آموزش عکاسی و عکاسی نجومی؛ از علم تا عمل
آموزش عکاسی و عکاسی نجومی؛ از علم تا عمل
قسمت چهارم (اصول و تکنیکهای عکاسی نجومی)
عکاسی از رد ستارهها
یکی از روشهای معروف که در عکاسی نجومی مورد استفاده قرار گرفته و میگیرد، عکاسی از رد حرکت ستارهها، اجرام آسمانی، شهابها، پدیدههای متحرک زمینی و ماهوارهها است. عکاس برای گرفتن چنین عکسهایی کافی است عکس را طی یک نوردهی طولانی مدت ثبت کرده و به کمک دیگر مؤلفهها و تنظیماتی که به آنها و کاربردشان اشاره کردیم نور عکس را تنظیم کند.
در این روش که یکی از انواع روشهای ثبت تصاویر با میدان دید باز (Wide) است، عوارض زمینی نیز نقش مهمی دارند، چراکه میتوان رد ستارگان را به تنهایی ثبت کرد، اما همه عکاسان نجومی به دنبال عوارضی خاص، بدیع و زیبا مانند اماکن تاریخی و مذهبی و یا طبیعت بکر و عوامل زمینی هستند تا بخشی از میدان دیدشان را به آن اختصاص دهند.
در این روش با باز گذاشتن دریچه دوربین برای مدت زمان مشخص، هرچه در مقابل دوربین از جمله مواردی که به آن اشاره کردیم قرار گرفته و حرکت کند ثبت میشود. البته برای گرفتن عکسی مشابه از رد ستارگان، روش دیگری مورد استفاده قرار میگیرد که شامل انطباق چندین عکس نقطهای روی یکدیگر است.
عکس زیر حاصل حدوداً سه ساعت نوردهی است که در آن همان طور که گفته شد حرکت همه چیز از جمله ستارگان و کرم های شب تاب ثبت شده است. (عکس: Mike Rosinski)
ثبت تصاویر ثابت
ثبت تصاویر ثابت به دو صورت با تلسکوپ و بدون تلسکوپ انجام میشود. ثبت این تصاویر به نسبت عکسهای رد ستارگان مستلزم به کار بردن ظرافت بیشتری است.
عکاسی با اتصال به تلسکوپ
در این روش دوربین عکاسی به اشکال گوناگون از تواناییهای تلسکوپ به عنوان لنز استفاده میکند که انواع آن را در شکل مشاهده میکنید.
در استفاده از تلسکوپ به جز هنگام عکاسی از خورشید، ماه و سیارات پر نور، معمولاً از پایه موتور دار یا انطباق تصاویر استفاده میشود؛ چرا که با افزایش بزرگنمایی توان گردآوری و خروجی نهایی نور به شدت افت خواهد کرد.
دو روش بسیار مشهور و معروف عکاسی با استفاده از تلسکوپ، مستقیم (Prime focus) و Afocal است. در روش Prime focus لنز شیئی دوربین و لنز چشمی تلسکوپ جدا شده و با اتصال مستقیم دوربین به تلسکوپ، دوربین به عنوان چشمی تلسکوپ و تلسکوپ به عنوان لنز دوربین عمل میکند. در این اتصال از حلقهای به نام T-Ring استفاده میشود که برای هر دوربین و تلسکوپ خاص، باید از T-Ring ویژه آنها استفاده کرد.
در این حالت برای نوردهیهای کوتاه مدت میتوان دوربین را روی پایه خودش ثابت کرد اما برای نوردهیهای بلند مدت و با حرکت موتور، تلسکوپ و پایه آن باید توان تحمل وزن دوربین و ادامه کار در حالت ایده آل را داشته باشد.
