ميرزا کوچک خان جنگلي مسلماني معتقد و مبارزي وطن خواه

ميرزا پس از ايجاد ارتباط با تشكيلات اتحاد اسلام در تهران و بحث و مناظره با آنها با اين هدف كه " هر دولتي كه نتواند مملكت خود را از سلطه و اقتدار دشمنان خارجي نجات دهد ، وظيفه ملت است كه براي استخلاص وطنش قيام كند..

يونس معروف به ميرزا کوچک فرزند ميرزا بزرگ در سال 1257 ه.ش. در شهر رشت محله استادسرا در خانواده‌اي متوسط چشم به جهان گشود. وي سنين اوّل عمر را در مدرسه حاجي حسن واقع در صالح آباد شهر رشت و مدرسه جامع به آموختن صرف و نحو و تحصيلات ديني گذرانيد. چندي هم در مدرسه محموديه? تهران به همين منظور اقامت گزيد. پايه آموزش حوزوي، ميتوانست وي را در سلک يک روحاني تربيت کند، امّا حوادث و انقلابات کشور مسير افکارش را تغيير داد و او را به راهي ديگر کشاند.

ميرزا داراي دو خواهر و دو برادر، بنام هاي محمّدعلي ورحيم، بود، که هر دو بعد از ميرزا وفات يافته‌اند. بنا به گفته اطرافيان او مردي قوي بنيه، زاغ چشم و داراي سيمائي متبسم بود واز نظر اجتماعي مردي با ادب، متواضع، خوش برخورد، مومن به اصول اخلاقي، آدمي صريح اللهجه و طرفدار عدل و آزادي، حامي مظلومان و اهل ورزش بود و از مصرف مشروبات الکلي و دخانيات خودداري مي‌کرد. ميرزا در سنين آخر عمرش همسري برگزيد.

ميرزا كوچك خان ، مسلماني معتقد و مبارزي وطنخواه و نستوه بود و خاستگاه ديني و مردمي داشت .نهضت جنگل به رهبري ميرزا كوچك خان جنگلي در شرايطي شكل گرفت كه جاي جاي سرزمين ايران آماده قيامهاي آزاديبخش براي پايان بخشيدن به حضور بيگانگان و پايان دادن به اوضاع آشفته درون مرزها بود . نهضت جنگل مقارن با بروز جنگ جهاني اول در سال 1914 شكل گرفت ، به رغم اعلام بيطرفي دولت ايران در اين جنگ ، بخش عمده سرزمين ايران به اشغال بيگانگان درآمد و استقلال كشور سخت به مخاطره افتادودر اين نهضت . در اين زمان ، آشفتگي سياسي ، عدم وجود دولتمردان لايق و مستقل ، سقوط پي در پي كابينه ها و بي ثباتي قدرت سياسي از يك طرف و پريشاني و فقر گسترده از سوي ديگر ، چنان فضاي دهشتناكي را بر مقدرات ايران حاكم كرده بود كه احساس مسئوليت هر انسان انقلابي و مؤمن به دين و ميهن خود را چون ميرزا كوچك خان ، بر مي انگيخت. 

ميرزا پس از ايجاد ارتباط با تشكيلات اتحاد اسلام در تهران و بحث و مناظره با آنها با اين هدف كه " هر دولتي كه نتواند مملكت خود را از سلطه و اقتدار دشمنان خارجي نجات دهد ، وظيفه ملت است كه براي استخلاص وطنش قيام كند. 

تصميم گرفت براي پايه ريزي يك نهضت ، به سازماندهي نيروها بپردازد . اتحاد اسلام سازماني در استانبول بود كه با هدف گردآوري مسلمانان زير پرچمي واحد براي مبارزه با استعمار به وجود آمد . مؤسسان آن سيد جمال الدين اسدآبادي ، عبدالرضا كواكبي ، رشيد رضا و شيخ محمد عبده و عده اي از رجال سياسي و روحاني ايران نظير محمدرضا مساوات ، محمد كمره اي ، سليمان محسن اسكندري ، سيد حسن مدرس و اديب الممالك از اعضاي آن بودند . اتحاد اسلام ، كانون اصلي رهبري و مركز ثقل تصميم گيريهاي سياسي ، اداري ، اجتماعي و نظامي نهضت جنگل بود و حفظ استقلال ايران را تعقيب مي كرد .

 ميرزا پس از توافق با تشكيلات اتحاد اسلام ، از تهران عازم گيلان شد و تشكيلاتي مخفي را به نام " هيئت اتحاد اسلام " پايه ريزي و به تدريج مجاهدان و ياراني را جذب اين تشكيلات كرد.

نخستين پايگاه عملياتي نهضت در جنگل تولم ( سه فرسخي شمال غربي رشت ) تأسيس شد و در شوال 1333 ق عمليات خود را با نام اتحاد اسلام عليه نيروهاي اشغالگر آغاز كرد.

هدفهاي عمده نهضت با توجه به اوضاع سياسي و اجتماعي آن زمان عبارت بودند از : اخراج نيروهاي بيگانه ، برقراري امنيت ، رفع بيعدالتي و مبارزه با خودكامگي و استبداد . ايدئولوژي هيئت بر پايه آنچه كه در ارگان نهضت جنگل ، روزنامه جنگل ، انتشار يافت ، عبارت بود از : حمايت از استقلال كامل كشور بدون مداخله دولت بيگانه ، اصلاحات اساسي و رفع فساد در تشكيلات دولتي ، نهضت با رهبري ميرزا به تدريج توانست كمكهاي اقشار مختلف مردم را جلب كند ، به سازمان نظامي و سياسي قوي تبديل شود و به تهديد فزاينده اي براي نيروهاي اشغالگر ، به ويژه نيروهاي روسيه تزاري تبديل شود . گسترش نهضت در ميان دهقانان و حمايت آنان از ميرزا سبب وحشت مالكان بزرگ گيلان نيز شده بود.

نهضت اسلامي جنگل به رهبري ميرزا كوچك خان جنگلي ، آثار ارزشمند و پيامدهاي سودمندي داشت. اين نهضت اسلامي ،استعداد و انرژي ملت مسلمان ايران را براي مبارزه و انقلاب و پويايي و زنده بودن آنان نشان داد و به متجاوزان و استعمارگران غرب و شرق و قدرت‌هاي بيگانه فهماند كه نفوذ و سلطه آنان بر ايران اسلامي و مردم مسلمان ايران، با توجه به عقايد مذهبي و پاي‌بندي آنان به ارزش‌هاي ديني، پايدار نخواهد بود و نقش اين نهضت در از بين اردن قرارداد استعماري 1919 به آنان ثابت كرد كه هرگز به سادگي نمي‌توانند بر مردم ايران سلطه پيدا كنند. درگيري هفت ساله نهضت جنگل با روس‌ها و انگليسي‌ها و بلشويك‌ها، اين واقعيت را آشكار نمود كه مردم مسلمان ايران، همواره براي پاس‌داري از عزت و استقلال ميهن اسلامي و دفاع از دين و مكتب و عقايد‌شان از همه هستي خويش مي‌گذرند.

طاهره رشيدي

بخش تاريخ تبيان

منابع : 1- ويکي پديا

         2-جنبش جنکل و ميرزا کوچک خان  _ ميرزا محمد مدني