تزریق هورمون رشد برای قد

استفاده از هورمون رشد برای افزایش قد، به صورت تزریقی با فواصل خاص است، مثلاً هر شب با مقدار مشخصی که پزشک تجویز می‌کند، به بیمار تزریق می‌شود. آمپول‌ها به صورت زیر جلدی تزریق می‌شود.

مدت درمان خیلی طولانی است و در حد یک یا چند سال است. با این کار، پزشک از کودک انتظار رشد قدی دارد اما اگر صفحات رشد بسته شده باشد، ما دیگر انتظار پاسخ به درمان با هورمون رشد را نداریم.

- در چه سنی و چگونه می‌فهمند صفحات رشد بسته شده است؟

در دختران حدود 14 سالگی و در پسران حدود 15 تا 16 سالگی این صفحات رشد بسته می‌شود، معمولاً با یک عکس ساده ی رادیو گرافی از مچ دست، سن استخوانی را تشخیص می‌دهیم و می‌بینیم قد فرد می تواند افزایش پیدا کند یا خیر .

- درمان با این هورمون رشد عوارضی هم دارد؟

نکته مهمی را اشاره کردید. در همین جا از والدین تقاضا می‌کنم که با مراجعه‌های مکرر و اصرار زیاد، خواستار این نباشند که کودکشان را با آمپول‌های هورمون شد، قد بلند کنند. این داروها را نباید بدون تشخیص درست پزشک و انجام آزمایش‌ها استفاده کرد، چون عوارض درازمدت آن را نمی‌دانیم. داروها نسبتاً جدید هستند و ما نمی‌دانیم کودکی که این داروها را می‌گیرد، در 50 سالگی با چه مشکلاتی مواجه خواهد شد.

پس اصل را بر این می‌گذاریم که اگر واقعاً کمبود ترشح هورمون ندارد، با هزینه‌های فوق‌العاده بالا و عوارضی که مطمئن نیستیم، خودمان و کودک را آزار ندهیم.

- آیا ممکن است در شرایط خاصی ترشح هورمون رشد بیشتر شود؟

هورمون رشد در زمان خواب و در زمانی که ورزش می‌کنیم ترشح بیشتری دارد و یکی از دلایلی که ما به کودکان توصیه می‌کنیم ورزش کنند، همین است. با ورزش، حالت استرس پیش می‌آید و باعث می‌شود ترشح هورمون افزایش یابد و رشد بچه‌ها را به دنبال داشته باشد.

در زمان بلوغ، هم تحت اثر هورمون‌های جنسی ما بیشترین ترشح هورمون رشد را داریم.

- ترشح زیاد از حد هورمون رشد، آیا بیماری خاصی را پدید می‌آورد؟

بله، هر گونه اختلالی در ترشح منظم آن، مشکل زاست.

اگر هورمون رشد در دوره قبل از بلوغ، بیش از حد ترشح شود، سبب بلند قدی بیش از حد می‌شود، چون صفحات رشد در استخوان‌ها در این دوران باز هستند. این بیماری "ژیگانتیسم" نام دارد و خیلی شایع نیست.

اگر ترشح هورمون بعد از بلوغ زیاد شود، چون صفحات رشد بسته شدد فقط بافت نرم بدنمان بزرگ می‌شود. این بیماری "آکرومگالی" نام دارد که زیاد شیوع ندارد.

- علایم بیماری آکرومگالی‌ چیست؟

تنگ شدن انگشتر در انگشتان، تغییر بی‌رویه سایز کفش‌ها، تغییرات چهره ی بیمار که با بزرگ شدن لب‌ها، بینی و در کل خشن شدن صورت شخص همراه است، از جمله علامت‌های بیرونی این بیماری هستند. همان طور که گفتم همه این علامت‌ها به علت بزرگ شدن بافت نرم هستند.

- علایم داخلی هم دارد؟

بله، ممکن است بیمار علاوه بر علایم بیرونی، به فشار خون بالا یا دیابت مبتلا شود و یا از تعریق زیاد شکایت کند. اما معمولاً این بیماران شکایت خاصی ندارند و به صورت اتفاقی به وسیله خانواده یا پزشک تشخیص داده می‌شوند.

- هیپوفیز به تنهایی در رشد موثر است یا عوامل دیگری هم دخیل هستند؟

برای اینکه هورمون رشد بهترین تأثیر را بگذارد، باید محیط بدن آماده باشد. مثلاً اگر شخصی دیابت کنترل نشده یا کم‌ کاری تیروئید دارد و درمانش نکرده و یا در دوره بلوغ هورمون‌های جنسی‌اش به هر دلیلی افزایش ترشح نداشته باشند، این عوامل، محیط را برای ترشح و اثر خوب هورمون رشد مهیا نمی‌کنند.

پس اندام‌های دیگر هم باید سالم باشند که بتوانند بعد از صدور دستور ترشح هورمون خاص توسط هیپوفیز، آن هورمون را بسازند و در خون آزاد کنند تا در این چرخه نقصی به وجود نیاید؛ مثلا اگر تیروئید دستور را درست از هیپوفیز بگیرد و هورمون‌های خودش را به موقع بسازد و ترشح کند، متابولیسم بدن کنترل می‌شود.

دکتر منوچهر نخجوانی- استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران