معرفي مساجد استان آذربايجان غربي (3)

(مسجد مطلب خان، مسجد ملاحسن، مسجد جامع مهاباد)

مسجد مطلب خان

اين مسجد باستاني در مرکز شهر خوي، در خيابان طالقاني و به فاصله سي متري از بازار قديمي آن قرار دارد. با توجه به شواهد معماري، ساختمان اوليه مسجد منسوب به دوره ايلخاني است و بعدها به سبب سوانح طبيعي و يا دلايل ديگر تخريب و احتمالاً در دوره قاجاريه مجدداً بناي کنوني بر روي آن ساخته شده است. اين بناي عظيم از يک شبستان بزرگ و رو باز با نقشه مربع شکل که دور آن حجرات دو طبقه و شاه نشين هاي رفيع و ايواني عظيم که در حال حاضر سقف پوششي آن فرو ريخته، تشکيل شده است و صحن نسبتاً بزرگي نيز دارد.

مصالح به کار رفته در بناي مسجد به جز پي آن، از آجر است.

قسمت هاي داخلي ايوان و طرفين ورودي آن با پس و پيش آوردن آجرها، شکل خاصي گرفته است. اين بنا يکي از آثار و ابينه با ارزش استان آذربايجان غربي است و در نوع خود در سطح کشور بي نظير است.

مسجد ملاحسن

مسجد ملاحسن در ضلع جنوبي خيابان انقلاب خوي و تقريباً رو به روي مسجد قديمي سيدالشهداء قرار دارد. اين بنا قديمي تراز بناي مسجد سيدالشهدا است. مدارک موجود نشان مي دهد اين مسجد در سال 1216 هـ.ق توسط "حاجي آقا حسني" فرزند "ملاحسن" امام جمعه خوي و در زمان قاجاريه ساخته شده است.

ورودي اصلي مسجد بدون حياط است و يا يک هشتي به تالار شبستان که به شکل هشت ضلعي است و سه فرش انداز و دو رديف ستون سنگي تراش دار دارد، ختم مي شود. 

 تزيينات آجري گنبدهاي پوششي اين مسجد بسيار زيبا و متنوع است. در آجر چيني کاسه گنبد طرح هايي چون اشکال لوزي، دايره و گل هاي هجده پر به کار رفته است. هشتي ورودي نيز طاق نماهاي رسمي بند کشي شده  و گنبد آجري دارد. مسجد تا ارتفاع حدود هشتاد سانتي متر با سنگ و بقيه با آجر ساخته شده است. ستون ها نيز سنگي است و چفت و بست آن ها به خوبي انجام گرفته است.

محراب مسجد داخل طاق هاي آجري و گودي قرار دارد و داراي حاشيه کاشي کاري جديد است. از ديگر نکات جالب اين مسجد، وجود نور گيرهايي است که در اطراف دهانه گنبدهاي ضلع شمالي شبستان ديده مي شود. اطراف هر گنبد سه نور گير تعبيه شده است.

مسجد جامع مهاباد

مسجد جامع مهاباد در خيابان حافظ اين شهرستان قرار دارد. اين مسجد در گذشته در بافت قديمي شهر قرار داشت. در حال حاضر اين بافت تغييرات عمده اي يافته است.

مسجد جامع که به مسجد سرخ نيز معروف است، به دستور "بداق السلطان" حاکم مهاباد ساخته شد و در زمان شاه سليمان صفوي تکيمل شد. همچنين مدرسه اي جهت تحصيل طلاب علوم ديني نيز در ضلع شرقي آن تأسيس شد.

اين مسجد قديمي ترين مسجد مهاباد است و از نظر توازن در طرح  با هجده گنبد خشتي و شبستاني با هجده ستون سنگي و حجره هاي پيرامون آن از زيباترين بناهاي تاريخي استان به شمار مي رود. مصالح به کار رفته در پي ديوارها، ستون ها و کف شبستان سنگ و بقيه قسمت هاي آن آجر است. جدا از تراش سنگ ستون ها و نوع آجر چيني بنا – به ويژه در بخش داخلي شبستان که از توازن مناسبي برخوردار است- کل فضاي مسجد و حجره هاي اطراف صحن بدون تزيينات معماري است.

منبع: ميراث فرهنگي استان آذربايجان غربي

تهيه و تنظيم: زهره پري نوش