انگشت‌هایت را نشكن!
اغلب با صداهایی كه توسط مفاصل انگشتان، فك، زانو، كمر و گردن ایجاد می‌شوند، آشنا هستیم.
مردم عادت دارند با فشار به انگشتان دست یا حركات سریع گردن یا فشار پا بر روی ستون فقرات كمری، باعث ایجاد این صداها شوند و به عبارتی قولنج آن را رفع كنند و با این حركت، نوعی احساس راحتی به آنها دست می‌دهد.
در یك تقسیم بندی ساده می‌توان این صداها را به دو دسته تقسیم كرد:
یك دسته صداهای حاصل از حركات مفصلی است و دسته دیگر صدای حاصل از قولنج كردن مفاصل است كه طی یك فشار شدید در انتهای دامنه حركتی ایجاد می‌شود.
تا زمانی كه این صداها با درد و التهاب همراه نباشد، نگرانی زیادی در مورد ایجاد این صداها وجود ندارد. ولی در صورتی كه تولید این صداها، همراه با درد و التهاب باشد، می‌بایستی برای درمان و مشكل موجود، به پزشك مراجعه کرد.
در اصطلاحات علمی به این صداهای مفصلی،grating cracking ، clicking یا popping گفته می‌شود. این صداها در شرایط فیزیولوژیك و نرمال حركات مفصلی یا در حین انجام درمان و مانیپولاسیون مفاصل نیز ایجاد می‌شوند.
همچنین مفاصل ممكن است لرزش‌هایی ایجاد كنند كه قابل شنیدن نباشد و فقط احساس شوند، این موارد را لرزش‌های "subsonic" یا "زیر آستانه شنوایی" می‌گویند و در موارد بالینی به عنوان "كریپتاسیون" گفته می‌شود.
علاقه محققین به این مسائل، منجر به انجام مطالعات مختلف، ولی محدود شده است كه بخشی از تحقیقات توسط همكاران دندانپزشك و روی مفصل فكی گیجگاهی صورت گرفته است.
در حالی كه همكاران ارتوپد و فیزیوتراپیست بیشتر روی صدای مفاصل انگشتان و كمی روی گردن كار كرده‌اند.
چگونگی ایجاد صداها
اولین بار در سال 1971 دو دانشمند آلمانی، یك نیروی كششی را به مفصل سوم بین انگشت و كف دست اعمال نمودند و شكل‌گیری حباب‌های گاز كه عمدتاً CO2 بود را ثابت كردند.
اعمال كشش بین سطوح مفصلی در طی فعالیت‌های روزمره، باعث افزایش حجم مفصل و كاهش فشار مایع مفصلی می‌شود كه منجر به خروج گاز درون مفصلی و ایجاد حباب گاز می‌شود.
جریان مایع به سمت ناحیه ی با فشار كمتر، باعث خوابیدن (تركیدن) حباب گاز و ایجاد یك صدای قابل شنیدن می‌شود.
فرد با فشار به مفاصل انگشتان دست و پا و یا حركت سریع گردن و كمر باعث تركیدن حباب و ایجاد این صدا و كاهش فشار داخل مفصل می‌شود.
اخیراً هم دانشمندان با استفاده از عملكرد رادیوگرافی قبل و بعد از حركت درمانی در مفصل انگشتان سوم، ایجاد گاز را كه منجر به ایجاد صدای كراكینگ می‌شود به اثبات رسانده‌اند.
همچنین مطالعات نشان داده است كه این روند، ایجاد و تركیدن حباب دامنه غیر فعال مفصل را به شكل قابل ملاحظه‌ای زیاد می‌كند.
این صداها ممكن است در طی اجرای حركات درمانی بر روی ستون فقرات (مانیپولاسیون) نیز ایجاد شود.
هر یك از مفاصل بدن ما دارای تعدادی گیرنده عصبی از انواع مختلف هستند كه وظیفه آنها ارسال پیام به مغز و گزارش وضعیت مفصل از نظر موقعیت فیزیكی، تحریكات، صدمات یا فشارهای نامعقول است.
این گیرنده‌ها در هر لحظه وضعیت مفصل را به مغز گزارش می‌كنند و مغز بر حسب این گزارش تصمیم‌گیری می‌نماید كه باید چه عكس‌العملی را در مقابل حركت، نیرو یا فشار داخل مفصل نشان دهد.
گفتیم ایجاد حباب‌ها باعث افزایش فشار داخل مفصل خواهد شد. افزایش فشار داخل مفصل به لحاظ ایجاد حباب‌های گاز، باعث تحریك گیرنده‌های داخل مفصل می‌شود. تحریك گیرنده‌های داخل مفصل، مغز را از ایجاد یك شرایط غیرطبیعی با خبر می‌كند. به دنبال این خبر، تصمیم‌گیری برای رفع این فشار غیرطبیعی اتخاذ می‌شود. لذا فرد با فشار به مفصل در دامنه انتهایی حركت، باعث تركیدن حباب و كاهش فشار داخل مفصل می‌شود. به این ترتیب، حس ناخوشایند مفصل قطع خواهد شد و فرد احساس راحتی می‌كند.
اما مسئله این است كه به مرور و بعد از سال ها تكرار این وضعیت، این كار برای فرد عادت شده و یك نوع وابستگی برای او ایجاد می‌كند، به شكلی كه حتی بدون وجود حباب‌ها نیز در شرایط عصبی خاص فرد با حداكثر فشار به مفصل، برای ایجاد این صداها و كاهش فشار روحی خود تلاش می‌كند.
این مسئله، غیر از مشكلات و عوارض فشار بر مفاصل، وابستگی‌هایی را برای فرد ایجاد می‌كند كه بعدها با وجود رفع تشكیل حباب‌ها، همچنان فرد را مجاب به در آوردن این صداها و حل فشارهای روحی خود از راه غیرمعقول می‌كند.
یك جمله معروف می‌گوید: بهترین عادت این است كه به چیزی عادت نداشته باشیم.
دكتر رضا قلمقاش
*مطالب مرتبط:
