اهمیت پرداختن به موضوع زلزله در ایران

اهداف رفتاری:

دانش آموزان در پایان بحث قادر خواهند بود سوال های مهم خود را درباره ی زلزله لیست کرده و به صورت موضوعی طبقه بندی کنند.

اهداف آموزشی:

دانش آموزان در پایان بحث می توانند اهمیت آشنایی با مساله ی زلزله در ایذان را شرح دهند و کلیاتی درباره ی تاریخچه و زلزله های مهم اخیر در ایران و جهان می دانند.

زمان عملیاتی :

45 دقیقه

وسایل لازم :

...

روند کار

می توانید کلاس را با این پرسش آغاز کنید که دانش آموزان چه خاطراتی از اخبار مربوط به زلزله در دنیا دارند. اجازه دهید دانش آموزان درباره ی حوادثی که دیده یا شنیده اند و تاریخ هر کدام از حوادث بحث کنند.

گر در یکی دو سال اخیر زلزله ای در محل زندگی تان اتفاق افتاده، خوب است از بچه ها بپرسید قبل از وقوع زلزله مشغول چه کاری بوده اند و هنگام زلزله چه کرده اند و چه احساسی داشته اند؟ برای اطلاعات فردی می توانید از لینک و جدول زیر استفاده کنید:

http://eq.schoolnet.ir/webeq/webper/news/index.html

تاریخچه زمین لرزه های بزرگ در ایران:

فهرستی از زمان و میزان قربانیان زمین لرزه های به وقوع پیوسته در ایران در ذیل به طور خلاصه ارایه می شود:

تاریخ وقوع آمار کشته شدگان محل حادثه توضیحات 22 دسامبر سال856 میلادی 200000 نفر دامغان 23 آگوست سال893 میلادی 150000 نفر اردبیل 18 نوامبر سال1727 میلادی 77000 نفر تبریز 10 ژوییه سال1909 میلادی 5500 نفر نواحی مرکزی کشور قدرت 3/7در مقیاس ریشتر 25 مه سال 1923 میلادی 2200 نفر نواحی غربی کشور قدرت 7/5 در مقیاس ریشتر

01 مه سال 1929 میلادی 3330 نفر نواحی غربی کشور قدرت 4/7 در مقیاس ریشتر 06 مه سال 1930 میلادی 2500 نفر نواحی شمالی قدرت 2/7 در مقیاس ریشتر 27 نوامبر سال 1945میلادی 4000 نفر نواحی جنوبی ایران قدرت 8/2 در مقیاس ریشتر - بلوچستان و سواحل دریای عمان را لرزید. در این زلزله استان کراچی نیز در هند لرزید.

02 فوریه سال 1957 میلادی 2000 نفر شمال ایران قدرت 7/4 ریشتر 13 دسامبر سال 1957 میلادی 2000 نفر روستا های همدان و کرمانشاه قدرت 7/3 ریشتر آوریل سال 1960 میلادی 450 نفر لار، واقع در جنوب کشور 01 سپتامبر سال 1962 میلادی 100000 نفر ساری در این زلزله 7/3 ریشتری 294 روستا از بین رفتند.

سپتامبر 1962 میلادی 11000 نفر تهران 200 روستا در غرب تهران ویران شد. 31 آگوست 1968 میلادی 10000 نفر خراسان 10 آوریل 1972‌ میلادی 5054 نفر جنوب کشور این زلزله 7/1 ریشتر قدرت داشت و موجب ویرانی 1000 کیلومتر مربع شد. 24 نوامبر 1976 میلادی 5000 نفر شمال غربی ایران در نواحی مرزی روسیه با ایران و شرق ترکیه قدرت 7/3 ریشتر - قسمت اعظم آن در ایروان در مرز کشورمان بود.

21 مارس 1977 میلادی 167 نفر کشته، 556 نفر زخمی جنوب کشور 35 روستا به شدت صدمه دیدند. در منطقه ی بندرعباس 7000 نفر بی سرپناه شدند. شدت این زلزله 6/9 ریشتر بود.

