اثرات هورمون رشد بر بدن
این هورمون روی صفحات رشد در استخوان‌ها، اثر می‌گذارد و موجب رشد آنها می‌شود و در واقع کودک ما قد می‌کشد.
البته این هورمون، علاوه بر اثر مستقیم، به صورت غیرمستقیم هم سبب رشد اندام‌های بدن می‌شود که با تأثیر روی کبد، دستور ترشح هورمونی را به او می‌دهد که آن هورمون، وظیفه رشد اعضای بدن را بر عهده دارد و کمبود هورمون رشد، حفظ پروتئین‌سازی در بدن را مختل می‌کند.
- در اثر کمبود هورمون رشد چه مشکلاتی به وجود می‌آید؟
هورمون رشد در همه مقاطع زندگی ما ترشح می‌شود، حتی در دوران جنینی و سبب رشد جنین می‌شود. البته در دوران جنینی، این هورمون از سلو‌ل‌های جفت ترشح می‌شود.
مساله ی مهم، میزان ترشح هورمون رشد در دوران بلوغ است. اگر این ترشح مختل شود، بیماری‌هایی مثل کوتاهی قد یا کوتولگی و مشکلات دیگر پیش می آید.
- مثلا چه مشکلات دیگری؟
این هورمون روی پخش چربی در بدن هم موثر است و کودکانی که دچار کمبود این هورمون هستند، چربی بدنشان بیش از حد معمول است. در ضمن صدایشان گاهی طبیعی نیست، چون هورمون رشد روی حنجره هم موثر است.
- کوتاهی قد علاوه بر کاهش هورمون رشد، علت دیگری هم دارد؟
بله، شایع‌ترین دلیل کوتاهی قد، سرشتی است، یعنی کودکان تا سن بلوغ رشدشان کم به نظر می‌رسد، اما در دوران بلوغ آن را جبران می‌کنند.
البته مساله ژنتیک هم خیلی مهم است. متوسط قد هر شخص با یک فرمول بر اساس قد والدینش محاسبه می‌شود.
دو مساله سرشتی و ژنتیکی، مسائل طبیعی هستند و اینکه کوتاهی قد به خاطر کمبود هورمون رشد باشد، فقط در درصد بسیار کمی از موارد دیده می‌شود.
- والدین چگونه باید بدانند کوتاهی قد فرزندشان طبیعی است یا خیر؟
اگر میزان رشد کودک هر 6 ماه یا یک سال، بر طبق "منحنی رشد" کنترل شود و در حد قابل قبولی باشد جای نگرانی نیست و ضعیف بودن کودکان، ربطی به کمبود هورمون رشد ندارد.
- این منحنی رشد که گفتید، چیست؟
در بیشتر مراکز بهداشتی که کودکان را بررسی می‌کنند، این منحنی وجود دارد که مشخصات کودک را با توجه به این نمودار بررسی می‌کنند و آن را به نسبت متوسط افراد جامعه می‌سنجند و مقدار طبیعی را محاسبه می‌کنند.
اگر کودک از نظر رشد عقب باشد، باز هم برای اثباتش آزمایش‌هایی هست. از نظر ما ممکن است کوتاهی قد، ناشی از نقص هورمون نباشد.
- چه آزمایش‌هایی؟
این آزمایش‌ها تخصصی است و در مراکز خاصی انجام می‌شود. مثلاً به کودک می‌گویند در یک زمان استاندارد ورزش کند و بعد هورمون رشد را در او انداره‌گیری می‌کنند و یا دارویی به کودک تجویز می‌شود که محرک هورمون رشد است و قبل و بعد از تجویز دارو، سطح هورمون را در خون‌اندازه می‌گیرند تا مطمئن شوند شخص باید درمان شود یا مشکلی ندارد و درمان نمی‌خواهد. اگر کودک مشکلی از نظر هورمون رشد نداشته باشد، نباید این درمان گران قیمت و درازمدت را انجام دهیم.
ادامه دارد...
دکتر منوچهر نخجوانی- استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران* مطالب مرتبط :
بعد از اتمام سن بلوغ ، قدتان بلندتر نخواهد شد
