اثر رژیم غذایی کتوژنیک بر قلب و گوارش

مطالعه‌ای جدید که در Cell Reports Medicine منتشر شده دریافته افرادی که تابع رژیم غذایی کتو بوده‌اند، تنوع میکروبیوم روده‌هایشان کاهش یافته و کلسترول کل خونشان بیشتر شده بود. اما آنهایی که تحت یک رژیم غذایی کم قند و شکر بودند، میکروبیوم روده‌هایشان چندان متأثر نشده بود و ضمناً کلسترول مجموع خونشان پایین‌تر بوده است.
رژیم غذایی کتوژنیک یا کتو به کاهش وزن و کنترل قند خون کمک می‌کند و بر مبنای مصرف زیاد چربی و کربوهیدرات بسیار کم پایه‌ریزی شده است. اما این‌گونه غذاخوردن می‌تواند پیامدهای ناخواسته‌ای برای سلامت قلب و روده‌ها داشته باشد.

رژیم غذایی کتوژنیک چه اثری بر بدن می‌گذارد؟

در این مطالعه، محققان در ابتدا می‌خواستند بررسی کنند که چرا رژیم‌های غذایی کم کربوهیدرات باعث کاهش وزن می‌شوند و با این رژیم‌ها افراد تا چه اندازه کالری می‌سوزانند. اما محققان این مطالعه علاوه بر رسیدن به پاسخ این پرسش‌ها به نتایج جالب دیگری نیز دست یافتند.
گروهی از ۵۳ فرد سالم ۱۸ تا ۶۵ساله در این تحقیق شرکت داشتند و به سه گروه تقسیم شدند: یک گروه با رژیم غذایی معمولی و قند در حد معمول، گروه دیگر با رژیم غذایی کم قند و گروه سوم با رژیم غذایی کتوژنیک.
البته هیچ پارامتر قطعی برای این رژیم‌های غذایی وجود ندارد؛ اما انجمن قلب آمریکا توصیه می‌کند در یک رژیم غذایی کم قند و شکر باید کمتر از ۶ درصد کالری از قندها گرفته شود. اما یک رژیم غذایی کتوژنیک دارای پارامترهای سفت و سخت‌تری است.
رژیم غذایی کتوژنیک شامل مصرف کمی کربوهیدرات و پروتئین در حد متوسط می‌شود و هدفش این است که افراد برای تأمین کالری‌های موردنیاز روزانه خود به چربی‌ها متکی باشند. البته این دست‌کاری‌ها در مصرف درشت‌مغذی‌ها می‌تواند متفاوت باشد؛ اما معمولاً باید ۵۵ تا ۶۰ درصد از کالری روزانه از چربی‌ها و ۳۰ تا ۳۵ درصد از این کالری از پروتئین‌ها و ۵ تا ۱۰ درصد از کالری موردنیاز روزانه از کربوهیدرات‌ها باشد.
در این مطالعه، هدف محققان از رژیم غذایی کم قند و شکر، رژیمی بود که باید کمتر از ۵ درصد کالری موردنیاز روزانه از قندها تأمین می‌شد و در رژیم کتوژنیک، کربوهیدرات‌ها باید کمتر از ۸ درصد از کالری دریافتی روزانه را تشکیل می‌دادند.
طی ۱۲ هفته، محققان نمونه ادرار و مدفوع و خون افراد را تجزیه‌وتحلیل کردند تا وضعیت سلامت متابولیک، قلب و عروق و گوارش آنها را بررسی کنند.
آنها دریافتند رژیم غذایی کتو، سطح کلسترول و آپولیپوپروتئین B در این افراد را بالا برده بود. آپولیپوپروتئین B پروتئینی است که اغلب برای تشخیص خطر تصلب شرایین و بیماری قلبی و عروقی به کار می‌رود. افرادی که تحت رژیم کتو بودند، از گونه‌های مفیدی از باکتری‌های گوارششان نیز کم شده بود.
اما یک رژیم غذایی کم قندوشکر دارای اثرات متفاوتی بود. محدودیت در مصرف قند باعث کاهش کلسترول LDL و کلسترول مجموع شده بود و میکروبیوم روده این افراد تغییری نکرده بود.
هم رژیم کتوژنیک و هم رژیم کم قندوشکر باعث کاهش وزن شده بودند و بیشترین میزان کاهش وزن افراد طی چهار هفته اول مطالعه رخ‌داده بود و بعد از آن روند یکنواخت شده بود.

