(( ... اي كاش عظمت در نگاه تو باشد نه در چيزي كه به آن مي نگري )) آندره ژيد

مقدمه

آيا شما به ياد داريد در شبي صاف و آرام به آسمان چشم دوخته باشيد ؟ به آسماني زيبا كه از ميلياردها ستاره و سياره ، صدها صورت فلكي و ميليونها سحابي و كهكشان ريز و درشت تشكيل شده است . در اين شبها علاوه بر رصد اين گنبد مينايي ، فعاليت ديگري كه بسيار لذت بخش و هيجان انگيز است ، ثبت اين تصاوير زيبا و شگفت آور است . عكاسي نجومي يكي از بخش هاي زيبا و بياد ماندني نجوم آماتوري است . هر روزه بر تعداد كساني كه با در اختيار داشتن ساده ترين امكانات به اين فعاليت علمي _ هنري مشغول هستند افزوده مي شود . شما هم مي توانيد با داشتن يك دوربين ساده و البته كمي هم تجربه و تمرين به جمع عكاسان نجومي بپيونديد . در اين مقاله سعي شده است علاوه بر معرفي قسمت هاي مختلف دوربين عكاسي حرفه اي به نحوه عكاسي از پديده هاي نجومي و اجرام آسماني و بيان تجربيات عده اي از عكاسان اشاره شود . اميد است كه اين تلاش اندك، مورد قبول علاقه مندان به علم زيباي نجوم قرار گيرد .

با توجه به اين كه اكثر مخاطبان را افراد مبتدي و كساني تشكيل مي دهند كه عكاسي را صرفاً در حد عكاسي عمومي انجام داده اند و فاقد اطلاعات لازم در اين زمينه هستند ، بر خود وظيفه دانستم تا با بياني ساده ، اصول عملي عكاسي نجومي را همگام با آشنايي و كاربرد صحيح دوربين عكاسي در اختيار دوستان و علاقه مندان قرار دهم .

ترتيب مطالب به گونه اي است كه فرد مبتدي از لحظه اي كه دوربين را دردست مي گيرد ، مرحله به مرحله خود را براي كار و عكاسي آماده كرده و دقيقاً مراحل كار با يك دوربين را مي آموزد . اولين قدم قبل از اقدام به عكاسي با هر دوربيني ، امتحان و آماده كردن قسمت هاي مختلف دوربين است .

مراحل آشنايي و آماده سازي دوربين عكاسي

تنظيم حلقه حساسيت فيلم : 

         كليه فيلم هاي عكاسي داراي حساسيت هاي مشخصي براي كاربردهاي گوناگون هستند . حساسيت فيلم ها ، به نوعي حساسيت و تاثير پذيري آنها را در مقابل نور نشان مي دهد و هرچه فيلم داراي حساسيت بالاتري باشد ، به نور حساستر است . بنابراين در جاهايي كه نور كم است ، فيلم هايي با حساسيت بالا ، نتيجه بهتري ارائه مي دهند . حساسيت فيلم هاي عكاسي با واحد هاي استاندارد مشخصي نشان داده مي شود كه معروفترين اين واحدها ASA , ISO , DIN  است كه حلقه حساسيت فيلم بر روي دوربين با يكي از اين واحد ها مشخص مي شود . نكته مهمي كه بايستي همواره در مورد حساسيت فيلم ها به خاطر داشته باشيم اين است كه هرچه عدد حساسيت فيلم بالا مي رود ، فيلم به همان نسبت به نور حساستر مي شود به طور مثال فيلمي با حساسيت 200 دو برابر يك فيلم با حساسيت 100 داراي حساسيت است . حساسيت هر فيلم براي استفاده بخصوصي بايد در نظر گرفته شود تا وضوح ، دقت و رنگ عكس هاي نهايي طبيعي و قابل قبول با شند .  

لازم است قبل از شروع به عكسبرداري ، حلقه تنظيم حساسيت فيلم را مطابق با حساسيت فيلم مورد استفاده تنظيم كرد . در انتخاب فيلم بايد اين نكته را در نظر گرفت كه براي عكاسي از موضوعات و پديده هاي مختلف آسمان چه به روش مستقيم و چه به روش غير مستقيم ( با استفاده از ابزار رصدي مانند تلسكوپ يا دوربين دو چشمي ) بايد از فيلم هاي متفاوتي استفاده كرد . انتخاب فيلم در عكاسي نجومي از اهميت بسيار زيادي برخوردار است . براي نمونه اگر مي خواهيد از خورشيد عكس بگيريد ( البته با فيلتر مناسب ) فيلم هايي با حساسيت 100 مناسب هستند در حاليكه در عكاسي از ماه فيلم هايي با حساسيت 200 يا 400 مناسبتر هستند . به ويژه اگر ماه به حالت هلالي باشد يا اينكه مي خواهيد از اختفا و يا مقارنه ماه با جرمي آسماني تصوير بگيريد . اما عكاسي از موضوعاتي مانند سيارات ( فقط زهره ، مريخ ، مشتري و زحل ) به اين روش چندان ساده نيست و بهتر است از فيلم هايي با حساسيت 1000 يا بالاتر استفاده كرد .

