از اين خوشمزه‌ها بايد بترسيم
از اين خوشمزه‌ها بايد بترسيم
هله‌هوله اصطلاحي است که ما درباره خوراکي‌هايي که بين‌وعده‌هاي غذايي به صورت تفنني مي‌خوريم، به کار مي‌بريم. اگرچه اصطلاح هله‌هوله در وهله اول، آدم را ياد بچه‌ها مي‌اندازد ولي بزرگسالان هم به اندازه آنها به هله‌هوله علاقه نشان مي‌دهند و بابتش پول خرج مي‌کنند. اگر مي‌خواهيد بدانيد هله‌هوله‌هاي خوشمزه چه فوايد و مضراتي دارند و از نظر علم تغذيه، اين خوراکي‌ها کجاي برنامه غذايي ما قرار مي‌گيرند، اين گزارش را بخوانيد...
شايد بهتر باشد اول بدانيم هله‌هوله يعني چه؟ دکتر سعيد حسيني، متخصص تغذيه و رژيم درماني و عضو هيأت علمي دانشگاه علوم پزشکي تهران، در جواب اين سوال مي‌گويد: «ما اصطلاح پزشکي خاصي نداريم که با هله‌هوله مترادف باشد ولي منظور از هله هوله، عموما تنقلاتي است که در سوپرمارکت‌ها وجود دارد مانند انواع چيپس، پفک، شکلات، بستني و... اگرچه به نظر مي‌رسد که مصرف‌کننده اين محصولات، عمدتا بچه‌ها هستند ولي بزرگسالان هم سهم عمده‌اي از اين خوراکي‌ها را مصرف مي‌کنند؛ به خصوص وقتي که دچار اضطراب و هيجانات مي‌شوند؛ مثلا هنگام تماشاي فوتبال يا ديدن فيلم سينمايي به خوردن اين محصولات روي مي‌آورند. خوردن چيزهاي شيرين مثل شکلات هم يکي از راه‌هاي برون‌رفت از هيجانات و خلاص شدن از کلافگي است که اغلب موجب روي آوردن بزرگسالان به هله‌هوله مي‌شود. در واقع، يکي وقتي عصبي مي‌شود پايش را تکان مي‌دهد، يکي ناخنش را مي‌جود و يکي ديگر هم چيپس و پفک مي‌خورد!»
اما بچه‌ها که هيجان و استرسي ندارند پس دليل استقبال زيادشان از هله‌هوله چه مي‌تواند باشد؟ اين طور که دکتر حسيني مي‌گويد، مهم‌ترين دليل اشتياق بچه‌ها به اين تنقلات، شکل ظاهري و بسته‌بندي‌هاي پرزرق و برق آنهاست: «ببينيد؛ کودکان چون معده‌شان کوچک است مجبورند به دفعات بيشتري غذا بخورند و براي همين احتياج به ميان وعده دارند. حالا اگر ما به کودک ميان وعده سالم و مغذي ندهيم او براي تامين نيازش سراغ خوراکي‌ها يي مي رود که هم ظاهر وسوسه‌انگيزتري دارند و هم در دسترس‌ترند.»
هله‌هوله‌ها؛ پرانرژي اما دردسرساز
حالا مگر اين هله هوله‌هاي خوشمزه چه ايرادي دارند که همه اين‌قدر درباره‌شان بد مي‌گويند؟ اين سوال خيلي خوبي است که دکتر حسيني پاسخش را به ما مي‌گويد: «اين تنقلات عيب‌شان اين است که ارزش غذايي پايين و انرژي بالايي دارند، يعني کالري زيادي به بدن مي‌رسانند ولي اغلب‌شان از نظر ساير مواد مغذي مثل ويتامين‌ها ،پروتئين و مواد معدني فقيرند. اين گروه از خوراكي‌ها چرب، خيلي شور يا خيلي شيرين‌اند و اغلب ضررشان بيشتر از فايده شان است مثلا يک بسته چيپس که در وهله اول به نظر مي‌رسد، از سيب‌زميني درست شده و چندان مضر نيست اما از آنجا که با روغن فراوان تهيه شده، بسيارچرب بوده و از نظر ارزش غذايي هم فقير است. پس يک بسته چيپس نه تنها مواد غذايي لازم را در اختيار کودک نمي‌گذارد بلكه احساس سيري هم در وي ايجاد مي‌کند که باعث مي‌شود چون حجم معده‌اش کوچک است، احساس بي‌اشتهايي کند و از وعده اصلي غذايي اش هم بازبماند.»
در مورد بزرگسالان هم هله هوله‌ها دقيقا به همين دليل که کالري بالايي دارند و مملو از چربي‌هاي مضر هستند، باعث افزايش وزن و چاقي مي‌شوند. يعني شما هم اگر در مواقع هيجان يا کلافگي يا بيکاري هوس خوردن تنقلات مي‌کنيد بايد بدانيد که داريد مستقيما به سمت اضافه وزن مي‌رويد، پس بهتر است به فکر تنقلات کم‌کالري‌تري مثل ميوه و سبزي‌ها باشيد.