در روش Afocal نیز دوربین با لنز خود، پشت تلسکوپ قرار میگیرند. در این روش میتوان دوربین را با پایه خود پشت چشمی تلسکوپ تثبیت کرد. این روش ساده در شرایط موجود نبودن T-Ringو وجود محدودیت زمانی کاربرد بسیاری به خصوص در عکاسی از ماه و خورشید دارد.
عکس زیر به همین روش از خورشیدگرفتگی سال 2010 گرفته شده است. (عکس: معین پناهنده)
تصاویر ثابت بدون تلسکوپ
عکاسی بدون تلسکوپ و با میدان دید باز یکی از روشهای بسیار محبوب در میان عکاسان آسمان شب و به خصوص عکاسان ایرانی به شمار میرود. در این روش از پایهای با موتور ردیاب برای خنثی کردن حرکت زمین استفاده میشود که در این صورت اگر دوربین روی پایه تلسکوپ نصب شود، به این حالت دوربین، Piggy back یا قلم دوش گفته می شود.
حالت متداول دیگر نیز برای ثبت عکسهای میدان دید باز، ثبت تصاویر بدون پایه تنها و یا انطباق چند عکس است. اما چرا این عکسها مانند رد ستاره ها نمیشود؟ عکس زیر به همین روش از نوار پرشکوه کهکشان راه شیری بر فراز دهانهای آتشفشانی که امروزه از آب پر شده گرفته شده است. (عکس: Luc Perrot)
زمان نوردهی عکسها بازهای مشخص دارد که به میل ستاره و فاصله کانونی (یا به عبارتی میدان دید) وابسته است و برهمین اساس حداکثر زمان نوردهی بدون پایه برای خطی نشدن ستارهها از یک دقیقه تجاوز نمیکند. هرچه کادر به استوای آسمان نزدیکتر شود، به دلیل زیاد بودن جابهجایی خطی ستارگان، زمان نوردهی کاهش مییابد و هرچه به سمت قطب شمال آسمان نزدیکتر شویم، حرکت خطی ستارگان نزدیک ستاره قطبی کمتر بوده و در نتیجه فرصت برای نوردهی بیشتر خواهد بود. حداکثر زمان ممکن برای نوردهی به این روش، از فرمول زیر (با دقت بالایی) قابل محاسبه است.
تصاویر متحرک (تایم لپس)
شاید در برخورد با فیلمهایی از حرکت ستارگان یا ابرها این سوال برایتان مطرح شده باشد که چه دوربینی توانایی ثبت چنین فیلمی را دارد؟ در واقع این فیلمها همانند فیلمهای اولیه، از کنار هم گذاشتن تصاویر خام و جداگانه پدید میآیند. برای تهیه این فیلم از تعداد بسیاری عکس که با فاصله زمانی مشخصی گرفته شده استفاده میشود. این عکسها پس از ویرایش تکتک یا کلی به کمک نرم افزار پشت سر هم گذاشته شده و تبدیل به فیلم میشوند.
برای گرفتن این عکسها استفاده از ریموت کنترل توصیه میشود چراکه بوسیله آن میتوان با زمان دلخواه، تعداد مورد نیاز عکس را با فاصله زمانی و بدون دخالت بعدی ثبت کرد. پس از ثبت این عکسها میتوانید با استفاده از نرمافزار، تصاویر را بطور جمعی ویرایش کنید، پشت سر هم گذاشته و در هر ثانیه از فیلم به دلخواه تعداد فریمهای عکس خود را قرار داده و خروجی بگیرید.
قطعاً هر عکسی نیاز به ویرایش دارد اما ویرایش حداقل 300 عکس و تبدیل هر عکس به حالتی که تفاوت نامطلوبی در فیلم ایجاد نکند کار وقت گیری است؛ بنابراین، اگر عکسها تنها به ویرایش سطحی و نوری احتیاج دارند به کمک همان نرمافزار، ویرایش را روی عکس انجام داده و به همه فریمها تعمیم دهید.
ادامه دارد ...
معین پناهنده
بخش دانش و زندگی تبیان