چرا مصرف محدود کربوهیدرات‌ها بر سلامت قلب و روده‌ها اثر می‌گذارد؟

بعضی از کارشناسان می‌گویند از یافته‌های مطالعهٔ جدید تعجب نکردند. از مدت‌ها پیش نیز گفته شده بود که رژیم‌های غذایی کتوژنیک به دلیل اینکه فرد را وادار به خوردن مقدار زیادی چربی می‌کنند به نفع سلامت قلب نیستند.
رژیم‌های غذایی که دارای مقدار زیادی چربی اشباع هستند می‌توانند کلسترول LDL را بالا ببرند که منجر به تجمع پلاک در عروق شده و ریسک بیماری‌های قلبی را بالا می‌برد و این دقیقاً همان چیزی است که این مطالعه نشان داد.
اما کاهش مصرف قند و شکر با تغییرات مثبتی برای سلامت قلب همراه است. مثلاً مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۲ نتیجه گرفته بود که محدودکردن مصرف قند به کمتر از ۱۰ درصد از کالری موردنیاز روزانه برای کاهش ریسک بیماری‌های قلبی و عروقی «لازم» است.
ضمناً رژیم کتوژنیک معمولاً کم فیبر است و این می‌تواند به ضرر سلامت قلب و گوارش باشد. کمبود فیبر در رژیم‌های کتوژنیک می‌تواند اثر منفی بر کلسترول LDL بگذارد، زیرا فیبر محلول برای کاهش کلسترول مفید می‌باشد.
کم فیبر مصرف‌کردن باعث تغییراتی منفی در تنوع میکروبیوم روده نیز می‌شود و این چیزی بود که در مطالعهٔ اخیر نیز مشخص شد.
تنوع در غذاهای گیاهی ایجاد تنوع در میکروبیوم روده می‌کند و ازآنجایی‌که در رژیم‌های غذایی کتوژنیک مصرف منابع غذایی گیاهی بسیار محدود شده‌اند، میکروبیوم روده غذای کافی در دسترس نخواهد داشت و این باعث کاهش تعداد و تنوع آنها خواهد شد.
اما رژیم‌های غذایی کم قند و شکر معمولاً منابع غذایی گیاهی را محدود نمی‌کنند و این اثرات منفی را بر روده نمی‌گذارند.
یک رژیم غذایی کم قند و شکر معمولاً متمرکز بر غذاهای طبیعی و غذاهای غیرفرآوری شده‌ای است که برای سلامت میکروبیوم روده مفیدند. داشتن میکروبیومی متنوع در روده برای سلامت محیط روده اهمیت دارد. ضمناً مطالعات دیگری قبلاً نشان داده‌اند که رژیم‌های غذایی کم قند و شکر باعث تقویت سیستم ایمنی و کاهش التهاب در بدن می‌شوند.

آیا باید رژیم غذایی کم قند و شکر را به رژیم غذایی کتوژنیک ترجیح دهید؟

نتیجهٔ تحقیقات در مورد رژیم‌های کتوژنیک به‌طورکلی مبهم است. حتی برخی از کارشناسان این تئوری را داده‌اند که رژیم غذایی کتو در واقع اثر مثبت بر میکروبیوم روده می‌گذارد و برخی از شاخص‌های بیماری قلبی را بهبود می‌بخشد!
به همین دلیل هنوز به پژوهش‌های بیشتری نیاز است تا بتوان نتایج قطعی و واضحی در مورد اثرات رژیم‌های کتوژنیک بر سلامت قلب و گوارش ارائه داد.
اما این را می‌دانیم که اگر سلامت قلب و گوارش برای شما جنبه خاصی دارد بهتر است مزایا و معایب رژیم غذایی کتوژنیک را خوب بسنجید و با پزشکتان مشورت کنید تا تصمیم بگیرید رژیم غذایی کم قند و شکر برای شما بهتر است یا رژیم غذایی کتوژنیک.
رژیم غذایی کم قند و شکر در مقایسه با رژیم غذایی کتوژنیک برای سلامت قلب می‌تواند گزینه بهتری باشد؛ زیرا شامل مصرف انواع میوه‌ها و سبزی‌ها و غلات کامل می‌شود که فیبر محلول قابل‌توجهی دارند و می‌توانند سطح کلسترول را کاهش دهند.

---