پاي شما هم بي قرار است؟

سندرم پاي بي‌قرار (RESTLESS LEG SYNDROME)

تا چشم‌تان گرم مي‌شود و مي خواهيد بخوابيد، يک اجبار و اضطرار فوري و مقاومت‌ناپذير براي از جا بلند شدن، پا کوبيدن و راه رفتن احساس مي‌کنيد. وقتي خواب شب تان به دوره‌هاي کوتاه و متعدد قطعه‌قطعه مي‌شود، در طول روز چشماني سرخ و اعصابي تحريک‌پذير و ذهني خسته و غيرمتمرکز داريد و به خوبي مي‌دانيد که در شب پيش رو هم محکوم به عذاب شب گذشته هستيد، توصيف مناسب براي چنين حال و روزي «بي‌قراري» است، نه آرامش. اين بي‌قراري، تقصير پاي شماست که مبتلا به «نشانگان پاي بي‌قرار» شده است و نام اين سندرم خود گوياي ماهيت آن است. پا هم که بي‌قرار شد، آرامش از شما دور مي شود.

نشانگان يا سندرم پاي بي قرار (RLS) ، يک بيماري مربوط به حس و حرکت مي‌باشد. مبتلايان وقتي دراز مي‌کشند، احساس نامطبوعي در پايشان دارند و اضطرار شديدي براي حرکت دادن پايشان حس مي‌کنند. گاهي حرکت دادن پا، حالشان را بهتر مي‌کند، اما تکرار اين مساله در طول شب، خواب و استراحت کافي را غيرممکن مي‌سازد و مشکلاتي در روز بعدي ايجاد مي‌کند.

چه چيزي باعث RLS مي‌شود؟

معمولا علت روشني براي اين نشانگان يافت نمي‌شود. اين بيماري اغلب به طور خانوادگي ديده مي‌شود. گاهي بيماران کمبود آهن دارند که با تجويز آهن علايم برطرف مي‌شوند و گاهي بي‌قراري پا در زنان باردار ديده مي‌شود که پس از زايمان، علايم بهبود مي‌يابند. مشکلات ديگري که گاهي با RLS مرتبط‌اند عبارت‌اند از: نارسايي کليوي ، آرتريت روماتوييد ، ديابت، آسيب عصبي (نوروپاتي)، کم خوني و پارکينسون.

اما اکثر افرادي که در پي درمان برمي‌آيند، هيچ يک از اين مشکلات را ندارند.

RLS چه علايمي دارد؟

RLS باعث مي‌شود که پايتان را حرکت دهيد. اين حالت‌ها اغلب به شکل احساس قلقلک، سوزن سوزن شدن، تير کشيدن، کشيدن پا يا حالت خزيدن توصيف مي‌شوند.

حرکت دادن پا، حداقل براي مدتي کوتاه، باعث بهبودي اين احساس مي‌شود. اين مشکل معمولا هنگام شب و هنگامي که سعي در شل کردن پا براي خواب داريد، پيش مي‌آيد.

پس از به خواب رفتن بيمار، پاها ممکن است شروع به پريدن يا حرکت کردن کنند. اين حرکات، حرکات پريوديک اندام ناميده مي‌شوند و مي‌توانند شما را از خواب بيدار کرده و باعث بروز خستگي در طول روز شوند. هرچند اين حرکات يک وضعيت مجزا و مستقل در نظر گرفته مي‌شوند، اما اغلب براي افراد مبتلا به RLS اتفاق مي‌افتند.

RLS چگونه تشخيص داده مي‌شود؟

يکي از مشکل‌ترين قسمت‌هاي مربوط به RLS، تشخيص آن است. پزشکان اغلب در مورد خواب يا علايم RLS سوال نمي‌پرسند. پس اگر خوب نمي‌خوابيد يا احساس مي‌کنيد پاي بي‌قراري داريد، به پزشکتان اطلاع دهيد. ممکن است براي رد برخي از علل ايجادکننده علايم‌تان، آزمايش خون يا تست‌هاي مربوط به اعصاب توسط پزشک درخواست شود. ممکن است تستي به نام پلي‌سومنوگرافي درخواست شود که تناوب حرکات پاها را در طول خواب ثبت نمايد.

RLS چگونه درمان مي‌شود؟

اگر علايم خفيف باشند، ايجاد تغييراتي در عادات و شيوه زندگي مي‌تواند کمک‌کننده باشد؛ از جمله عدم استفاده از سيگار، الکل و کافئين، خنک و ساکت نگه داشتن اتاق خواب، ورزش منظم، ماساژ دست و پا يا استفاده از کمپرس سرد يا گرم و ... .

اگر علايم شديدتر باشند، مي‌توان براي کنترل حرکات پا و کمک به خواب، از دارو کمک گرفت.

همچنين داروهايي هستند که مي‌توانند علايم را بدتر کنند و بايد از آنها اجتناب کرد، از جمله داروهاي ضدافسردگي‌ها، آنتي‌هيستامين‌ها ، داروهاي مصرفي در سرماخوردگي و سينوزيت‌، داروهاي آنتي‌سايکوتيک و انواع خاصي از داروهاي ضدتهوع (مثل متوکلوپراميد يا پروکلوپرازين). پس حتما داروهاي مصرفي خود را براي پزشک‌تان شرح دهيد.

درمان آغازين:

تغيير روال عادي زندگي مي‌تواند در کنترل علايم کمک‌کننده باشد. حرکات کششي، پياده‌روي و ورزش منظم، دوش آب‌گرم يا سرد، ماساژ، پرهيز از سيگار و کافئين مي‌تواند علايم را کنترل کند.

اگر علايم به علت يک بيماري مثل ديابت يا کم خوني فقر آهن ايجاد شده باشند‌، آن مشکلات را ابتدا بايد بررسي و برطرف نمود، مثلا تجويز قرص آهن براي مبتلايان به آنمي فقر‌آهن داراي RLS ، کمک‌کننده است.

RLS ناشي از بارداري، خيلي زود پس از زايمان برطرف مي‌شود و ممکن است پزشک درمان محافظه‌کارانه را توصيه نمايد. اگر پس از زايمان، RLS برطرف نشد، بايد علايم و سوابق مجددا بررسي شوند.

کودکاني که مبتلا به RLS هستند از همان ابتدا با دارو درمان نمي‌شوند. در عوض، ورزش ملايم و منظم و برنامه‌ريزي منظم براي خواب توصيه مي‌شود. اگر اين درمان موثر نبود، ممکن است داروهايي مثل لوودوپا يا آگونيست‌هاي دوپامين تجويز شوند. اين داروها حرکات غيرارادي پاها را در طي شب کاهش مي‌دهند. کلونيدين که يک داروي ضدفشارخون است، نيز براي درمان RLS در کودکان مورد استفاده قرار مي‌گيرد.

درمان نگه‌دارنده:

همان‌طور که در درمان آغازين هم ذکر شد، تغيير روش زندگي و درمان مشکلات همراه (مثل ديابت، کم خوني و ...) براي کنترل و درمان RLS به کار گرفته مي‌شود و در صورت عدم تاثير، از داروها کمک گرفته مي‌شود.

از داروهاي دوپاميني که در ايران شايع است مي‌توان از لوودوپا (Sinemet) نام برد. همچنين داروهاي ضدتشنج مثل گاباپنتين و يا مخدرهايي مثل اکس‌کدون و ترامادول هم تجويز مي‌شوند.