نقش تغذيه در التهاب مفاصل (2)

در ادامه مطلب " نقش تغذيه در التهاب مفاصل " دکتر احمدرضا درستي متخصص تغذيه توضيح مي دهند:

آرتريت روماتوئيد

آرتريت روماتوئيد يک بيماري ناتوان‌کننده و پيشرونده با اثرات سخت و شديد شخصي، اجتماعي و اقتصادي است که با درد، سفتي و تورم در ناحيه مفاصل همراه است. گاهي بيماري بهبود مختصري يافته و گاه تشديد مي ‌شود.

شيوع بيماري در زنان بيش از مردان است. گرچه اوج ظهور بيماري در سنين 45- 20 سالگي است، اما اغلب افراد در سنين 30- 20 سالگي درگير مي ‌شوند. گرچه تمام مفاصل مي ‌توانند گرفتار شوند، ولي به نظر مي ‌رسد که مفاصل کوچک از قبيل مفاصل انگشتان دست بيشتر مبتلا مي ‌گردند. گاهي پروتئيني از جنس آنتي‌بادي در گردش خون افراد(قبل از ظهور علائم بيماري) ديده مي‌ شود که به آن فاکتور روماتوئيد گفته مي ‌شود. به نظر مي ‌رسد که آرتريت روماتوئيد توسط يک ويروس و يا استرس‌هاي دائمي(مثلاً در اثر چاقي) و يا در اثر انجام ورزش نامناسب شديد ايجاد مي شود. مشاهده شده نوشيدن قهوه‌اي که کافئين آن گرفته شده با شروع اين بيماري ارتباط دارد. گرچه شيوع آرتريت روماتوئيد از استثوآرتريت کمتر است، اما مي‌ تواند، شديدتر از آن باشد. شايع‌ترين بافت‌هاي درگير عبارت‌اند از: بافت همبند، عروق خوني، غضروف، استخوان، تاندون‌ها، ليگامان‌ها و همچنين غشاهايي که سطوح مفصلي را مي ‌پوشانند.

درمان تغذيه‌اي:

تظاهرات مفصلي و خارج مفصلي آرتريت روماتوئيد وضعيت تغذيه‌اي مبتلايان را به چند طريق تحت تأثير قرار مي ‌دهد. درگيري مفصل‌هاي کوچک و بزرگ ممکن است توانايي انجام فعاليت‌هاي روزمره زندگي(از قبيل خريد ، تهيه و خوردن غذا) را محدود کند. درگيري مفصل چانه مي‌ تواند بر توانايي جويدن و بلع غذا تأثير بگذارد. در ضمن تغييراتي نيز در حس چشايي اتفاق مي‌افتد که موجب خشکي دهان ، مخاط بيني و حلق و در نتيجه اشکال در بلع وکاهش هضم و جذب مي‌ شوند. روندهاي التهابي مي‌ توانند متابوليسم را افزايش دهند، در نتيجه نياز به غذا نيز افزايش مي‌ يابد. ارزيابي جامع تغذيه‌اي بيماران مبتلا به آرتريت روماتوئيد ضروري است. معاينه فيزيکي مي ‌تواند علائم کمبود غذايي را مشخص کند. گاهي نسبت به برخي غذاها نيز آلرژي وجود دارد. بررسي تغييرات وزن بيمار در طول زمان يکي از روش‌هاي مناسب براي ارزيابي وضعيت تغذيه فرد است. ممکن است بيماران به ظاهر چاق باشند ولي دريافت ويتامين آنها نامناسب بوده و فقر دريافت مواد غذايي داشته باشند. وقتي که دريافت غذايي کم باشد، ممکن است تغذيه وريدي يا از طريق لوله‌ دهاني – معدي مورد نياز باشد. حمايت‌هاي غذايي در منزل نيز براي موارد مزمن سودمند است.

لازم است مقدار انرژي مورد نياز اين افراد محاسبه شود. براي اين کار با استفاده از فرمول هريس بنديکت مقدار انرژي متابوليسم پايه، محاسبه و با استفاده از جداول تعيين مقدار انرژي، مقدار انرژي مورد نياز در حالت استراحت به دست مي ‌آيد. طي دوره فعال بيماري، متابوليسم افزايش مي ‌يابد و در نتيجه انرژي زمان استراحت نيز 35/1- 14/1 برابر نسبت به حالت عادي افزايش مي‌ يابد. بيماراني که حرکت محدود دارند 2/1 برابر و آنها که فعاليت‌ فيزيکي بيشتري دارند، تا 3/1 برابر انرژي زمان استراحت خود به انرژي نياز دارند.

نياز پروتئيني افراد با تغذيه خوب در حد توصيه معمول(RDA) و همچنين متناسب با سن و جنس آنان مي ‌باشد. مطالعه‌اي نشان داده است که در بيماران مبتلا به آرتريت روماتوئيد تجزيه پروتئين کلي بدن(بدون در نظر گرفتن سن) افزايش يافته و با عوامل ديگري از جمله هورمون رشد، گلوکاگون و توليد فاکتورنکروز کننده تومور ارتباط دارد. نياز پروتئيني بيماراني که تغذيه نامناسب داشته يا در فاز التهابي بيماري مي ‌باشند، در حدود 2- 5/1 گرم به ازاي هر کيلوگرم وزن بدن در روز افزايش مي ‌يابد.

توليد اکسيژن فعال عامل مهمي در تکامل و بقاي آرتريت روماتوئيد مي‌ باشد. رژيم‌هاي کم چربي به سطوح پايين سِرُمي ويتامين‌هاي A و E منجر مي ‌شود و عملاً پر اکسيداسيون ليپيدها و توليد ايکوزانوئيدها را تحريک کرده و باعث تشديد بيماري مي ‌گردد. به جاي حذف چربي، احتمالاً تغيير نوع چربي رژيم سودمندتر است. اسيدهاي چرب امگا – 3 (چه در فرم قرص و چه به شکل روغن) براي کنترل آرتريت روماتوئيد مصرف مي‌ شوند که به دليل نقش ضد التهابي آنهاست. برخي ديگر از روغن‌هاي دريايي و تعدادي از روغن‌هاي گياهي (مثل روغن زيتون) اثرات ضد التهابي غيرمستقيم (احتمالاً به واسطه پروستاگلاندين E I) دارند.

مطالعات نشان داده که ويتامين E علاوه بر اسيدهاي چرب امگا- 3 و امگا- 6، ممکن است با کاهش سيتوکين‌هاي پيش التهابي و ميانجي‌هاي ليپيدي بر توليد سيتوکين‌ها و ايکوزانوييدها نيز تأثير داشته باشد. سلنيوم در برخي مطالعات، خواص باليني خاصي را نشان نداده ولي در برخي جوانان مبتلا به آرتريت، غلظت سِرُمي سلنيم در مقايسه با افراد سالم کمتر بود. بنابراين ممکن است در مواردي که دريافت غذايي اين ماده در حد مطلوب نيست، مکمل‌هاي غذايي سودمند باشند.

مطالعات انجام شده در اروپا نشان داد درد در بيماراني که با ويتامين E و ساير آنتي اکسيدان‌ها درمان شده‌اند، کاهش چشم‌گيري داشته و در اغلب بيماران دريافت غذايي کلسيم، منيزيم، روي، سلنيوم، اسيدفوليک،ويتامين E و ويتامين B6 کمتر از  RDA(استاندارد مقادير توصيه شده مواد مغذي Recommended Dietary Allowances ) بود. وقتي بيماري متابوليک استخوان مانند استثوپروز(پوکي استخوان) و استثومالاسي(نرمي استخوان) نيز وجود داشته باشد، بايد مکمل ياري با کلسيم و ويتامين D انجام شود. نتايج مطالعات حيواني نقش ويتامين D و کلسيم را در درمان آرتريت روماتوئيد و لوپوس اريتماتوز نشان مي‌ دهد. ممکن است در آرتريت روماتوئيد زماني که مقدار فولات دريافتي کم باشد، داروي متوتروکات موجب افزايش مقدار هموسيستئين شود. بنابراين توجه خاص به دريافت فولات، ويتامين B6 و B12 در بيماران آرتريت روماتوئيد ضروري است. در بيماري آرتريت روماتوئيد نياز ويژه‌اي به مکمل درماني با آهن وجود ندارد.

داروهاي گياهي و درمان‌هاي مکمل

اغلب شيوع استفاده از درمان‌هاي مکمل در بيماران مبتلا به حالت مزمن آرتريت روماتوئيد بالا است. يکي از درمان‌هايي که به طور بالقوه در درمان اين بيماري مفيد است، درمان گياهي مي ‌باشد. با وجود اين، به مسموميت‌زايي آنها نيز بايد توجه شود، چرا که FDA  ( اداره غذا و دارو )اطلاعات اندکي در مورد درمان‌هاي گياهي ارائه کرده است. ممکن است اسيد گامالينولينک (GLA) که بدن آن را براي توليد پروستا گلاندين‌هاي ضد التهابي مورد استفاده قرار مي ‌دهد، درد، سفتي صبحگاهي و حساسيت مفاصل را(بدون عوارض جانبي جدي) کاهش دهد. مطالعات بيشتري براي تعيين مقدار مصرفي و مدت درمان با آن مورد نياز است.