تبیان، دستیار زندگی

کابرد انواع پلاستیک از ویژگی ها تا میزان تولید سالیانه

پلاستیک ماده ای مصنوعی است که به فراوانی در زندگی روزمره ی انسانها به کار می رود و و در ساخت بسیاری از کالا ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بازدید : 4145
زمان تقریبی مطالعه : 12 دقیقه
پلاستیک
به دسته از مواد مصنوعی یا نیمه مصنوعی که از فرایند بسپارش یا پلیمریزاسیون بدست می‌آیند، پلاستیک می گویند.  این ماده مصنوعی از ترکیبات آلی ساده ساخته می شود و  به طور طبیعی یافت نمی شوند.


 پلاستیک ،مشتق  از مواد موجود در طبیعت مانند گاز طبیعی، نفت، زغال سنگ، مواد معدنی و گیاهان است و در واقع اولین پلاستیک‌ها توسط طبیعت تولید شده‌اند.


 تاریخچه تولید پلاستیک


 ابتدا بشر برای جایگزین کردن مواد کمیابی مثل عاج فیل و لاک لاک‌پشت، علاقه مند شد تا پلاستیک تولید کند و اولین پلاستیک‌های مصنوعی از سلولز موجود در گیاهان و درختان به‌دست آمده است.

سلولز با مواد شیمیایی گرم می‌شود و  در نتیجه‌ی آن ماده‌ای با دوام به‌نام پلاستیک تولید می شود. مواد اولیه‌ی پلاستیک‌های امروزی از منابع مختلفی می‌آیند اما اغلب پلاستیک‌ها از هیدروکربن‌هایی که در گاز طبیعی، نفت و زغال‌سنگ وجود دارند، تولید می‌شوند.

انواع پلاستیک


پلاستیک انواع مختلفی دارد . در مهمترین تقسیم بندی به دو گروه اصلی تقسیم می شوند:

ترموپلاستیک:


یکی از انواع پلاستیک ها ، ترموپلاستیک یا گرمانرم ،به پلیمرهایی گفته می‌شود که با افزایش دما بدون تغییر شیمیایی ذوب می‌شوند؛ این پلیمرها را می‌توان چند بار ذوب  و دوباره جامد کرد.

به زبان ساده‌تر مواد پلاستیکی‌ای هستند که توسط حرارت به مایع تبدیل می‌شوند، پس از شکل گیری و حذف گرما شکل نهایی خود را پیدا می‌کنند و هر چند بار که بخواهیم می‌توانیم آن را بارها ذوب کنیم و فرم و شکل آنت را تغییر دهیم. ترموپلاست‌ها دارای مجموعه‌ی ۱۰ خانواده‌ای هستند.

 پلی‌اتیلن با چگالی کم، نوعی پلاستیک شفاف و منعطف است که در بسته‌بندی‌ها و کیسه‌های پلاستیک در فروشگاه‌های مواد غذایی استفاده می‌شود


ترموست‌ها

نوع دیگری از پلاستیک ،ترموست‌ها یا گرماسخت‌ها یی هستند که پس از پخت و شکل‌گیری، دیگر نمی‌توان با استفاده از حرارت شکل آنها را تغیر داد. ترموست‌ها دارای سختی بالا، سفتی، مقاومت در برابر حرارت و حلال‌های شیمیایی و مقاومت الکتریکی بالایی هستند.

ترموست‌ها بر خلاف ترموپلاست‌ها از لحاظ شیمیایی پایدار نیستند و با گذشت زمان در آنها اتصالات عرضی ایجاد می‌شود. معمولا به ترموست‌ها مواد افزودنی مثل خاک اره، خاک رس، خاک چینی و الیاف پنبه اضافه می‌کنند.

 این دو گروه ، گروه اصلی برای تقسیم بندی پلاستیک هاست ، اما پلاستیک ها را می توان  بر اساس میزان خطر برای انسان و محیط زیست و البته قابلیت بازیافت تقسیم بندی کرد:
ظروف پلاستیکی

پلاستیک پلی اتیلن

این نوع پلاستیک ، بیشتر از سایر انواع پلاستیک در سراسر جهان تولید می‌شود. این ماده شفاف و سفت است و زمانی که در پارچه استفاده می‌شود به عنوان پلی‌استر از آن یاد می‌شود.

کاربردهای آن:

یکی از مهم‌ترین کاربردهای پلی‌اتیلن ترفتالات در زمینه‌ی بسته‌بندی یا بطری‌های نوشیدنی است، به‌عنوان مثال برای تولید بطری‌های آب معدنی به کار می‌رود و به راحتی قابل بازیافت است.

این پلاستیک در تولید  بطری‌های ادویه‌جات، سینی‌های مواد غذایی منجمد، ظروف یک‌بار مصرف، بطری دهانشویه و دیگر بطری‌های توالت و پوشاک به کار می رود.

البته باید بگوییم که پلی اتیلن انواع مختلفی دارد که رایج‌ترین آن‌ها می‌توان پلی‌اتیلن کم‌چگالی و پلی‌اتیلن با چگالی بالا را نام برد.

 نوع دیگری از پلاستیک اسید پلی لاکتیک است. این پلاستیک نسبت به سایر پلاستیک‌های دیگر منحصربه‌فرد است . چون از زیست‌توده به جای نفت مشتق شده است و به همین دلیل بسیار بهتر از مواد پلاستیکی سنتی تجزیه می‌شود.


 پلی اتلین با چگالی کم:

پلی‌اتیلن با چگالی کم، نوعی پلاستیک شفاف و منعطف است که در بسته‌بندی‌ها و کیسه‌های پلاستیک در فروشگاه‌های مواد غذایی استفاده می‌شود. این ماده از انعطاف‌پذیری بالایی برخوردار است اما مقاومت کششی پایینی دارد.

پلی اتیلن چگالی متوسط:


پلی اتیلن چگالی متوسط دارای بیشترین زنجیر پلیمری است و تراکم آن زیاد است و به طور معمول در لوله‌های گاز، فیلم کوچک، کیسه‌های حامل، بسته شدن پیچ و ... استفاده می‌شود.

پلی اتلین با چگالی بالا:

پلی‌اتیلن با چگالی بالا، نوعی پلاستیک سفت است که برای بسته‌بندی‌های پلاستیکی محکم‌تر مانند ظروف شوینده لباسشویی و همچنین کاربردهای ساختمانی یا سطل‌های زباله استفاده می‌شود. این ماده هنگام قرار گرفتن در معرض انواع مواد در برابر خوردگی مقاومت نشان می‌دهد.

پلی اتیلن با وزن مولکولی:

چگالی این پلی اتیلن از پلی اتیلن با چگالی بالا بیشتر نیست. در مقایسه با پلی اتیلن با چگالی بالا، این پلی اتیلن به خاطر طول زیاد زنجیر‌های پلیمیری پلاستیک بسیار مقاومی در برابر سایش است. این پلی اتیلن به دلیل چگالی بالا و اصطکاک کم در ساخت زره نظامی، مهر و موم هیدرولیک، مواد بیولوژیکی برای ایمپلنت لگن، زانو و ستون فقرات و همچنین برای اسکیت روی یخ مصنوعی به کار می‌رود.

پلاستیک پلی پروپیلن:

 نوع دیگری از پلاستیک ، پلی پروپلین می باشد. سبک ترین پلاستیک تولید شده می باشد. خواص آن شبیه پلی اتیلن بوده اما سخت و دمای نرم شدن آن بیشتر است. این نوع پلاستیک به‌دلیل انعطاف‌پذیری و سازگاری بالا  از پرکاربردترین پلاستیک‌های بازار است.

