كلاس های مجازی

امروزه استفاده از رایانه، زندگی بشر را در تمامی وجوه دگرگون ساخته است. مطالعات انجام شده در ارتباط با برنامه های توسعه اغلب كشورها، نشاندهنده محوری بودن نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در این گونه برنامه هاست. فناوری اطلاعات و ارتباطات را می توان به عنوان ابزاری نیرومند برای ارتقای كیفیت و كارایی آموزش مورد استفاده قرار داد به گونهای كه شیوه سنتی آموزش را دستخوش تغییر قرار داده و دیگر نیازی به حضور فیزیكی در كلاسهای درس نباشد.
انفورماتیك، تله ماتیك ارتباط راه دور به كمك رایانه و مخابرات، مجموعه ای را پدید آورده كه منشا انقلاب سوم بر پایه صنعت اطلاع رسانی شده است انقلابی كه محور آن دسترسی به اطلاعات، جستوجو و بازیابی اطلاعات در مدت زمان محدود و هزینه معقول است و نهایتا _موجبات تحقق دهكده جهانی و جامعه اطلاعاتی را پدید می آورد. تعاریف متعددی از جامعه اطلاعاتی ارائه شده است ولی محوریت چنین جامعهای، اطلاعات وتولید ارزشهای اطلاعاتی است نه تولید ارزشهای مادی.

فناوری اطلاعات و ارتباطات و نقش آن در آموزش

فناوری اطلاعات، زیست شناسی و ژنتیك ملكولی و فناوری نانو، امروزه به عنوان موِلفه های انقلاب علمی صنعتی سوم محسوب میشوند. فناوری اطلاعات شاخه ای از فناوری است كه با استفاده ازسخت افزار، نرم افزار و شبكه افزار، مطالعه وكاربرد داده و پردازش آن درزمینه های ذخیره ، ویرایش، انتقال، مدیریت، جابه جایی، مبادله، كنترل، سوییچینگ و غیره را امكان پذیر میسازد. فناوری اطلاعات وارتباطات خود به تنهایی نقش مهمی را درتوسعه جوامع ایفا می كند.
آموزش، تجربه ای است مبتنی بر یادگیری كه به منظور ایجاد تغییرات نسبتا _ماندگار در فرد صورت می گیرد. یادگیری، به عنوان یكی از نیازمندیهای اساسی انسان، تحت تا یر روشهای نوین ناشی از كاربرد فناوری اطلاعات قرار گرفته است. كلاس مجازی یكی از محصولات فناوری اطلاعات و ارتباطات در زمینه آموزش است. در این روش، آموزشهای مورد نظر درمكانی مشخص ارائه و سپس با بهره برداری از روشهای انتقال همزمان یا ناهمزمان به مكان دیگر منتقل میشود. برخی از دلایل توجه به كلاس مجازی دراجرای سیاستهای آموزشی عبارتاند از:
ـ عدم نیاز به جابه جایی استادان، معلمان ومربیان از یك منطقه به منطقه دیگر و امكان بهره گیری از اساتید به نام بدون توجه به موقعیت مكانی
ـ كاهش هزینه لجستیكی
ـ حذف تاثیر منفی عواملی همچون دوری، وضعیت بد جغرافیایی و امنیت كم
ـ افزایش كیفیت آموزش ازطریق بهرهمندی از اساتید، معلمان و مربیان با سابقه ومجرب مناطق دیگر.
تاكنون برای استفاده از این فناوری در آموزش، گامهای مختلفی برداشته شده كه نتایج آن به صورت نرم افزار، برنامه های تحت وب و غیره دراختیار كاربران قرار گرفته است. از نرم افزار های ارایه شده می توان به نرم افزار Autherware از شركت Macro media اشاره كرد.

نیازمندی‌های كلاس مجازی

1ـ سیستمهای آموزش

سیستمهای آموزش از راه دور به دو دسته آموزش همزمان و غیرهمزمان تقسیم می شود.