                                      .

تعيين روزنه يا ديافراگم در عكاسي :      

ديافراگم در داخل لنز تعبيه شده است كه به وسيله حلقه اي روي بدنه لنز قابل كنترل مي باشد . توجه داشته باشيد هر درجه كه عدد ديافراگم بزرگتر مي شود، ميزان نوري را كه از خود عبور مي دهد ، به نصف مقدار قبلي كاهش مي يابد . بنابراين عدد 2 بازترين درجه و عدد 16 بسته ترين درجه ديافراگم مي باشد .

كنترل ديافراگم در عكاسي به منظور دو هدف مورد توجه قرار مي گيرد :

 الف ) ميزان نوردهي به فيلم  

ب) تعيين ميزان عمق ميدان ديد موضوعات عكاسي

ميدان ديد يا  depth of field در عكاسي به فاصله بين كانون عدسي لنز با موضوع مورد نظر را گويند . اصل مهم در تعيين عمق ميدان ديد و انتخاب ديافراگم اين است كه با هرچه تنگ كردن ديافراگم ، عمق ميدان بيشتر مي گردد و با هرچه بازكردن ديافراگم ، حد فاصل وضوح لنز كاهش مي يابد .

در عكاسي نجومي به روش غير مستقيم ، ديافراگم را نبايد زياد بست ، چون با اين عمل لبه هاي پره ديافراگم به صورت يك چند ضلعي در عكس ظاهر خواهند شد ( البته فقط در عكاسي از اجرام بزرگي مانند ماه بدر يا خورشيد )‌ ولي در حالت كلي ديافراگم هاي 4 ، 8/2 ، 2 ، و يا حتي 4/1 پيشنهاد مي شود . اما در عكاسي مستقيم بهتر است هميشه ديافراگم را روي بازترين حالت ممكن قرار داد .

تعيين سرعت پلك يا شاتر در عكاسي :  

در دوربين عكاسي همانطور كه تعيين ميزان روشنايي را ديافراگم بر عهده دارد ، سرعت يا زمان ورود اين روشنايي بر عهده شاتر است . به عبارت ديگر شاتر به عنوان يك محافظ مقابل فيلم قرار گرفته تا در هنگام لزوم براي نور دادن به فيلم در مدت زمان تعيين شده كنار رفته و پس از انجام عمل نوردهي به فيلم مجدداً مقابل فيلم را بپوشاند . به اين نكته توجه داشته باشيد كه هر عدد شاتر به صورت دو برابر عدد ماقبل خود استاندارد شده است . بدين معني كه سرعت 60/1 ثانيه ، دو برابر سريعتر از سرعت 30/1 ثانيه به فيلم نور خواهد داد . با انتخاب يك درجه بالاتر ،‌ مقدار نوري كه به فيلم مي رسد دقيقاً نصف مي گردد . بنابر اين همواره دقت داشته باشيد ، حتي يك درجه كم يا زياد كردن سرعت شاتر معادل نصف يا دو برابر نوردهي به فيلم مي باشد . معمولاً در عكاسي هاي نجومي از سرعت B  شاتر استفاده مي شود مگر اينكه موضوع عكاسي خيلي نوراني باشد مانند ماه بدر يا خوشيد . در اين حالت شاتر دوربين با فشردن تكمه عكسبرداري باز شده و با برداشتن انگشت از روي تكمه ، به حالت اوليه خود باز مي گردد . با اين روش مي توان شاتر دوربين را باز نگه داشت و به مدت زمان لازم به فيلم نور رسانيد .

لنز :   (lens )

همانگونه كه مي دانيد براي ثبت تصاوير اجسام و مناظر بايستي از يك عدسي در دوربين عكاسي كمك گرفت . عدسي هايي كه براي كار عكاسي طراحي و ساخته مي شوند ، به صورت تركيبي از عدسي هاي مختلف محدب و مقعر است كه در نهايت به صورت يك لنز محدب يا مقعر عمل مي كنند . در دوربين هاي تك عدسي انعكاسي نور پس از گذشتن از عدسي به آينه مي رسد . سپس بازتاب آن از طريق منشور پنج وجهي به چشم مي رسد . آينه و منشور تصوير معكوس عدسي ها را تصحيح ميكنند . در لحظه عكسبرداري  آينه از مقابل فيلم كنار مي رود . در اين دوربين ها تصويري كه از طريق عدسي اصلي به چشم مي رسد ، با تصويري كه بر روي فيلم ثبت مي شود كاملاً يكي است . مهمترين مشخصه عدسي هاي عكاسي ، تركيبي بودن آنها است . اصولاً معيار تفكيك و شناخت لنزها ، براساس فاصله كانوني آنها است . فاصله كانوني هر لنز به ميلي متر (mm) روي لبه خارجي لنز حك شده و به راحتي قابل رويت است . بنابراين عدد فاصله كانوني لنز ، نشان دهنده كميت يا كيفيت آن نيست و صرفاً نشان دهنده محل تشكيل تصوير روي كانون عدسي مي باشد . معمولاً لنزها بر اساس فاصله كانوني به سه دسته تقسيم مي شوند :