پلی‌پروپیلن نوعی پلاستیک با دوام است که می‌تواند در مقابل دماها و مواد مختلفی مقاومت نشان دهد. این پلاستیک نیمه‌شفاف و دارای سطحی با اصطحکاک پایین است، به خوبی با مایعات واکنش نشان نمی‌دهد، به‌راحتی آسیب‌های آن تعمیر می‌شود و مقاومت الکتریکی خوبی دارد.

کاربردهای آن: برای تولید درپوش بطری‌های نوشیدنی، ظروف یک‌بار مصرف، بطری‌های ادویه، قطعات پلاستیکی برای صنعت خودرو، به‌خصوص ابزاری مانند لولای زنده و منسوجات، از این نوع پلاستیک استفاده می شود.

پلی وینیل کلراید:

نوع دیگری از پلاستیک ، پلی وینیل کلراید است . این نوع از از پلاستیک‌های شفاف و مقاوم در برابر ضربه و خوردگی است .

کاربردهای آن:  بیشتر در کاربردهای ساختمانی و تجاری همچون لوله‌کشی، عایق‌کاری سیم‌های الکتریکی، استفاده به عنوان کف‌پوش ساختمان‌ها، بسته‌بندی‌های محکم مانند ظروف یک‌بار مصرف، لوله‌ها، کفپوش و قاب پنجره، بسته‌بندی داروها به خصوص قرص‌ها، شلنگ‌های باغچه، دمپایی‌های پلاستیکی، قایق و پاروهای قایقرانی، استفاده می‌شود.

شکنندگی، سفت و سخت بودن، استحکام ، ازجمله خصوصیات این نوع پلاستیک است.

پلی‌کربنات:

 نوع دیگری از پلاستیک، پلی کربنات می باشد. پلی کربنات یک ماده شفاف است که به دلیل بالا بودن مقاومت آن در برابر ضربه نسبت به سایر پلاستیک‌ها شناخته شده است. این پلاستیک در گلخانه‌ها که به هر دو قابلیت انتقال بالا و استحکام بالا نیاز دارند و همچنین در وسایل ضدشورش پلیس، استفاده می‌شود.

کابردهای آن:از این نوع پلاستیک برای تولید عینک‌های آفتابی، پوشش استخر، انواع نورگیرها و شیشه‌های نشکن استفاده می شود. شفاف بودن و استحکام بالا از خصوصیات این نوع پلاستیک است.
میز و صندلی

نایلون:

این نوع پلاستیک قوی، سخت و محدوده رنگ آن شیری روشن است. این نوع پلاستیک به طور قابل توجهی گران‌تر از پلاستیک‌هایی مانند پروپیلن است و معمولا برای زمان‌های سخت نگه داری می‌شود. این پلاستیک اغلب با الیاف شیشه‌ای کوتاه تقویت می‌شود و در شرایطی استفاده می‌شود که به فشار زیاد، مقاومت و انعطاف نیاز باشد و در دسته کمربند ایمنی و لولا استفاده می‌شود.

کاربردهای آن:نایلون از انواع پلاستیک پر کاربردی ست که در زمینه‌های مختلف مانند پوشاک، تقویت‌کننده مواد پلاستیکی مانند لاستیک اتومبیل، اجزای مختلف داخل خودرو ،در وسایل نقلیه و تجهیزات مکانیکی و همچنین به عنوان طناب یا نخ به صورت گسترده، ساختار بنر یا پرچم‌های مختلف، ساختار لوله‌های مختلف، به عنوان فیبر در لباس، لباس‌های ضد آب، استفاده می‌شود.

 نایلون به دلیل استحکام بالا، مقاوم بودن در برابر دمای بالا و سازگاری شیمیایی زیادی که نسبت به سایر پلاستیک‌ها دارد به عنوان جایگزینی برای فلزات کم مقاومت در کاربردهایی مانند موتورهای ماشین استفاده می‌شود.

پس استحکام بالا و مقاومت گرمایی از خصوصیات این نوع پلاستیک می باشد.