این نکته قابل تامل است که بعد از 90 دقیقه پس لرزه ای با قدرت 6 ریشتر موجب ویرانی هرچه بیشتر منطقه شد. آوریل 1977 میلادی 900 نفر منطقه اصفهان سپتامبر 1978 میلادی 25000 نفر شرق ایران 16 سپتامبر 1979 میلادی 15000 نفر طبس قدرت 7/8 ریشتر 11 ژوئن 1981 میلادی 3000 نفر کرمان قدرت 6/9 ریشتر 28 جولای1981 میلادی 15هزار نفر کشته و 1000 نفر زخمی کرمان 50هزار نفر بی سرپناه شدند. این زمین لرزه با قدرت 7/3 اتفاق افتاد. 20 ژوئن 1990 میلادی 40000 تا 50000 نفر مناطق رشت، قزوین و زنجان 60000زخمی، 400000 نفر بی سرپناه در منجیل و رودبار تقریبا تمام سازه ها از بین رفت.در خلخال و نوشهر صدمات سنگینی به شهر وارد شد و در تهران نیز لرزه هایی محسوس بود.قدرت این زلزله 7/4در مقیاس ریشتر بوده و حتی قسمت هایی از تبریز و اراک و مرزهای شمال غربی ایران و کشورهای همسایه را لرزانید.

بررسی زلزله و راهکارهای کاهش خسارات آن - جلسه اول

متاسفانه پس لرزه ای که روز بعد از زمین لرزه با قدرت 5/3 زمین را لرزاند سبب شد تا 20 تن از ساکنان شهر منجیل و لوشان را از بین ببرد. 28 فوریه 1997 میلادی 1100 نفر اردبیل بزرگی آن زمین لرزه، 5/5 درجه در مقیاس ریشتر بود. 10 مه 1997 میلادی 1613 نفر بیرجند بزرگی 7/1 درجه در مقیاس ریشتر 22 ژوئن 2002 میلادی 261 تن کشته و 1300 نفر زخمی ابهر و غرب ایران بزرگی این زمین لرزه 6/5 ریشتر بود. 26 دسامبر 2003 میلادی 40000 نفر بم (کرمان) قدرت 6/6.

بعدازظهر روز جمعه 8 خرداد ماه سال 1383، (28 مه 2004میلادی) صدمات جانی و مالی این زمین لرزه محدود بوده و یکی از علل آن تراکم کم جمعیت در پیرامون مرکززمین لرزه می باشد.

حد فاصل شهرهای فیروزآباد، کجور و مرزن آباد در استان مازندران ساعت 17 و 8 دقیقه و 46 ثانیه به وقت محلی (ساعت 12و 38 دقیقه و46 ثانیه به وقت بین المللی) لرزش ناشی از این رویداد با قدرت 6/3 ریشتر در بخش های وسیعی از کشور حس شد. در تهران نیز مردم را دچار چنان وحشتی کرد که تا چند روز به دور از خانه ها یشان و در پارک ها معاش کردند.

این مرحله بسته به تعداد دانش آموزان می تواند 10 تا 15 دقیقه طول بکشد. سعی کنید شما بیشتر شنونده باشید. خوب است در لا به لای صحبت های دانش آموزان اطلاعات مختصری درباره ی تلفات زلزله های مورد بحث یا میزان خسارات وارده به بچه ها بدهید تا آن ها را نسبت به مساله حساس تر کنید بلا یا حادثه؟

دانش كنونی علت لرزیدن زمین را می داند، ولی بسیار مشكل بتوان به درستی به بینش، دانش و اندیشه ی انسان نخستین درباره ی این نیروی بزرگ اهریمنی گیتی دست یافت.