الف: سیستمهای آموزش همزمان

این روش شامل یكی از حالتهای ذیل است:
ـ كنفرانس ویدیویی دوطرفه
دراین روش، استاد ودانشجو همدیگر را می بینند و می توانند با همدیگر به گفتوگو بپردازند. در چنین حالتی، به پهنای باند زیادی برای انتقال صوت و تصویر نیاز است. هر چند با استفاده از فنون فشرده سازی صوت و تصویر، همچونMPEG4 ، می توان پهنای باند را تا حدود 256 كیلو بیت بر ثانیه كاهش داد. این نوع آموزش، همان دیدگاه سنتی آموزش است كه معلم در سر كلاس حضور دارد. تنها تفاوت این سیستم با سیستم قدیمی آموزش، عدم نیاز به حضور فیزیكی استاد در كلاس درس است.
ـ كنفرانس صوتی دوطرفه
برخلاف كنفرانس ویدیویی، استفاده از صوت به همراه تصاویر جانبی برای آموزش از راه دور، كارایی بیشتر دارد. چراكه توجه دانشجو بیش از آنكه به معلم جلب شود، محتوای درس را تحتالشعاع قرار میدهد. دراین سیستم، استاد و دانشجویان تصویر را نمی بیند، آنها فقط اسلایدها را دیده و صدای همدیگر را می شنوند. دراین سیستم، به پهنای باند كمی حدود 33 كیلو بیت برثانیه ازهرطرف مورد نیاز است كه با دوخط تلفن نیزدردسترس قرار می گیرد. لذا هزینه این روش از حالت قبل كمتر است.
ـ روش دیداری ـ شنیداری
دراین شیوه از تركیب دور روش قبل استفاده می شود: هرگاه استاد اسلاید ندارد، تصویر او نمایش داده می شود وهرگاه مطلبی با اسلاید بیان می شود، فقط اسلاید و صدای او دیده و شنیده می شود. صدا و تصویر دانشجویان نیزبا نظر استاد نمایش داده می شوند. این روش بسیار مناسب است و از قابلیتهای دو شیوه قبل به نحو احسن بهره می گیرد. هر چند از پهنای باند به صورت مناسب استفاده نمی شود.

ب: سیستمهای آموزشی ناهمزمان

دراین شیوه، دروس آموزشی از قبل تهیه و به گونه ای ذخیره می شود و دانشجویان می توانند به آن گوش دهند. این حالت از یادگیری نیز با روشهای گوناگون قابل اجراست:
ـ استفاده ازضبط ویدیویی
از روشهای قدیمی آموزش از راه دور محسوب میشود. دراین حالت، كلاس درس استاد با استفاده از نوارهای ویدیویی یاCDهای صوتی ـ تصویری ضبط شده ودراختیار آنان قرار می گیرد. هزینه |این روش بسیاركم است و به تدریس وتكثیر محدود می شود.
ـ استفاده از CDهای آموزشی
در این روش، ازبرنامه های كامپیوتری برای فهم درس و شبیهسازی محیط آزمایشگاهی استفاده می شود. هزینه این روش نیز كم است اما به نسبت ضبط ویدیویی هزینه بیشتری دارد.
ـ استفاده ازپخش وبی(webCasting)
استفاده از وب در آموزش از راه دور، یكی از ابزارهای موِثر آموزشی به شمار میآید كه قادر است تمام محیطهای متنی، صوتی و ویدیویی را تركیب كند. روشهای مختلفی برای توسعه برنامه های كاربردی تحت وب وجود دارد از جمله میتوان به ASP ،JSP،CGI ،ISAPI و ActiveX اشاره كرد. دراین شیوه، درس با روشهای مختلف برنامه نویسی، روی یك سایت قرار میگیرد و دانشجویان با استفاده از خطوط اینترنت، درس مورد نظرشان را یاد میگیرند. با توجه به روش مورد استفاده، پهنای باند مورد نیاز نیز متفاوت خواهد بود. در این روش، به نحواحسن از فناوری اطلاعات استفاده میشود و امكان استفاده از استاد در همه زمانها، وابستگی زمانی و مكانی استفاده از كلاس را از بین میبرد. هزینه این روش بیش ازدو روش گذشته است، اما حسن آن این است كه دانشجویان هرجا و هرزمان می توانند از آن استفاده كنند.