آکریلونیتریل بوتادین استایرن

 نوع دیگری از پلاستیک آکریلونیتریل بوتادین استایرن است. این نوع هم پلاستیکی مقاوم، منعطف، براق، با قابلیت پردازش بالا است که در برابر مواد شیمیایی فاسدکننده و ضربه‌های فیزیکی بسیار مقاوم است. ازپلاستیک آکریلونیتریل استایرن ،به‌سادگی می توان استفاده کرد و به‌راحتی در دسترس است و درجه دمای ذوب پایینی دارد که باعث می‌شود بتوان از آن در چاپ سه‌بعدی استفاده کرد. هزینه‌ی تولید این پلاستیک نسبتا کم است و اغلب در صنایع خودروسازی و سردکننده‌ها استفاده می‌شود.

 کاربردهای آن:از این نوع پلاستیک در ساخت جعبه، سرپوش‌های محافظ، چمدان و اسباب‌بازی کودکان، کلید‌های موجود بر روی صفحه کلید کامپیوتر، صفحه پلاستیکی پریز‌های دیواری، اسباب‌بازی‌های لوگویی، ساختار جاروبرقی، چاپ سه بعدی استفاده می شود.

اسید پلی‌لاکتیک


نوع دیگری از پلاستیک اسید پلی لاکتیک است. این پلاستیک نسبت به سایر پلاستیک‌های دیگر منحصربه‌فرد است . چون از زیست‌توده به جای نفت مشتق شده است و به همین دلیل بسیار بهتر از مواد پلاستیکی سنتی تجزیه می‌شود.

کاربردهای آن: از این نوع پلاستیک برای تولید لیوان‌ها و ظروف قابل تجزیه، بسته‌بندی‌های مواد غذایی، چاپ سه‌بعدی، بطری‌ها و برخی ابزار پزشکی  استفاده می شود.

استال:

 استال، یک پلاستیک مستحکم کششی بسیار بالا با خاصیت ضداصطحکاک است که مقاومتش در برابر گرما، سایش، آب و ترکیبات شیمیایی بالا است و به همین دلیل این نوع پلاستیک ، شناخته شده است. ضریب اصطحکاک پایین به همراه سایر خصوصیات این پلاستیک باعث شده است از آن در کاربردهایی مانندچرخ‌دنده استفاده شود.

کاربردهای آن: از این نوع پلاستیک در ساخت فنر، قطعات پمپ، قطعات ماشین آلات صنعتی، ساخت دستگیره، نساجی، خودروسازی، ساخت لوازم خانگی، هواکش استفاده می کنند.

آکریلیک

 نوع دیگری از پلاستیک ، آکریلیک می باشد. این ماده به‌شدت شفاف، مقاوم در برابر خراش و سایش، مقاوم در مقابل گلوله و اشعه‌ی UV است و در صورتی که بشکند احتمال این که به بافت‌‌های حساس نزدیک آن از جمله پوست یا چشم آسیب برساند کمتر است. این نوع پلاستیک بیشتر به دلیل کاربرد آن در ساخت دستگاه‌های نوری شناخته شده است.

 کاربردهای آن :از این نوع پلاستیک می توان در ساخت آکواریوم، لنز چراغ‌های بیرونی خودرو، وان حمام، سینک، لنزهای چشمی و مواد ترمیم‌کننده‌ی دندان استفاده کرد.

پلی‌استایرن:

پلی‌استایرن نوعی پلاستیک همه‌کاره است که می‌تواند محکم و شفاف یا به فرم فوم مات تولید شود. از این پلاستیک به‌صورت گسترده در بسته‌بندی‌ها تحت نام تجاری استیروفوم استفاده می‌شود.

