خارش پوست و علل آن
خارش پوست و علل آن
خارش، يکي از شايع ترين شکايات پوستي است که گاهي آن قدر شديد مي شود که خواب و آرامش را از فرد مي گيرد.
شدت خارش گاهي به حدي است که بيمار با خاراندن هاي مکرر، بدنش را زخم مي کند.
گفتگوي زير با دکتر بهروز باريک بين، متخصص پوست و عضو هيات علمي دانشگاه شهيد بهشتي درباره اين مشکل نسبتا شايع، مي باشد.
آقاي دکتر! اصلا چرا پوست آدم مي خارد؟
دلايل متعددي براي خارش پوست وجود دارد که برخي از آن ها مربوط به بيماري هاي پوستي است و برخي مربوط به بيماري هاي عمومي مثل هپاتيت C، بيماري هاي انسدادي کبد، نارسايي کليه، کم کاري يا پرکاري تيروئيد، کم خوني فقر آهن، پُرخوني، برخي سرطان هاي خوني مثل لوسمي و لنفوم(به خصوص لنفوم هوچکين)، ميلوما، سرطان هاي داخلي، انگل هاي روده‌اي، ام اس، ايدز و برخي بيماري هاي اعصاب و روان.
ديابت نيز به کرات جزو علل داخلي خارش مطرح مي شود، اما اغلب افراد مبتلا به ديابت خارش ندارند.
بنابراين اگر فردي با خارش عمومي مزمن به پزشک مراجعه کرد، اول بايد يک معاينه و آزمايش کامل براي بررسي بدخيمي هاي داخلي و بررسي عملکرد تيروئيد، کبد، کليه و حتي ايدز و هپاتيت انجام شود.
بعضي ها بلافاصله پس از حمام دچار خارش مي شوند، آيا ممکن است اين هم به علت بيماري خاصي باشد؟
از بيماري هاي داخلي که باعث خارش مي شود، نوعي پُرخوني به نام "پلي سيتمي ورا" وجود دارد که در آن، بيش از يک سوم افراد از خارش رنج مي برند. خارش اين افراد بيشتر با تغيير حرارت و به خصوص دقايقي بعد از استحمام است. علتش هم مشخص نيست و کمي آسپيرين موجب تخفيف فوري خارش در آن ها مي شود. اما از بحث بيماري هاي داخلي که بگذريم، بيماري هاي پوستي متعددي وجود دارند که خارش جزو شکايات اصلي مبتلايانش است، مثلا اگزماي سرشتي، گال و درماتيت هرپسي فرم.
چه چيزهايي خارش را بدتر مي کند؟
بيشتر خارشها با گرما تشديد مي شوند. همچنين استرس، اضطراب و ترس نيز مي تواند خارش را تشديد نمايند.
اکثر خارشها، شب هنگام، زماني که فرد از کار و فعاليت روزانه فارغ مي شود، تشديد مي شوند.
کانال گوش خارجي، سوراخ بيني و ناحيه اطراف مقعد و ناحيه تناسلي، نواحي مستعد خارش محسوب مي شوند.
خارش هم مي تواند ريشه عصبي داشته باشد؟
بله، برخي خارش ها در حيطه بيماري هاي پوست و مو بسيار مرتبط با مسايل روحي و رواني هستند و به همين علت به آن ها درماتيت‌هاي عصبي (نورو درماتيت) مي گويند.
در اين بيماري ها فرد تمايل شديدي به خاراندن برخي نواحي در دسترس پوست دارد و از خاراندن اين نواحي لذت مي برد و يک سيکل معيوب از خارش و خاراندن درست مي شود و پوست شبيه پسوريازيس مي شود. در درمان اين افراد بايد حتما به مسايل روحي توجه شود و درمان موضعي خالي جواب نمي دهد.
در برخي موارد مثل کهير، علت اصلي خارش ماده هيستامين است. کهير مي تواند به دليل مصرف يک دارو يا غذاي خاص يا به دليل برخي عفونت ها باشد. البته علل متعدد ديگري هم براي کهير وجود دارند، مثلا ممکن است نور آفتاب يا تماس با آب يا تماس با سرما يا ارتعاش موجب کهير شود.
گاهي حساسيت پوستي به برخي مواد، موجب خارش هاي شديد مي شود، مثل برخي افراد با مصرف اسپري ضدعرق و خوش بو کننده زير بغل، دچار حساسيت مي شوند.
آيا اين خارشها درمان دارند؟
بله، البته! قدم اول درمان، تشخيص علت خارش است و بدون اين امر، درمان بسيار مشکل است اما برخي اقدامات وجود دارند که مي تواند به تخفيف خارش کمک کنند، مثلا خنک نگه داشتن محيط و پرهيز از حمام داغ و لباس پشمي.
خشکي پوست هم يکي از علل مهم خارش است، لذا در بيماراني که از خشکي پوست رنج مي برند، چرب و مرطوب نگاه داشتن پوست براي تخفيف خارش اهميت بسياري دارد. در افراد مسن، خشکي يک علت مهم و شايع است که بايد مراقب استفاده از شوينده هاي نامناسب پوست و استحمام هاي مکرر که باعث خشکي پوست مي شوند، باشند و مرتب از کرم مرطوب کننده استفاده نمايند.
برخي داروهاي موضعي نيز مي توانند موجب کاهش خارش هاي موضعي شوند، مانند بي حس کننده هاي موضعي (مثل کرم ليدوکائين، ژل نيزوکائين) و برخي آنتي هيستامين هاي موضعي(مثل کرم داکسپين) و محلول‌هاي موضعي حاوي کامفور يا مفتول. کورتون موضعي هم در برخي موارد که علت خارش، التهاب است (مثل اگزماها) مي تواند مفيد باشد. کرم يا لوسيون کالامين نيز مي تواند مفيد باشد.
بايد توجه داشت که تمام داروهاي موضعي گاهي مي توانند خود موجب ايجاد آلرژي و حساسيت شده و موجب تشديد خارش گردند، بنابراين مصرف اين داروها بايد زير نظر پزشک و ترجيحا با تجويز متخصص پوست باشد تا از مشکلات احتمالي جلوگيري نمايد.
از نظر داروهاي خوراکي هم، آنتي هيستامين ها از شايع ترين داروهاي تخفيف خارش‌اند، اما بسياري از اين داروها خواب آور هستند، لذا افراد به خصوص کساني که رانندگي مي کنند يا افراد مسن بايد بسيار مراقب باشند. داروهاي آنتي هيستاميني که خواب‌آور نيستند، روي خارش اثر ندارند، مگر در مورد کهير.
از برخي داروهاي ضد مخدر نيز اثرات ضد خارش ديده شده و در نهايت از نور درماني نيز مي توان در برخي خارش ها استفاده کرد.
دکتر شکوفه شجاعي
*مطالب مرتبط:
بيماري هاي پوستي ليکن پلان، سالک و خارش پوستي
خارش پوست در بارداري طبيعي است؟
اگزما ( حساسيت پوستي ) و روش مقابله با آن
تلفن همراه باعث خارش پوست مي‌شود
بخش تغذيه و سلامت تبيان