2ـ بستر ارتباطی

بستر ارتباطی، محیطی است كه درآن داده ها بین دونقطه منتقل می شوند كه در حالت كلی به سه دسته Circuit Switch و Packet Switch و Leased line تقسیم می شود. برای انتقال صوت و تصویر می توان از هر سه نوع خط ارتباطی استفاده كرد. در انتخاب خطوط باید پارامترها و مشخصات آن خط را در نظر گرفت. بستر ارتباطی بر اساس حداقل نیاز انتخاب می شود. این بستر می تواند خطوط اجاره ای مخابرات، اتصال ماهواره به اینترنت شكل1، استفاده از VSAT و حتی خطوط تلفن باشد.

3ـ اتاق تدریس

تقریبا _درتمام روشهای مجازی، اتاقی برای تدریس با امكانات زیر مورد نیاز است:
ـ عایقهای صوتی
ـ دوربین فیلم برداری
ـ وایت برد الكترونیكی یا معمولی
ـ میكروفون
ـ ادوات ضبط دیجیتالی درس

4ـ كلاس اتاق دانشجویان

برای پخش وبی، وجود یك رایانه متصل به اینترنت كافی است تا دانشجویان در هر زمان یا مكانی از آموزش استفاده كنند اما در روشهای همزمان، اتاق دانشجویان باید به امكانات زیر مجهز| باشد:
ـ میكروفون حداقل یك عدد و حداكثر به تعداد دانشجویان
ـ بلندگو حداقل یك عدد
ـ یك) PC Projector یا یك كامپیوتر به ازای هردانشجو(
ـ یك كامپیوتر
ـ یك دوربین فیلمبرداری
ـ وایت برد الكترونیكی یا معمولی

5ـ امنیت

شبكه های رایانهای به سرعت در حال گسترش هستند به گونهای كه اگر در سال 1986 فقط تعداد معدودی از رایانه ها در یك مركز كوچك به یكدیگر متصل می شدند، در سال 1997 بیش از 16 میلیون رایانه در 85 كشور جهان به شبكه اینترنت متصل شده و هر ده ماه این رقم دو برابر می شود. این گونه شبكه ها علاوه بر مزایا، معایبی نیز دارند. به عبارت بهتر، چون اطلاعات در شبكه های كامپیوتری درمحیط انتقال به اشتراك گذاشته می شود و امكان استفاده القوه آن برای دیگران نیز مهیا خواهد شد، این موضوع درسیستمهای امنیتی ـ تجاری خطر بزرگی است اما درآموزش الكترونیكی خطرهای دیگری نیز وجود دارد و آن اینكه یك اخلالگر میتواند اقدامات ذیل را انجام دهد:
ـ تغییر محتوا
ـ ازكار انداختن سرویس
برای اجتناب از موارد یاد شده، باید تمهیداتی درنظر گرفته شود كه از مهمترین راهكارهای آن می توان به روش رمزنگاری داده ها و احراز هویت و استفاده از خطوط اختصاصی <اشاره كرد.

نتیجه گیری

فناوری اطلاعات و ارتباطات و حركت از جوامع سنتی به جوامع اطلاعاتی، تمامی ابعاد نیازمندیهای بشری را تحت تاثیر قرار داده است. روشهای آموزشی نیز تابع چنین تغییر و تحولاتی بودهاند. مسلما _بهره گیری از آموزش مجازی با استفاده از روشهای جدید، موجبات كارایی و اثربخشی بیش از پیش نظامهای آموزشی در جوامع بشری را فراهم می نماید. در كشور ما نیز برنامه ریزی به منظور بهره گیری از چنین روشهایی در اجرای آموزشها، اعم از آموزشهای مدرسه ای، حرفهای و تخصصی ضروری است. استفاده از چنین فنونی، امكان افزایش كیفیت و بهره وری آموزشی در كلیه سازمانها را پدید می آورد.

نویسنده: تورج خامنه زاده

برگرفته از سایتwww.iritn.com