پسته، آجیل خندان
پسته، آجیل خندان
خشکبار منابع مناسبی برای تامین مواد مغذی از جمله پروتئین‌ها ، ویتامین‌ها و مواد معدنی لازم برای حفظ سلامت بدن هستند. در میان خشکبار پسته از اهمیت خاصی برخوردار است، زیرا نقش مهمی در رژیم غذایی انسان دارد. پسته اگر چه مغز کوچکی است، اما ارزش غذایی آن قابل توجه است.
تاریخچه پسته
پسته مغز خوشمزه‌ای است که امروزه در نقاط مختلف جهان کشت می‌شود و دوستداران فراوانی دارد. خاستگاه اولیه این میوه ایران بوده و سپس به کشورهای مختلف راه یافته است. در حال حاضر پسته یکی از اقلام مهم صادرات غیرنفتی ایران را تشکیل می‌دهد، اما سابقه صادرات آن به بیش از دو هزار و پانصد سال پیش در زمان امپراطوری هخامنشیان می‌رسد. در آن زمان درخت پسته خودرو و وحشی بود و فقط در نقاط خاصی از ایران مثل خراسان امروزی وجود داشت. امروزه پسته پس از فرش، یکی از مهم‌ترین اقلام صادرات غیرنفتی را تشکیل می‌دهد. در حال حاضر 55 درصد تولید و 60 درصد صادرات پسته در اختیار ایران است و درآمد ارزی حاصل از صادرات پسته به بیش از 400 میلیون دلار در سال می‌رسد.
گیاه‌شناسی پسته
درخت پسته از 9- 7 سالگی به بار می‌نشیند و می تواند دمای 45 درجه بالای صفر و 25 درجه زیرصفر را تحمل کند. این گیاه در برابر خشکی و کم آبی مقاوم نیز است. از میان گونه‌های مختلف پسته، تنها گونه‌های پسته اهلی، چاتلانقوش، گلخونک و بنه در ایران تولید می‌شود و مناطق اصلی کشت پسته در دامغان، کرمان، آذربایجان، قزوین، اردستان و رفسنجان متمرکز است.
خواص پسته
خواص مغز پسته
مغز پسته از نظر طب قدیم ایران، دارای طبیعت گرم و خشک است. مقدار فراوان آهن موجود در مغز پسته و توانایی بدن برای جذب بالای آن باعث شده که پسته به ماده ای موثر برای درمان کم‌خونی فقرآهن معرفی شود. در ضمن پسته حاوی مقداری پروتئین گیاهی، اسیدهای چرب ضروری، فیبر، روی، کلسیم، فسفر و ویتامین E می‌باشد که همه این مواد برای سلامتی مفید می‌باشند.
خواص روغن پسته
از عصاره مغز پسته، روغن شفاف و زرد رنگی به دست می‌آید که خواص غذایی و درمانی دارد. اسیدهای چرب تشکیل دهنده این روغن به ترتیب عبارتنداز: اسیداولئیک(اسید چرب امگا- 9)، اسید لینولئیک(اسید چرب امگا- 6)، اسید پالمیتیک، اسید استثاریک و اسید لینولنیک(اسید چرب امگا-3).
اسیدهای چرب امگا- 3 باعث کاهش خطر بروز حمله‌های قلبی می‌شوند و به همراه اسیدهای چرب امگا- 6 سیستم ایمنی را تقویت کرده وایکوزانوییدها را تولید می‌کنند. ایکوزانوییدها ترکیبات شبه هورمونی هستند که در تجمع پلاکت های خون، انقباض عروقی، واکنش‌های آلرژیک وایمنی و حالات التهابی نقش دارند.
مضرات پسته
چربی زیاد موجود در مغز پسته می‌تواند معده را سنگین کند. لذا کسانی که معده ضعیف دارند، نباید در مصرف آن زیاده‌روی کنند.
مغز پسته، طبیعت گرم و خشک دارد و خوردن زیاد آن باعث بروز کهیر و جوش می‌شود. برای رفع گرمی پسته، باید آن را به همراه مواد غذایی که طبیعت سرد دارند مثل خیار، مصرف کرد.
مواد مغذی پسته
مغز پسته حاوی مقادیری ویتامین A ، آهن، اسیدهای چرب غیراشباع، ویتامین E ، ویتامین B1, B2, B6، پتاسیم، پروتئین، روی، سلنیوم، فسفر، فولات، فیتواسترول، کلسیم، مس و فیبر است.
*ویتامین A موجود در پسته به بینایی در تاریکی کمک کرده و محرک رشد سلول‌ها و بافت‌های بدن است.
*آهن یکی از اجزای تشکیل دهنده ی هموگلوبین موجود در گلبول‌های قرمز خون است. هموگلوبین باعث انتقال اکسیژن به سلول‌ها می شود. لذا آهن نقش مهمی در اکسیژن رسانی به سلول ها دارد.
*اسیدهای چرب غیراشباع موجود در پسته سبب کاهش کلسترول بد( LDL) و کاهش ابتلا به امراض قلبی می‌شود. مطالعات نشان داده افرادی که به‌طور منظم(هفته‌ای یک‌بار) از خشکبار استفاده کرده‌اند، 25درصد کمتر از سایر افراد به بیماری‌های قلبی مبتلا می‌شوند.
*ویتامین E پسته سبب حفظ سلامت و ترمیم بافت‌ها شده و به عنوان یک ماده آنتی‌اکسیدان مانع از بروز سرطان و بیماری‌های قلبی می‌شود.
*ویتامین B1 وظیفه کمک به تولید انرژی از کربوهیدرات‌ها را در سلول‌های بدن به عهده دارد.
*ویتامین B6 به تولید پروتئین و ترکیبات شیمیایی مهم بدن نظیر انسولین، هموگلوبین و آنتی بادی‌ها کمک می‌کند.
*پتاسیم موجود در پسته برای تنظیم مایعات و الکترولیت‌های بدن و بهبود عملکرد اعصاب و عضلات مفید است.
*پروتئین پسته جایگزین مناسبی برای انواع گوشت‌ها و حبوبات است(البته به این معنی نیست که در کل می‌تواند جایگزین آن ها شود).
*عنصر روی نیز برای رشد و ترمیم سلول‌ها وبافت‌های بدن ضروری است و در کمبود آن ریزش مو ، نازکی ناخن و شکنندگی آن ، کوتاهی قد و کاهش اشتها اتفاق می‌افتد.
*سلنیوم ماده معدنی است که در پسته وجود دارد و به همراه ویتامین E به عنوان آنتی‌اکسیدان قوی عمل می‌کند.
*فولات برای تشکیل و ترمیم سلول‌ها لازم است و از ناهنجاری‌های طناب عصبی در دوران جنینی، تولد نوزاد نارس و بروز سقط جنین جلوگیری می‌کند.
*فیتواسترول‌ها به‌طور مستقیم با کاهش کلسترول بد(LDL) ارتباط دارند. مطالعات روی حیوانات نشان داده که این مواد خاصیت ضدسرطانی دارند.
*کلسیم نیز برای ساخت دندان‌ها و استخوان‌ها و فعالیت ماهیچه‌ها و اعصاب ضروری است.
*مس نیز همراه آهن به تشکیل هموگلوبین در گلبول‌های قرمز کمک می‌کند.
*فیبر موجود در پسته سرعت حرکت توده غذایی را در لوله گوارش زیاد کرده و از یبوست جلوگیری می‌کند. به علاوه فیبر موجود در پسته آب زیادی جذب کرده و باعث احساس سیری می‌شود.
اغلب مردم گمان می‌کنند که خشکبار، چاق‌کننده هستند، اما اگر آجیل‌ها و خشکبار به‌طور منطقی و حساب شده در رژیم غذایی روزانه استفاده شوند، نه تنها چاق‌کننده نیستند، بلکه سودمند نیز خواهند بود.
آفلاتوکسین
پسته آفت‌های متعددی دارد که مهم‌ترین آنها آلوده شدن به "کپک آسپرژیلوس" است که سم خطرناکی به‌نام "آفلاتوکسین" تولید می‌کند و این سم سرطان‌زاست.
در برخی شرایط، قبل از رسیدن پسته، پوست نرم روی آن همراه با پوست استخوانی و سخت باز می‌شود. این گونه پسته‌ها زرد خندان نامیده می‌شوند. این شکاف محل مناسبی برای رشد قارچ‌ها و حشرات حامل آنها را فراهم می‌کند.
آلودگی پسته به کپک‌های سم زا و تولید آفلاتوکسین از عوامل مهم تهدید‌کننده صادرات پسته است که با اعمال مدیریت صحیح در مرحله داشت میوه می‌توان از زود باز شدن پسته به میزان زیادی جلوگیری کرد. توجه کردن به نوع پسته و زمان مناسب برداشت آن می‌تواند از تشکیل پسته‌های زود خندان جلوگیری کند. ارتباط مستقیمی بین خصوصیات ظاهری پوست استخوانی و رنگ‌گیری آن، با آلودگی مغز پسته به کپک‌ها و آفلاتوکسین وجود دارد. پسته‌های زود خندان خشک و نیمه خشکی که در فاصله زمانی دیرتری برداشت می‌شوند، مقدار لکه بیشتری روی پوست استخوانی دارند. این پسته‌ها باید در مرحله فرآوری از پسته‌های سالم جدا شوند.
در هنگام خرید پسته تازه به رنگ پوسته آن توجه کنید و از مصرف پسته‌هایی که پوسته خارجی آن ها سیاه شده، خودداری کنید، زیرا سیاهی به تدریج به داخل مغز پسته نفوذ می‌کند.
برای جلوگیری از آلودگی قارچی، پسته را در بسته‌بندی مناسب و در فریزر نگهداری کنید.
*مطالب مرتبط: