچار قطع دوره ماهیانه می‌شوند زیرا مقدار چربی‌بدن آنها بسیار کم است.

اختلال کارکرد تیرویید: در بسیاری از موارد، کم‌کاری یا پرکاری غده تیرویید ، مسئول قطع دوره ماهیانه است.

چاقی: زنان چاق معمولاً به آمنوره (قطع دوره ماهانه) دچار می‌شوند؛ زیرا وجود مقدار زیاد چربی‌در بدن در فرآیند تخمک‌گذاری اختلال ایجاد می‌کند.

چگونه می‌توان آمنوره را تشخیص داد؟

تشخیص توسط پزشک متخصص زنان و با گرفتن تاریخچه پزشکی و معاینه جسمی ‌از جمله معاینه لگنی انجام می‌شود. با رد کردن سایر اختلالات دوره ماهانه، بیماری‌های داخلی و نقش داروهایی که می‌توانند بیماری را سبب شده یا آن را بدتر‌کنند، تشخیص آمنوره قطعی است. به علاوه، برای تشخیص آمنوره لازم است قطع خون‌ریزی ماهیانه برای سه دوره متوالی و زمانی که زن باردار نباشد، ادامه یابد.

چه کسانی باید مورد ارزیابی‌قرار بگیرند؟

دختران نوجوانی که در سن 16 سالگی هنوز قاعده نشده‌اند، باید بلافاصله مورد بررسی قرار بگیرند چرا که تشخیص و درمان به موقع بسیار ضروری است. همچنین زنانی که به صورت ثانویه به آمنوره مبتلا شده‌اند، باید از نظر بارداری (در صورت متاهل بودن) یا در صورت باردار نبودن از نظر بیماری‌‌های دیگر مورد بررسی قرار گیرند.

این آمنوره اولیه، درمانی‌هم دارد؟

بله، حتما. اما باید بدانیم که درمان خاص آمنوره براساس این موارد توسط پزشک تعیین می‌شود: سن، وضعیت سلامتی و تاریخچه پزشکی بیمار، وسعت بیماری، علت بیماری (اولیه یا ثانویه)، تحمل بیمار نسبت به داروها، روش‌‌ها و درمان‌‌های خاص، انتظارات ما نسبت به دوره بیماری، دیدگاه یا انتخاب بیمار.

درمان آمنوره ممکن است شامل موارد زیر باشد:

ترکیبات پروژسترون (درمان هورمونی)، قرص‌‌های خوراکی ضد بارداری (که مانع از تخمک‌گذاری می‌شوند)، رژیم غذایی مناسب (شامل غذا‌‌های حاوی چربی‌و کالری بالا) ودر بیشتر موارد، پزشکان با تجویز دارو، در خانم‌‌هایی که باردار نیستند و دو دوره یا بیشتر قطع دوره ماهانه داشته‌اند، خون‌ریزی مصنوعی ایجاد می‌کنند.

آیا عوارضی هم ممکن است به وجود آید؟

البته در صورتی که آمنوره درمان نشود، بله، به وجود می‌آید؛ عوارضی نظیر پریشانی روانی در رابطه با تكامل جنسی و ناتوانی در باردار شدن. در مواردی که مشكلات غدد درون‌ریز موجب بروز آمنوره شده است، عوارض ناشی از ابتلا به‌این مشکل نیز به وجود خواهد آمد.

آمنوره‌ ثانویه‌ به چه عارضه‌ای گفته می‌شود؟

آمنوره‌ ثانویه‌ عبارت‌ است‌ از توقف‌ دوره ماهانه‌ برای‌ حداقل‌ 3 ماه‌ در خانمی ‌كه‌ قبلاً دوره ماهانه داشته‌ است‌.