لرزیدن زمین سختی كه جایگاه زندگی و آرامش انسان نخستین بود، همراه با ویران شدن خانه و كاشانه وی كه تنها سنگر پناه موجود در برابر هجوم جانوران وحشی، جنگ و رویدادهای بد كیهان و زمینی بود، نكته ی بسیار پیچیده ای می نمود. زمین لرزه های بزرگ روزهای كهن، تمدن های دیرین گوناگون انسانی را نابود ساخته اند كه اثر زیادی از این رویدادهای سهمگین در تاریخ دیرین بشری باقی نمانده است.

برای انسان نخستین, زمین لرزه یكی از سهمگین ترین نیروهای طبیعی فرا انسانی بوده است. وی بعدها آن را خشم خدایان گوناگون پنداشت كه زمین با خشم لرزه گون خود به تنبیه انسان های گناهكار دست می زند.

مردم ساده دل نیز پس از هر زمین لرزه، با التماس, بخشش خدایان رامی خواستند. رویداد وحشتناك زمین لرزه های بزرگ باید در اندیشه ی انسان نخستین این دید و یا پندار را به وجود آورده باشد كه دیوهای شوم و یا خدایان كینه جو در زیر زمین در كمین او نشسته اند.

بنابراین زمین نیز چون هوا، همیشه جای امنی برای او نبود. حتی پس از آنكه انسان غارنشین، زندگی چادرنشینی و كشاورزی خود را آغاز كرد، چیزی از رمز و راز زمین لرزه بر وی گشوده نبود. اما بشر امروز با توجه به پیشرفت علم و کمرنگ شدن خرافات، دیگر چنین اعتقادی به خدایان زیر زمینی و خشم آنها که موجب لرزیدن بشر می شود را به دور ریخته و سعی در کسب علم و آگاهی صحیح در مورد زمین لرزه دارد.

درباره زمین لرزه و حوادثی که پس از آن برای بشریت حادث می شود بسیار می دانیم اما ما انسان های ضعیف به هنگام ایجادچنین مشکلاتی به تلخی بلا و ناگواری این مسئله می اندیشیم.

یادمان می رود که مسبب اصلی این حوادث تلخ خودمان هستیم. آری ما با ساخت و سازهای غیراصولی و بدون رعایت حتی ابتدایی ترین استانداردها که امروزه در دنیا توجه خاصی به آنها می شود، خود و عزیزانمان را در جریان حوادث تلخ قرار می دهیم، که البته زمین لرزه یکی از ناگوارترین آنهاست. در زلزله ای که در 5 دی ماه سال 1382 در شهرستان بم اتفاق افتاد به غیر از دلایلی چون طولانی بودن زمان لرزش و هم چنین زمان وقوع زمین لرزه که در ساعات اولیه صبح اتفاق افتاد غیراصولی بودن شهرسازی، سست بودن خانه ها و استفاده از بدترین مصالح ساختمانی (خشت گل و آهن) از عواملی بودند که هم وطنان عزیزمان را داغدار کردند.

فرض کنید در یک مکان خالی از دست سازهای بشر قرار داشته باشید و دچار شدیدترین زلزله ممکن شوید، آیا سقفی بر بالای سر شما قرار دارد که بر سر شما فرو ریزد؟

آیا دیواری هست که زندگی افراد خانواده شما را تهدید کند؟

آیا کمد و یا تکه های شیشه وجود دارند که باعث آسیب رسیدن به شما شود؟

پس قبول کنیم که زلزله نیز همانگونه که سیب از درخت به پایین سقوط می کند، یکی از ساده ترین پدیده های طبیعی در جهت تکامل زمینی است که بر روی آن زندگی می کنیم ولی با دست سازهای نامطمئن خود باعث شده ایم تا هر شب با هراسی کشنده تر از خود زلزله سر بر بالش بگذاریم.

شاید اگر همه ما بیشتر به نزدیک بودن این حادثه فکر کنیم بیشتر به دنبال چاره باشیم و سعی در آموزش دادن و آموزش دیدن کنیم. شاید اگر در ایران عزیزمان آموزش های بیشتری از طریق رسانه های عمومی انجام می گرفت در دورافتاده ترین نقاط این سرزمین باستانی شاهد نجات یافتن عده کثیری از دوستانمان از حوادث غیر قابل پیشبینی می بودیم اما افسوس....

