طبقه بندی مولکول ها و مواد

 اهداف درس:

در این درس طبقه بندی کلی برای مولکول ها و مواد ارائه می شود؛ شایان ذکر است که این طرح درس برای دانش آموزان دوره دبیرستان در نظر گرفته شده است.

طبقه بندی مولکول ها:

به طور کلی مولکول ها را به دو دسته اصلی قطبی و غیر قطبی تقسیم بندی می شوند که هر یک از گروه های مولکولی اشکال فضایی متفاوتی دارند.

مولکول های قطبی، به دو دسته قطبی و یونی تقسیم می شوند.

مولکول های قطبی – قطبی بر چهار گروه زیر طبقه بندی شده اند.

•     مانند HCL
•  UY_٢ مانند H_٢S که این گروه به دلیل داشتن جفت غیر پیوندی ساختار فضایی خمیده دارند.
• UY_٣ مانند NF_٣ که این گروه نیز دارای جفت غیر پیوندی هستند و دارای ٤ اتم می باشند. لذا ساختار فضایی آن ها، به صورت هرمی می باشد.

• UY_٤ که خود به دو گروه مجزا تقسیم بندی شده است.

 مولکول هایی با فرمول شیمیایی Y'Y_٣ مانند CHCL_٣ و Y'₂Y₂   مانند  CH٢Cl_٢ . شکل این گروه از مولکول ها چهار وجهی نامنتظم می باشد.

شایان ذکر است که نیروی بین اتم های این مولکول ها، یا از نوع وان در والسی (دو قطبی – دو قطبی) می باشد و یا از نوع پیوند هیدروژنی. پیوند هیدروژنی در الکل ها، آمین ها و کربوکسیل اسیدها موجود می باشد.

گروه دوم مولکول های قطبی، مولکول های یونی – قطبی می باشند که مولکول های بازها و نمک ها در این گروه قرار می گیرند. که بازها و نمک ها شامل هم کاتیون و هم آنیون می باشند.

مولکول های غیر قطبی نیز در چهار گروه مختلف طبقه بندی شده اند:

• دسته ای از این مولکول ها دو اتمی هستند نظیر F_٢  و H_٢
• دسته ای از آن ها فرمول شیمیایی مشابه UY_٢ دارند مانند CO_٢ که در این گروه از مولکول های غیر قطبی، جفت ناپیوندی وجود ندارد، بنابراین شکل فضایی این مولکول ها خطی می باشد.
• دسته ی دیگر مولکول های غیر قطبی دارای نماد شیمیایی مشابه UY_٣ هستند مانند BCL_٣ و SO_٣ که این گروه نیز به دلیل اینکه جفت ناپیوندی ندارند، غیر قطبی می باشند و شکل فضایی این گروه به صورت مثلث مسطح می باشد.

• دسته آخر مولکول های غیر قطبی دارای فرمول شیمیایی UY_٤ می باشند مانند CH_٤ که به دلیل نداشتن جفت ناپیوندی شکل آن ها به صورت چهار وجهی منتظم می باشد.

جالب است بدانیم که مولکول های قطبی – قطبی و قطبی – یونی در آب حل می شوند و مولکول های غیر قطبی در آب حل نمی شوند؛ این گروه از مولکول ها تنها در محلول های غیر قطبی قابل حل می باشند.

مواد نیز به دو گروه اصلی خالص و ناخالص تقسیم بندی می شوند که هر گروه به تنهایی به گروه های کوچکتر تقسیم می شود.

مواد خالص به دو زیر گروه طبقه بندی شده اند.

•  عنصرها که این مواد از فقط از یک گونه اتم تشکیل شده اند مانند  Na ، O_٢ ، P و ...

 ترکیب ها که از بیش از یک گونه از اتم ها تشکیل شده اند مانند CO_٢ ،  H_٢C_٢ ،  C_٢H_٥OH مواد ناخالص نیز به دو دسته همگن و ناهمگن طبقه بندی شده اند. مواد ناخالص همگن در چهار گروه زیر طبقه بندی می شود.

• گاز – گاز  مانند هوا
• مایع – مایع  مانند سرکه
• جامد – مایع  مانند آب قند
• جامد – جامد  مانند سکه و زیور آلات

شایان ذکر است که محلول ها نیز جزء مواد ناخالص همگن به شمار می روند.

مرکز یادگیری سایت تبیان

تنظیم: نوربخش