نتیجه عدم تصویب قانون و نظارت کارآمد چیست؟

مجلس شورای اسلامی در عموم مسایل در حدود مقرر در قانون اساسی، می تواند قانون وضع کند. پیشنهاد و پیش نویس قوانین تحت عنوان "لایحه" (مصوب وزرا و پیشنهاد شده توسط دولت، رئیس قوه قضائیه و یا شورای عالی استان ها) و یا "طرح" (پیشنهاد شده توسط حداقل 15 نفر از نمایندگان) به مجلس وارد و تصمیم گیری در مورد آنها انجام می شود. همچنین، وظیفه شرح و تفسیر قوانین عادی نیز به عهده مجلس است. مجلس حق تصویب رجوع به همه پرسی در مسایل بسیار مهم اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی را داشته و نیز هر نوع تغییر در خطوط مرزی کشور به صورت اصلاحات جزئی و با رعایت مصالح می تواند توسط مجلس انجام شود.

صلاحیت‌های مجلس

اما آیا این تنها بعد از صلاحیت مجلس در نظام حقوقی ایران است؟ پاسخ منفی است چراکه نظارت بعد دیگری از وظایف مجلس است که به تفصیل در فصل ششم قانون اساسی آمده است. نظارت شامل  نظارت مجلس در تشکیل دولت شامل رأی اعتماد به وزرای پیشنهادی رئیس جمهور، نظارت عام نماینده شامل تذکر شفاهی (در نطق پیش از دستور) یا کتبی (به وزیر و یا رئیس جمهور)، سوال و نیز استیضاح رئیس جمهور، وزراء و هیئت وزیران، تحقیق و تفحص در کلیه امور کشور، رسیدگی به اتهام رئیس جمهور و معاونان او و وزیران، نیز نظارت های مالی مثل تصویب بودجه سالانه و نظارت مستقیم بر دیوان محاسبات کشور و غیره است.

جایگاه مجلس شورای اسلامی در دو بعد قانونگذاری و نظارت، بسیار رفیع است و عموم نمایندگان در برنامه‌ریزی و سیاست گذاری‌های کلان جامعه از قدرت لازم برخوردارند.

نقش مثبت بهره بردن از این صلاحیت ها از اداره نادرست کشور جلوگیری می‌کند و همچنین می تواند در بزنگاه‌های حساس از هرگونه فساد جلوگیری کند. در مقابل سستی در تصویب و نظارت توسط تک تک نمایندگان منجر به تصمیمات اشتباه و عواقب سوء نسبت به جامعه از جهات گوناگون خواهد شد.

نتیجه عدم تصویب قانون و نظارت کارآمد

نمونه این عواقب سو در کاستی‌های اخیر صورت گرفته تا حدی دیده شد تا جایی که اگر در ماجرای افزایش قیمت بنزین مجلس وظیفه خود را درست انجام می‌داد شاهد اتفاقات آبان نبودیم. مجلس بجای تدوین قانون جامع صرفا از دولت خواست با اختیار خود بنزین را گران کند و شاهد بودیم که مجلس هیچ گاه از ابزارهای نظارتی خود در این رابطه جهت تکلیف به دولت بهره کافی نبرد.

مالیات بر عایدی سرمایه، نقطه مغفول مانده دیگر در کارنامه این دوره از نمایندگان است که در صورت تصویب آن شاهد موج گرانی در بازار «خودرو ، طلا، دلار و مسکن»نبودیم.اگر مجلس پیگیر اجرای قانون مالیات برخانه های خالی بود شاهد رشد بی قاعده قیمت مسکن نبودیم. اگر مجلس در اصلاح ساختار بودجه را دنبال می‌کرد وابستگی بودجه عمومی به نفت کمتر می شد. اگر ضوابط قانون انتخابات اصلاح می شد شاهد آشفته بازار ثبت نام 16 هزار داوطلب نبودیم و با کاهش تعداد داوطلبان گزینه های انتخاب گزینه ها سهل تر بود. در ابعاد سیاسی ماجرا شاهد هستیم که اگر مجلس نقش مناسب خود را در قضیه برجام اجرا می کرد، الزامات حقوقی آن رعایت می شد. عدم ایفای مجلس به صلاحیت های خود به وضعیت بغرنج دامن می زند و برای مردم هزینه ساز می شود                    

تامین اجتماعی، نظام بودجه بندی، قانون حمایت از اطفال، قانون تسهیل ازدواج جوانان، پیگیری آلودگی هوا، قوانین حوزه فضای مجازی دیگر موضوعاتی است که علی رغم ضرورت های اساسی، مجلس اقدامات نهایی انجام نداده است که پیگیری هر کدام از این موضوعات در جای خود گره گشای گوشه ای از مشکلات جامعه خواهد شد.

احاطه بر مسایل کلان مملکتی، برخورداری از هوش، ذکاوت و درایت سیاسی، قوه تشخیص بالا، قدرت تجزیه و تحلیل مسایل، حوصله، توانایی و سواد جستجو، دست­یابی و مطالعه اطلاعات، به همراه مشاوران خوش فکر، با درایت و صاحب نظر، از ویژگی­ هایی است که باید در یک نماینده مجلس در حد قابل قبول وجود داشته باشد. در صورتی که چند ویژگی مذکور در یک نماینده نباشد، تمرکز روی وظایف محوله کمرنگ شده و نماینده از وظایف اصلی خود منحرف و چه بسا به اموری سطح پایین و دور از شأن والای نمایندگی سوق داده شود. 

نتیجه موارد مذکور این است انتخاب شایسته داوطلبان می‌تواند مجلس را به جایگاه اصلی خود یعنی در راس امور بودن بازگرداند و مجلس شایسته وقتی در راس امور است که امور اساسی کشور و مردم را در راس کار خود قرار دهد.

---

مطالب مرتبط:

قانونگذاری بعد از انقلاب اسلامی
جایگاه«طرح»و«لایحه»در نظام قانونگذاری
نگاهی به اهمیت انتخابات و ضرورت های آن