بعد از زمین لرزه بم که همه آن را یک بلای طبیعی نامیدند و طبیعت را مسئول از بین رفتن دوستان و هموطنانمان دانستند تا چند ماه اخبار روز ما حادثه بم بود, اما دریغ از یادآوری آن حادثه تلخ در این روزها...آری همه فراموش کردند، آری بازهم وحشت ویرانی آرزوهایمان را در سردی خاک روزگارمان به باد فراموشی سپرده ایم.

همه یادشان رفت که این حادثه بالقوه باقی مانده و بازهم روی می دهد. ما از شما می خواهیم که زمین لرزه تهران را به همه یادآور شوید که صدها بار بدتر از حادثه بم خواهد بود. به یاد داشته باشیم که اگر این فرضیه به یقین حاصل شود دیگر ایرانی نخواهیم داشت.

یادمان باشد که فکر کردن امروز ما به حادثه بسیار تلخ فردا می تواند ما را از خطر فرداها برهاند؛ همه ما به واقع به زلزله بلای طبیعی می گوییم اما ذات خودمان بلاست، این خود ما هستیم که با ساخت و سازهای غیراصولی، عدم رعایت استانداردهای خانه سازی و شهرسازی و بی توجهی به مدیریت بحران، عدم پیشگیری از حوادث غیرمتعارف در حوادث غیرقابل پیشبینی، زمینه به وجود آمدن بلا را برای خودمان فراهم می کنیم.

زمین می لرزد چون آسمان که می بارد و صاعقه می زند، چون بادی که می وزد اما هیچکدام بلا نیستند چون برای ما خطری ندارند این ما هستیم که از آنها بلا می سازیم و به آنها نسبت ناروا می دهیم؛ زمین هم مانند دیگر رویدادهای طبیعی که در طبیعت وجود دارد دچار دگرگونی می شود، می لرزد و بشر را می لرزاند. بشری که زمین را تصاحب کرده و بی رویه روی آن ساخت و ساز می کند؛ روی کوه در انتهای دره ها و خلاصه هر جایی که بتواند معیشتی کند می سازد و در زیر سازه های خود می میرد و آن گاه به زمین لرزه می گوید بلا.... از دانش آموزان بپرسید که آدم ها هنگام زلزله به چه دلایلی آسیب می بینند یا کشته می شوند؟

از اطلاعات بالا استفاده کنید و سعی کنید به بحث دانش آموزان جهت بدهید. مثلا از آن ها بپرسید که آیا می شود جلوی زلزله را گرفت یا نه؟

برای زنده ماندن چه باید کرد؟

به نظر آن ها می شود جلوی چنین فجایعی را گرفت؟

در انتهای بحث مطمئن شوید دانش آموزان زلزله را به عنوان یه حادثه ی قابل پیشگیری می شناسند. زمان اجرای این بخش کلاس نیز حداکثر 15 دقیقه می باشد.

هدف پروژه را با دانش آموزان در میان بگذارید. از دانش آموزان علاقمند بخواهید گروه های کاری 3 یا 4 نفره تشکیل دهند و از این به بعد هر گروه فعالیت ها را به طور جداگانه انجام دهد. ( ممکن است فقط تعداد کمی از دانش آموزان علاقمند به فعالیت در این موضوع باشند. یک گروه هم کافی است ! ) زمان گروه بندی و تشکیل گروه های کاری: 5 دقیقه) از دانش آموزان بخواهید در هر گروه تمام سوال هایی را که با موضوع زلزله به ذهنشان می رسد روی کاغذ بنویسند. (10 دقیقه) از بین آن ها سوال هایی که درباره ی علت وقوع زلزله می شود را جدا کنید.

از دانش آموزان بخواهید برای جلسه ی آینده درباره ی ساختمان صفحات زمین، گسل ها و علت وقوع زلزله تحقیق کنند. برای این کار حداقل 2 هفته با دانش آموزان فرصت بدهید.