چرا این نوع آمنوره به وجود می‌آید؟‌

بارداری، شیردهی‌ به‌ كودك‌ شیرخوار، قطع‌ مصرف‌ قرص‌های‌ ضدبارداری‌، یائسگی‌ (در صورتی‌ كه‌ سن‌ بیش‌ از 35 سال‌ بوده و بارداری‌ وجود نداشته‌ باشد)، استرس‌ عاطفی‌ یا اختلال‌ روانی‌ ، جراحی‌ و برداشتن‌ تخمدان‌ها و رحم‌، اختلال‌ غدد درون‌ریز، از جمله‌ هیپوفیز، هیپوتالاموس‌، تیرویید، پاراتیرویید، غدد فوق‌ كلیوی، و تخمدان‌ها، دیابت ‌، بیماری‌ سل‌ ، چاقی‌، بی‌اشتهایی‌ عصبی‌ یا پرخوری‌ عصبی‌.

و عوارض آن شامل چه مواردی است؟

امكان‌ دارد بعضی‌ از علایم‌ مانند كمبود استروژن‌، مثل‌ گُرگرفتگی‌ و خشكی‌ مجرای‌ تناسلی‌ و مختل شدن توانایی‌ بچه‌دار شدن ظاهر شود.

درچه شرایطی باید به پزشك مراجعه نمود؟

اگر شما یا یكی‌ از اعضای‌ خانواده‌‌تان علایم‌ آمنوره‌ را دارید، اگر دوره ماهانه‌، علی‌رغم‌ درمان‌، تا 6 ماه‌ باز نگردد و اگر علایم‌ جدید و نامنتظره‌ بروز كنند،باید به پزشک مراجعه کنید.

درمان قطع قاعدگی

اگر قطع‌ دوره ماهانه‌ به‌ علت‌ یك‌ بیماری‌ زمینه‌ساز مثل‌ بیماری‌ سل‌، دیابت‌ یا بی‌اشتهایی‌ عصبی ‌رخ‌ داده‌ است‌، باید این‌ بیماری‌‌های‌ زمینه‌ساز درمان‌ شود. اگر علت‌ قطع‌ دوره ماهانه‌ مشخص‌ نیست‌، هیچ‌گونه‌ روش‌ خاصی‌ برای‌ پیشگیری‌ وجود ندارد. تغذیه‌ باید خوب‌ باشد و باید سعی‌ شود وزن‌ در حد مناسب‌ نگهداری‌ شود.

اگر آمنوره‌ ناشی‌ از بارداری‌ یا شیردهی‌ باشد، دوره ماهانه‌ بعد از اتمام‌ آنها باز خواهد گشت‌. اگر ناشی‌ از قطع‌ قرص‌های‌ ضدبارداری‌ باشد، دوره ماهانه‌ بعد از 2 ماه‌ تا 2 سال‌ باید باز گردد. اگر ناشی‌ از یائسگی‌ باشد، دوره ماهانه‌ها مرتباً كاهش‌ یافته‌ و شاید دیگر هیچ‌گاه‌ برنگردد. برداشتن‌ رحم‌ نیز باعث‌ قطع‌ دوره ماهانه‌ به‌ طور دایمی‌خواهد شد. اگر غدد درون‌ریز دچار اختلال‌ شده‌ باشند، با تجویز هورمون‌ كاهش‌ یافته‌ معمولاً باعث‌ بازگشت‌ دوره ماهانه‌ خواهد شد. اگر قطع‌ دوره ماهانه‌ ناشی‌ از بیماری‌هایی‌ چون‌ بی‌اشتهایی‌ یا پرخوری‌ عصبی‌باشد، درمان‌ موفقیت‌آمیز این‌ بیماری‌ها برای‌ بازگشت‌ دوره ماهانه‌ ضروری‌ است‌. اگر قطع‌ دوره ماهانه‌ ناشی‌ از دیابت‌ یا بیماری‌ سل‌ باشد، امكان‌ دارد دوره ماهانه‌ هرگز باز نگردد.

تهیه مصاحبه : شایسته جعفریان