1 ) لنزهاي نرمال يا چشمي :

 به لنزهايي گفته مي شود كه توسط شركت سازنده روي دوربين قرار مي گيرد و با فاصله كانوني 50 يا 58 ميلي متر ، تمامي مشخصات آن با مشخصات چشم انسان هماهنگ است . 

2 ) لنزهاي زاويه باز يا وايد : ( wide angle )

از ويژگيهاي اين نوع لنز ميدان ديد بسيار وسيع و ثبت قسمت هاي بيشتري از موضوع است كه لنز نرمال به سبب محدود بودن زاويه ديد ، آنها را حذف مي كند . در اين نوع لنزها فاصله كانوني كم ( 30 mm) و عمق ميدان وضوح به مراتب بيشتر از لنزهاي نرمال است .

3 ) لنزهاي زاويه بسته يا تله : ( tele photo )

از ويژگيهاي اين نوع لنز ميدان ديد محدود و قدرت بزرگنمايي بالا است . در اين نوع لنزها فاصله كانوني زياد (300mm) و عمق ميدان ديد كم است و مي توان طوري لنز را روي موضوع ميزان كرد كه آنچه در پشت و جلوي موضوع قرار دارد محو گردد . بديهي است هر لرزش خفيف دست يا دوربين هنگام عكسبرداري ، اثر چشم گيري روي وضوح و دقت عكس نهايي خواهد داشت . 

روش عكاسي از پشت دوربين دوچشمي يا تلسكوپ 

براي گرفتن عكس هايي با بزرگنمايي زياد از ماه ، خورشيد و چند سياره پرنور حتماً نيازي به عدسي هاي تله گران قيمت نيست و با يك دوربين تك چشمي يا تلسكوپ كوچك و كمي دقت و تجربه مي توان تصاويري بدست آورد كه قابل مقايسه با عكس هايي است كه با عدسي هاي تله 800 يا 1000 ميلي متري گرفته مي شود . براي عكاسي به اين نحو سه روش وجود دارد :

روش اول _ چشمي تلسكوپ و عدسي دوربين را باز كنيد و دوربين را مستقيماً با يك آداپتور ( ميله اي كوتاه براي اتصال دوربين به بدنه تلسكوپ ) به بخش انتهايي تلسكوپ وصل كنيد . در اين جا تلسكوپ حكم عدسي تله را پيدا مي كند . تصاوير اين روش دقت و وضوح خوبي دارند و اگر دوربين نلرزد و تنظيم باشد بهترين حالت تصوير است .

روش دوم _ در اين روش دوربين به تلسكوپ وصل مي شود اما يك چشمي هم بين دوربين و تلسكوپ قرار مي گيرد . كه براي بزرگنمايي بيشتر استفاده مي شود ولي همچنان دوربين بدون عدسي است . در اين حالت كيفيت تصاوير كمي پايين تر است و هميشه از موتور رد ياب استفاده مي شود .

روش سوم _ در اين روش عدسي دوربين و چشمي تلسكوپ هر دو بر جاي خود باقي خواهند ماند و عدسي دوربين را مستقيماً با چشمي مماس مي كنيم . در اين حالت گرچه كيفيت نور و تصوير تا حدي كاهش مي يابد و لي تصوير بزرگي بدست خواهد آمد كه با كمي دقت افت تصوير به كمترين حد ممكن مي رسد . در عكاسي به روش غير مستقيم تمامي نوردهي ها و اندازه ديافراگم هايي كه انتخاب مي كنيد بيشتر با تجربه بدست مي آيد . فراموش نكنيد كه وقتي عدسي دوربين را به چشمي مي چسبانيد اگر اطراف لنز را با پارچه سياهي نپوشانيد ، نور اضافي از كناره ها ي عدسي وارد دوربين شده و باعث نور ديدن فيلم مي شود در هنگام مماس كردن عدسي به چشمي مراقب باشيد كه عدسي دوربينتان خراش بر ندارد . براي اين منظور مي توانيد از يك واشر لاستيكي بين چشمي و عدسي دوربين استفاده نماييد .

محمد فائز ميرسليمي

منبع:

http://www.parssky.com/