شبي از پشت تلسکوپ گاليله

هيجان تماشاي ستارگان از درون يک تلسکوپ را تصور کنيد! فکر کنيد محض اولين نگاه از درون چشمي، يک کشف جديد انجام بدهيد!

چنين کاري اين روزها براي ما به ندرت اتفاق مي افتد چرا که بسياري از آماتور ها و ستاره شناسان حرفه اي هرشب آسمان را ميان خود قسمت مي کنند.اما چهار قرن پيش تلسکوپ يک اختراع نو و انقلابي بود و زماني که دانشمند بزرگ گاليليو گاليله براي اولين بار در اواخر سال 1609 تلسکوپش را به سوي آسمان نشانه رفت از چيزهايي که پس از آن هر شب مي ديد شگفت زده شد.

تصاوير غير منتظره اي که او هر شب از درون اختراع خود مي ديد تمام زندگي اش و همچنين زندگي مردم زمين را متحول کرد. شما هم مي توانيد راهي که گاليله طي کرد را بپيماييد، همان چشم اندازهاي آسماني که او تماشا مي کرد را تماشا کنيد .از دره هاي ماه گرفته تا منظومه ي مينياتوري ژوپيتر.وقتي که شما بعضي از شگفتي هاي آسمان شب را مشاهده مي کنيد به عنوان رصد گر مهارت هايي را کسب مي کنيد و براي مناظر شگفتي که گاليله با چشمان جستجوگرش از درون تلسکوپش ديد احترام قايل مي شويد. براي اينکار کافي است يک دوربين دوچشمي يا تک چشمي مناسب داشته باشيد. مطمئن باشيد با يک دوربين دوچشمي 20 در 60 بسيار بيشتر از گاليله زيباييهاي آسمان را خواهيد ديد.

قبل از آنکه تلسکوپ اختراع شود بسياري از دانشمندان و فرهيختگان مدل هاي کيهاني که از زمان ارسطو و هم عصرانش در قرن چهارم قبل از ميلاد انتشار يافته بود، را تاييد مي کردند. در نظر آنها زمين بي حرکت در مرکز عالم قرار داشت در حالي که خورشيد،ماه،سياره ها و ستارگان بر سطح دروني کره هايي شيشه اي پيرامون زمين در گردش بودند به مانند لايه هاي پياز. کره هاي کريستالي با سرعت هاي گوناگوني گردش مي کردند،مثلا خورشيد زمين را به طور کامل در يک روز دور مي زد در حالي که ستارگان گردششان به دور زمين يک سال تمام طول مي کشيد و بر خلاف ماده ي زميني کره ها و هر آنچه در آنها بود اعم از ماه، خورشيد و ستارگان از ماده ي کامل و بدون نقص به نام اتر تشکيل شده بودند. در قرن دوم پس از ميلاد ستاره شناس و زمين شناس پر نفوذ بطلميوس يک مدل جهان شناختي کامل تر و استادانه تر از جهان کريستالي را ارايه داد که براي نزديک به 1500 سال بدون تغيير باقي ماند. منجمين دوره ي اسلامي و ايراني اين مدل هاي نجومي را بسط دادند و اشکالات آن را رفع نمودند.

اين کار به کمي تخيل نياز دارد ولي به آسمان شب نگاه کنيد و انديشه کنيد که اين آسمان براي مردمان قبل از گاليله چگونه نمايان مي شده است.تلاش کنيد که ستارگان را نه به عنوان خورشيدهاي دور دست بلکه مرواريدهاي نوراني از انتهاي عالم در ذهن تجسم کنيد.سيارات را نيز به مثابه ي نقاطي کامل و بي نقص ساخته شده از اتر به جاي منظومه هايي با اقمار خودشان در نظر بگيريد.

البته بايد توجه داشت که در زمان پيش از اختراع تلسکوپ دليل و شاهد معتبري براي اينکه زمين در مرکز عالم نباشد، بلکه خورشيد در مرکز قرار گرفته باشد وجود نداشت. در نتيجه بزرگ ترين منجمين و فلاسفه ي دوران باستان نمي توانستند مرکزيت زمين را بپذيرند زيرا با دلايل و مدارکي که در آن زمان در دست بود در تناقض قرار داشت.

در سال 1543 ميلادي نيکولاس کوپرنيکوس يک مقاله ي کاملا بنيادين و متفاوت را منتشر کرد که در آن خورشيد را در مرکز عالم قرار ميداد در حالي که زمين وديگر سيارات در مدارهايي پيرامون آن در گردش بودند.اين يک روي گرداني بسيار جدي بود ولي همچنان بسياري از صاحب منصبان به تئوري بطلميوس باور داشتند. زيرا هنوز دلاليل کافي براي پذيرش آن نظر وجود نداشت.

اما همه ي آن ها هم در نهايت به پايان رسيد. در اکتبر 1608 يک عينک ساز هلندي به نام هانس لپرشي يک اختراع جديد را معرفي کرد به نام kijker يا بيننده (looker) .اين يک لوله با يک عدسي کوژ در جلو و يک عدسي کاو در طرف ديگر به عنوان چشمي بود، تلفيقي از عدسي ها که مي توانست اشياي دور را نزديک نشان دهد.

ماه ها بعد خبر اختراع جديد لپرشي به گاليله در ايتاليا رسيد. وي به سرعت دستگاهي از همين نوع براي خود ساخت. در آگوست 1609 گاليله يک تلسکوپ با بزرگنمايي 8 برابر ساخت و آن را براي حاکم وقت ونيز به نمايش گذاشت.حاکم ونيز شگفت زده شد و حقوقش را دو برابر کرد و نيز شغلش را برايش تا آخر عمر تضمين کرد. گاليله سپس يک تلسکوپ با بزرگنمايي 20 برابر ساخت و در اکتبر يا نوامبر شروع به مطالعه ي آسمان شب کرد. در مقايسه با تلسکوپ هاي شکستي امروزي وسيله اي که گاليله ساخت چندان قدرتمند نبود. عدسي شيي آن فقط 37mm قطر داشت و ميدان ديد فقط 15 اينچ در هر 100 يارد بود.که بسيار باريک تر از بسياري از دوربين هاي امروزي بود. ولي همچنان اين تلسکوپ به اندازه ي کافي بدرد بخور بود تا بتواند اکتشافاتي در نجوم را به ارمغان بياورد مانند بسياري از منجمان آماتور امروزي گاليله هم اول از مطالعه ي ماه شروع کرد و او حتي با تلسکوپش چهار قمر مشتري را هم رصد کرد، فاز هاي زهره را ديد وحتي حلقه هاي زحل را هم تشخيص داد ( البته او هيچگاه نفهميد که آنها حلقه هايي به دور زحل هستند).همچنين لازم به ذکر است که گاليله در ونيز که آن دوره بزرگترين و بهترين کارگاه هاي عدسي سازي در جهان را داشت زندگي مي کرد.