وقت امتحان، فصل مسأله

اشتباهات متداول فراواني بين دانش آموزان در خصوص درس خواندن وجود دارد كه شب بيداري، مثال بارز آن است. بهترين كار براي دانش آموزان، درس خواندن در روز و خواب به موقع شبانه است. بيداري شبانه براي درس خواندن و خواب تا دم ظهر، روش مناسبي براي درس خواندن نيست.

«امتحانات درسي» نه تنها از نظر آموزشي موضوعي مهم به شمار مي رود، بلكه از جنبه هاي ديگري نيز اهميت دارد.امتحانات دانش آموزان هر يك از خانواده ها را به اندازه هاي متفاوتي تحت تأثير قرار مي دهد و گاه حتي به عنوان مهمترين سوژه خانواده در مي آيد. بررسي موضوع «امتحانات» و ابعاد آن كار ساده اي نيست و متغيرهاي متعددي را در اين باره مي توان مد نظر قرار داد. يكي ازمتغيرهاي مؤثر در موضوع امتحانات، مقطع تحصيلي دانش آموزان است.امتحانات در دوره هاي ابتدايي، راهنمايي و متوسطه و پيش دانشگاهي كه مقدمه كنكور است آثار متفاوتي بر جاي مي گذارد. يك متغيرديگر، تيپ شخصيتي دانش آموز و والدين است. بر اساس تيپ شخصيتي، خانواده ها رفتارهاي متفاوتي درباره امتحانات دارند.مسائل انگيزشي نيز متغيري قابل توجه است. به اندازه علاقمندي دانش آموزان به درس و تحصيلات و به ميزان پيشرفت تحصيلي آنان، عكس العمل هاي گوناگوني در خانواده ها ديده مي شود.

مدرسه نيز متغيري تأثيرگذار است. قوت و ضعف عملكرد مدارس و انتظارات عوامل آموزشگاهي در نگرش دانش آموز و والدين به امتحانات و همچنين پيشرفت تحصيلي مؤثر است.

متغير ديگري كه مي تواند مورد توجه قرار گيرد مسائل اقتصادي خانواده هاست. والدين به ميزان توانايي هاي مالي، ممكن است از راهكارهاي متفاوتي براي درس خواندن و امتحانات فرزندشان استفاده كنند. به همين ترتيب از متغيرهاي ديگري چون سوابق تحصيلي، عوامل محيطي، نقش معلم و غيره نيز مي توان صحبت كرد. هر يك از متغيرهاي مورد اشاره، زمينه هاي زيادي براي بحث و بررسي دارند. اما امتحانات آخر سال دانش آموزان، طيف وسيع تري از مسائل را در بر مي گيرد چرا كه:

1- اين امتحانات آخرين فرصت تحصيلي دانش آموزان محسوب مي شود.

2- براساس كارنامه اين امتحانات در خصوص ادامه روند تحصيلي دانش آموزان تصميم گيري به عمل مي آيد.

3- امتحانات پاياني به ايام تابستان متصل مي شود و لذا نتايج آن تا حد زيادي تعيين كننده بر نامه هاي خانواده براي تابستان است.

4- براساس نگرشي رايج كه درست و غلط بودن آن جاي بحث دارد، امتحانات پاياني ملاك ارزيابي وضعيت تحصيلي دانش آموز است و نه فقط از نظر صدور كارنامه نهايي، بلكه جنبه هاي ديگر نيز ملاك قضاوت قرار مي گيرد.

با توجه به مسائل عنوان شده تا اين قسمت، مناسب تر آن است كه موضوع امتحانات پاياني، نه به عنوان موضوعي تك بعدي بلكه به صورت طيفي از مسائل مرتبط مورد عنايت قرار گيرد.

امتحانات

1- براي ايجاد يا تقويت انگيزه درس خواندن در فرزندان به راه هايي متوسل شويد كه متناسب با شرايط سني و فردي اوست. اگر قول و قرار جايزه و پاداش، تعريف و تمجيد و يا تهديد و تنبيه در دوره ابتدايي مي تواند مؤثر باشد، در دوران راهنمايي و متوسطه بايد هر كدام با در نظر گرفتن شرايط خاص به كار برده شوند. ايجاد انگيزه با استفاده از نصيحت و گفت وگوهاي طولاني در دوره راهنمايي و به خصوص متوسطه نتايجي معكوس به بار مي آورد.

2- هم در روش هاي انگيزشي و هم در برنامه ريزي براي ايام امتحانات، به شرايط رفتاري فرزندتان توجه داشته باشيد. بعضي از دانش آموزان مستقل هستند و توانايي ادامه امور خود را دارند، عده اي نيمه مستقل بوده و نياز به كمك هاي جنبي والدين دارند، تعدادي هم يا به عادت و يا به هر دليل ديگري، حال و حوصله چنداني براي انجام كارهايشان ندارند. در رفتار با كودكان و نوجوانان، بايد به ميزان استقلال عمل آنان توجه داشت.

3- مراقب جنبه هاي تنش آفرين رفتارهايتان باشيد. والديني هستند كه خواسته يا ناخواسته به هنگام گفت وگو با فرزندشان و يا انجام فعاليت هاي مدرسه اي، فضايي توأم با تنش و التهاب به وجود آورده و متأسفانه به آثار چنين فضايي توجه نمي كنند. وقتي شما با حالت اضطراب و التهاب وارد ماجرا مي شويد مطمئن باشيد كه احتمال دستيابي به نتيجه كاهش مي يابد.

4- فرزند شما هر وضعيتي كه داشته باشد اعم از مستقل و نيمه مستقل و بي انگيزه - به ميزاني از نظارت نياز دارد. حتي دانش آموزان مستقل و قوي هم بي نياز از حمايت و نظارت والدين نيستند. با اين تفاوت كه آنها اگر از حمايتي منطقي بهره مند شوند پشتوانه رواني بيشتري براي درس خواندن و امتحانات خواهند داشت. در مورد دانش آموزان مستقل بايد نظارتي متعادل اعمال شود چرا كه دخالت بيش از حد، انگيزه هاي باقيمانده آنان را تحليل خواهد برد. براي دانش آموزان بي انگيزه، در شرايط اضطراري تا حدودي سخت گيري توصيه مي شود. اما در كنار اين سخت گيري بايد شرايط و امتيازات تسهيل كننده اي نيز در نظر گرفته شود.

5- علاوه بر رفتارهاي تنش زا، بسياري از والدين رفتارهاي غيرمنطقي متنوعي دارند. اعلام وضعيت فوق العاده در خانه به خاطر امتحانات، قطع تماشاي تلويزيون، محدود كردن هر نوع برنامه تفريحي، مرور درس ها تا آخرين لحظه و حتي در مسير خانه تا جلسه امتحان و غيره نمونه هايي از رفتارهاي غير متعارف و نامعقول هستند.

6- در صورت امكان با مطالعه و آگاهي، راهنماي فرزندتان در مورد روش هاي درس خواندن باشيد. بهترين كار براي دانش آموزان، درس خواندن در روز و خواب به موقع شبانه است. مطالعه در حين راه رفتن، دراز كش و لميده نيز رفتارهاي مناسبي براي درس خواندن نيستند. خط كشيدن زير مطالب كتاب نيز اكثر مواقع به روش غلطي صورت مي گيرد. دانش آموزان بايد ياد بگيرند كه زير كلمات كليدي خط بكشند نه آن كه از يك صفحه كتاب بيش از ?? درصد را خط خطي كنند.