کاربردهای آن: از این نوع پلاستیک می توان در تولید ظروف یک‌بار مصرف مثل بشقاب‌ها، فنجان، کارد و چنگال، عایق ساختمانی و به عنوان یک ماده‌ی شفاف طبیعی برای تولید درب نوشابه‌های غیر الکلی یا ابزار پزشکی مانند لوله‌های آزمایش یا ظروف پتری استفاده کرد.

  بهر حال همه ما باید بدانیم که استفاده از پلاستیک و کیسه های لاستیکی برای محیط زیست و سلامت ما خطر آفرین است ،پس بهتر است همه افراد تا جایی که امکان دارد، استفاده خود را از محصولات پلاستیکی به پایین ترین حد برسانند.


میزان تولید سالیانه:


سالانه حدود ۳۰۰ میلیون تن پلاستیک در جهان تولید می‌شود و زمین گرفتار اپیدمی پلاستیک شده است.در واقع می توان گفت بخشی از این پلاستیک ها بازیافت می شوند و بخشی از آنها درون زمین دفن می شوند و مقدار بسیار زیادی از آنها ، به مسیرهای رودخانه ای و دریایی می رسند و آب ها را آلوده می کنند.

بررسی ها نشان داده ۴ تا ۱۲ میلیون تن زباله پلاستیکی از طریق ساحل، وارد آب دریا و اقیانوس می شوند. پلاستیک برخلاف شیشه، کاغذ، آهن و آلومینیوم براحتی تجزیه و بازیافت نمی شود.

 از میان ۳۰۰ میلیون تن پلاستیکی که میزان تولید سالیانه پلاستیک می شود، تنها ۱۰ درصد آن را می توان بازیافت کرد و این روزها آلودگی ناشی از این میزان تولید سالیانه پلاستیک تبدیل به معضل شده است.

 در ایران این رقم تقریبا به 17  تا 20هزار تن می رسد و  در روز معادل 500 تن می باشد. هر فرد تهرانی به طور متوسط روزانه سه پلاستیک را وارد چرخه محیط زیست می کند. پلاستیک دارای ماندگاری بیش از 300 سال است و به ‌دلیل تجدید ناپذیر بودن، ذرات سبک آن با وزش باد جا به ‌جا می شوند و همین جا به‌ جایی مشکلات بهداشتی فراوانی را برای محیط زیست ایجاد می ‌کند.

کیسه‌های یکبار مصرف اعم از پلاستیکی و کاغذی، خطرات بسیاری را برای محیط زیست به همراه دارند که این خطرات تنها محدود به حجم بالای دفن این زباله‌ها در خاک نبوده بلکه شامل منابع اولیه در تولید آنها، جابه‌جایی و به ویژه بازیافت و پیامدهای ناشی از انجام طی این مراحل می‌شود. کیسه‌های پلاستیکی یکبار مصرف نیز عوامل شناخته شده و موثر در ایجاد اختلال در اکوسیستم و بروز حوادثی چون سیل بر اثر گرفتگی لوله‌های فاضلاب هستند.

در عین حال بسیاری از کشورها استفاده از کیسه های پلاستیکی محدود و یا ممنوع شده و قوانین سختی برای این مساله در نظر گرفته شده است.

 بهر حال همه ما باید بدانیم که استفاده از پلاستیک و کیسه های لاستیکی برای محیط زیست و سلامت ما خطر آفرین است ،پس بهتر است همه افراد تا جایی که امکان دارد، استفاده خود را از محصولات پلاستیکی به پایین ترین حد برسانند.
این مطلب صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای بازنشر شده و محتوای آن لزوما مورد تایید تبیان نیست .
1 نظر - 0 پاسخ
UserName
عدد زیر را وارد کنید
کد تایید
نظرات کاربران ( انتشاریافته:1 ,در حال بررسی :0 )
سلطانيسلطاني‎1399/11/01‎-‎08:36

چقدر بد
پلاستیک که سالها طول میکشه تجزیه بشه چرا این قدر تولید میشه؟

پاسخ کاربران به این نظر

پاسخ
بیشتر