مزاج پاییز و زمستان و تدابیر آن

مزاج این فصل، سرد و خشک است. مزاج فصل پائیز در سرما و گرما معتدل، ولی در تری و خشکی همانند بهار به اعتدال نیست چون آفتاب تابستان هوا را کاملاً خشک نموده و اسباب تری در این فصل چندان آشکار نیست.

ایجاد فصول از رحمت رحمانیه حق متعال است. فواید و حکمت‌های بی‌شماری بر تغییرات فصول چهارگانه است که نه تنها برای حیات انسان‌ها، بلکه برای حیات همه موجودات ضروری است. این تغییرات قطعاً با تأثیراتی همراه است که این تأثیرات، آمادگی ما را جهت مقابله با آن فراهم می‌کند.

فصل پاییز

* در فصل پاییز، به ویژه در پاییزی که هوا متغیر است، باید بهداشت را بسیار رعایت نمود.

* نباید مواد غذایی خنک مصرف شود.

* آب سرد زیاد نخورد و بر سر نریزد.

* در این فصل نباید در جایی سرد خوابید که بدن در اثر سرما به لرزش در آید.

* از گرمای نیمروزی و سرمای صبح باید پرهیز کرد و شب‌ها و صبح‌ها سر را از سرما پوشاند.

* نباید با شکم سیر خوابید.

* در این فصل باید از میوه‌های موسمی تا حد امکان دوری جست و زیاد نخورد از میوه‌های مناسب این فصل می‌توان به سیب، به و گلابی اشاره کرد.

* باید به بیرون راندن مواد زائد از بدن پرداخت تا در زمستان گرد هم نیایند.

تدابیر مهم در فصل پاییز:

خودداری از مصرف غذاهای بسیار گرم: مزاج این فصل، همان‌طور که ذکر شد، خشک بوده و از هر عملی که موجب افزایش خشکی بدن می‌شود، باید پرهیز نمود. از جمله این موارد می‌توان به غذاهای بسیار گرم، گوشت‌های مانده، گوشت شکار و ادویه‌جات با گرمی زیاد اشاره نمود.

پرهیز از زیاده‌روی در نزدیکی: افراط در نزدیکی جنسی، هر چند که در هر زمانی برای جسم و روح مضر است، ولی در فصل پاییز ضرر بیشتری دارد، زیرا مقاربت جنسی از خشکی افزاهای بسیار قوی است.

پرهیز از نوشیدن آب سرد: آب سرد موجب ضعف حلق و تارهای صوتی شده و با توجه به شیوع زیاد بیماری‌های تنفسی فوقانی در این فصل، بهتر است از نوشیدن آن پرهیز شود.

پرهیز از قرار دادن سر در معرض مستقیم هوا: در فصل پائیز سر خود را بپوشانید زیرا سر بدون پوشش به ویژه در اوایل صبح که هوا سرد است، موجب بسته شدن منافذ پوستی می‌شود. بسته شدن این منافذ، سبب می‌شود که بخارات دفع نشود و تجمع آن‌ها در سر باعث بروز برخی بیماری‌ها، از جمله نوعی زکام و سرفه می‌گردد.

دوری از مکان سرد: اجتناب از خوابیدن در مکان سرد و حمام با آب سرد، به دلیل بسته شدن منافذ پوستی و عوارض ناشی از آن باید از این کار پرهیز کرد.

در این فصل باید از میوه‌های موسمی تا حد امکان دوری جست و زیاد نخورد از میوه‌های مناسب این فصل می‌توان به سیب، به و گلابی اشاره کرد

خودداری از استفراغ: در این فصل از انجام هر عملی مثل قی، که موجب تحریک خلط‌ها می‌شود، باید پرهیز نمود. قی در این فصل زمینه را برای بیماری‌های تب‌دار فراهم می‌کند.

تعادل در مصرف میوه‌ها: زیاده‌روی در مصرف میوه‌های فصل مضر بوده و باید از این کار خودداری شود. از میوه‌های مناسب این فصل می‌توان به سیب، به و گلابی اشاره کرد.

پرهیز از اعراض نفسانی: اعراض نفسانی، به ویژه غم و اندوه، در هر فصلی ضرر است، ولی در فصل پاییز به ویژه برای افرادی که زمینه بیماری‌های سوداوی دارند، ضرر بیشتری دارد و باید تا حد امکان از این موارد پرهیز نمود و به اموری مشغول شد که موجب سرور و شادی گردد.

رطوبت بدن: به دلیل خشکی فصل و تأثیر آن روی بدن، لازم است از عواملی که موجب تری بدن می‌گردد، کمک گرفت. یکی از این عوامل، حمام کردن است که برای رطوبت بخشی مناسب، بهتر است یک روز در میان، استحمام با آب نیم‌گرم انجام گیرد؛ زیرا آب بسیار گرم باعث تحلیل رطوبت و افزایش خشکی بدن می‌گردد. همچنین می‌توان برای رطوبت بیشتر از وان آب نیم‌گرم به مدت نیم ساعت استفاده نمود. چرب کردن بدن با روغن بنفشه بادام نیز از مواردی است که به افزایش رطوبت بدن و کاهش خشکی بدن کمک موثری می‌کند.

استفاده از عطر: در این فصل بهتر است جهت تقویت روح از عطرها و بوهای خوش و ملایم استفاده نمود.

غذاهای مناسب فصل: در این فصل، بهتر است غذاهای با گرمی معتدل مصرف شود. گوشت‌ها، گوشت بره و مرغ چاق مفید هستند. از شیرینی‌ها نیز آنچه از شکر، مغز بادام و پسته تهیه شده باشد، مناسب است.

فصل زمستان

در این فصل آفتاب از سمت الراس به غایت دور شده و لذا هوا سرد و با بارش باران زیاد هوا مرطوب است. با توجه به اینکه فصل زمستان تقریباً عکس تابستان است، تغذیه آن هم عکس تغذیه در تابستان می‌باشد؛ یعنی در زمستان غذایی باید میل شود که گرمی می‌بخشد و نباید از غذاهایی مانند دانه‌ها و سبزی‌ها که به لحاظ مواد غذایی ضعیف هستند، استفاده کرد.

غذای زمستانی باید دارای ارزش غذایی بیشتری باشد.

به علت هوای سرد در زمستان، بدن باید فعالیت زیادی داشته باشد و غذای زیادی به آن برسد، اگر زمستان جنوبی باشد، باید ورزش زیاد انجام گیرد و غذا کمتر خورده شود.

نان گندم زمستانی باید قوی‌تر و پرمغزتر از نان گندم تابستان باشد؛ همچنین گوشت‌ها و غذاهای سرخ شده و امثال آن‌ها.

سبزی‌هایی مانند خرفه و کاسنی برای زمستان نباید مصرف شود و به جای آن سبزی‌هایی همچون کلم و گل کلم و چغندر و کرفس جایگزین شود.

در فصل زمستان حرارت در بدن زیاد و قوی‌تر می‌باشد، لذا هضم آسان‌تر غذا است، پس مناسب است که غذا از نظر کمیت و مقدار زیادتر و غلیظ‌تر باشد.

چون در فصل زمستان غلبه با برودت و رطوبت است، مناسب است که جمیع تدابیر، مایل به گرمی و خشکی باشد تا تعادل برقرار گردد.

بخش تغذیه و آشپزی تبیان

منبع: دنیای سلامت – شماره 77 - دکتر محمود خدادوست دستیار دکترای تخصصی طب سنتی ایران