خوب‌هايي که بد شدند
البته بعضي از اين تنقلات به اندازه بقيه مضر نيستند و حتي ارزش غذايي هم دارند مثل بستني و بيسکويت و مغزهايي مثل بادام زميني که در يکي دوسال اخير به صورت بسته‌بندي وارد بازار شده‌اند. دکتر حسيني مي‌گويد: «بيسکويت ميان‌وعده خوبي هم براي بچه‌ها و هم بزرگسالان است به شرط اين که با اضافه کردن خامه و کره يا چربي‌هاي اشباع شده و شکر، انرژي‌اش را بالا نبرند و همين‌طور بستني مي‌تواند به عنوان يکي از اعضاي گروه لبنيات برخي نيازهاي بدن به کلسيم و پروتئين را تامين کند ولي ميزان مفيد يا مضر بودنش بستگي به مقدار بستني و نوع آن دارد؛ مثلا بعضي از بستني‌ها را مملو از خامه، شکلات و شکر مي‌کنند تا خوشمزه‌تر شوند اما اين موضوع موجب خواهد شد تا هم کالري افزايش يابد و هم به دليل خوش طعم بودن ميزان بيشتري از آن مصرف شود که باز هم ضررش را مي‌افزايد.» دکتر حسيني در مورد مغزهاي مفيدي مثل بادام زميني و بادام هندي و پسته که مدتي است در قالب بسته‌بندي‌هاي کارخانه‌اي به سوپرمارکت‌ها وارد شده‌اند، مي‌گويد: «اين مغزها براي رشد کودک خيلي مفيدند ولي مشکل اينجاست که براي خوشمزه شدن اين مغزها به آنها نمک اضافه مي‌کنند که ضرورتي ندارد و باعث تغيير ذائقه کودک مي‌شود تا به غذاهاي شور عادت کنند که عادت نامناسبي است و در آينده مشکل‌ساز خواهد بود.»
نان و پنير و سبزي
شايد با اين اطلاع‌رساني‌ها که چند وقتي است درباره مضرات هله‌هوله‌ها در رسانه‌هاي جمعي انجام شده، خيلي‌ها ديگر مي‌دانند که اين خوراکي‌ها ارزش غذايي ندارند ولي نمي‌توانند جلوي بچه‌ها يا حتي خودشان را بگيرند و در مقابل وسوسه خوردن اين تنقلات مقاومت کنند.دکتر حسيني در اين باره مي‌گويد: «بچه‌ها تقصيري ندارند چون ذايقه‌شان را ما مي‌سازيم. وقتي از همان کودکي عادت کنند به خوردن اين مواد، ديگر سخت مي‌شود بهشان فهماند که اينها براي سلامتي مضر هستند چون کودک به اين چيزها توجه نمي‌کند و بيشتر به شکل فريبنده بسته‌بندي‌شان دقت دارد. ما بايد بچه‌ها را عادت دهيم به خوردن ميوه و سبزي و مغزهاي مفيد، مثلا براي تغذيه مدرسه به بچه نان و پنير و سبزي و گردو بدهيم و ميوه‌هاي تازه در دسترسش بگذاريم که وقتي گرسنه مي‌شود، نرود سراغ چيپس و پفک. يکي از دلايلي که بچه سراغ اين خوراکي‌ها مي‌رود ظاهر جذاب‌شان است و ما مي‌توانيم ميوه‌ها را در شکل‌هاي جالب به صورت پوست کنده و قطعه قطعه شده در اختيارش بگذاريم که هم خوردنش آسان باشد و هم شکل ظاهري‌اش جلب توجه کند. گاهي مادرها يک ميوه کامل را جلوي بچه مي‌گذارند و مي‌گويند بايد همه‌اش را بخوري و اگر کودک همه ميوه را بخورد به دليل فيبر موجود در آن احساس سيري و سنگيني ناخوشايندي پيدا مي‌کند که باعث مي‌شود دفعه بعد از خوردن آن امتناع کند. پس بهتر است تکه‌هاي متنوعي از ميوه‌هاي مختلف را به شکل جذابي در اختيار کودک قرار بدهيم تا ذائقه‌اش به آن عادت کند.»
*مطالب مرتبط:
بهترين تغذيه در زنگ تفريح مدرسه
بهترين ميان وعده براي دانش‌آموزان
نقش ميان وعده ها در سلامت دانش...
سوء تغذيه و تأثير آن بر يادگيري در دانش آموزان
تبليغات چيپس و پفک، دشمن کودکان
غذاهاي خانگي؛ سالم تر و ارزان تر
تغذيه کودکان دبستاني و پيش دبستاني
غذاهاي مضر براي يادگيري دانش آموزان
تاثير تغذيه بر يادگيري دانش آموزان
اقلام غذايي غيرمجاز براي عرضه در مدارس
بخش تغذيه و سلامت تبيان