چطور سیلابس درس بنویسیم؟

ممکن است برخی از ما سیلابس را معادل طرح درس در نظر بگیریم علیرغم وجود نقاط مشترک، سیلابس، تفاوت هایی با طرح درس دارد. 

سیلابس چیست؟
ممکن است برخی از ما سیلابس را معادل طرح درس در نظر بگیریم علیرغم وجود نقاط مشترک، سیلابس، تفاوت هایی با طرح درس دارد. طرح درس، آن چیزی است که شما به عنوان طراح یک واحد درسی از آغاز تا پایان یک درس یا دوره آموزشی را برنامه ریزی می کنید. اهداف و برنامه های درسی را تعیین می کنید و سیاست های آموزشی خود را بر طبق فلسفه آموزشی و پرورشی که به آن معتقد هستید، پیاده می کنید. طرح درس بسیار مفصل تر از سیلابس است و شامل جزئیاتی است که شاید نیازی نباشد کسی به غیر خود شما به عنوان طراح درس از آن باخبر باشید.
 
اما سیلابس، یک فرم نسبتاً کوتاه و موجر از آن چیزی است که در طول یک ترم تحصیلی یا دوره آموزشی، در یک درس اتفاق می افتد. در واقع سیلابس به معنای ساده، قراردادی است ما بین شما و دانشجویان شما. بنابراین در فرم سیلابس مواردی قرار می گیرد که دانشجویان لازم است در مورد آنچه در یک درس مشخص قرار است اتفاق بیفتد بدانند. استاد درس با نوشتن فرم سیلابس، اهداف آموزشی، انتظارات، فعالیت های درسی و نحوه ارزشیابی و سایر قوانین و قواعد کلاس را با دانشجویان مطرح می کند.
 
وقتی می گوییم سیلابس یک قرارداد است به این معنا است که استاد، قوانین و مقررات درس را در قالب سیلابس بازگو می کند و از دانشجویان انتظار دارد بر طبق موارد مشخص شده عمل کنند همچنین از آنجایی که جزئیات رفتاری و اجرایی درس از قبل مشخص شده است، دانشجو نیز می تواند با خیال راحت نسبت به اینکه این قوانین همواره مورد احترام قرار خواهند گرفت و در میانه راه تغییر نخواهند کرد، به استاد درس و قوانین کلاس اعتماد کند و احترام بگذارد.
سیلابس شامل چه مواردی است؟
دانشگاه های مختلف، فرم های سیلابس مخصوص خود را دارند و از اساتید می خواهند که فرم های مربوطه را تکمیل نمایند. اما به طور کلی می توان گفت صرف نظر از اینکه در چه دانشگاهی مورد استفاده است، هر سیلابس از چند مولفه اصلی تشکیل شده است:
 
1. مشخصات درس:
مشخصات درس معمولاً شامل یک سری اطلاعات جزئی در مورد نام درس، کد درس، تعداد واحد، نوع درس (اختصاصی، عمومی، اختیاری و ...) و سایر موارد است. مشخصات درس کمک می کند که جایگاه درس در بین جدول کلی دروس رشته تحصیلی مشخص شود.
 
نام درس (فارسی – انگلیسی)
کد درس
نوع درس
ترم- سال ارائه
نام استاد
نام سایر همکاران آموزشی درس
تعداد واحد
منابع اصلی مطالعاتی
منابع جنبی مطالعاتی
 
2. شرح درس:
در این بخش، استاد توضیحاتی کلی را در مورد محتوای درس عنوان می کند. این موارد می تواند به عنوان مقدمه ای جذاب برای آشنا کردن دانشجویان تازه وارد با کلیات موضوع درس و بیان اهمیت و کاربرد واحد درسی است. این قسمت معمولا از 100 تا 200 کلمه تشکیل می شود.
 
3. اهداف درس:
تعیین اهداف آموزشی درس یکی از مهم ترین مولفه های هر فرم سیلابسی است و به طور دقیق نشان می دهد که هدف از مطالعه درس چیست و چه انتظاراتی از دانشجویان می رود. اهداف درس معمولاً به صورت جملات صریح، روشن و مثبت بیان می شوند و از عبارات کلی و مبهم پرهیز می شود. تعیین دقیق و درست اهداف درسی کمک می کند هم دانشجویان و هم اساتید در مورد اینکه چه انتظاراتی در طول ترم و در پایان ترم از حاصل یادگیری درس مورد نظر باید داشت، به توافق و تفاهم برسند. به طور کلی ارزشیابی نهایی درس، بر اساس اهداف آموزشی تعیین شده صورت می گیرد.
 
اهداف درس معمولاً به دو دسته عمده تقسیم می شوند: اهداف کلی و جزئی (رفتاری). اهداف کلی، انتظارات کلی از مطالعه درس را بیان می کنند اما اهداف جزئی یا رفتاری، به طور دقیق مشخص می کنند که از دانشجویان انتظار چه فعالیت هایی و چه میزان از یادگیری با چه ابزار و سنجه هایی می رود.
 
مثال:  هدف کلی: مقایسه نظریات مختلف روان درمانی
مثال: هدف جزئی (رفتاری): از دانشجو انتظار می رود نظریات مختلف روان درمانی را با هم مقایسه کند و نقاط قوت و ضعف آن ها را در قالب مقاله بنویسد.
 
برای آشنایی با چگونگی نوشتن اهداف آموزشی به مقاله تعیین اهداف آموزشی در طرح درس، مراجعه کنید.
 
4. فعالیت های درسی:
این بخش از سیلابس بیشترین اهمیت را برای دانشجویان دارد زیرا مشخص می کند در طول یک ترم تحصیلی چه فعالیت هایی را در جهت یادگیری درس باید انجام دهند. این موارد می تواند شامل، تکالیف، مقاله نویسی، کار گروهی، شرکت در کارگاه، کار آزمایشگاهی، بحث و مذاکره کلاسی، ایفای نقش و غیره باشد. در واقع فعالیت های درسی، به خوبی هنر استاد را در طراحی جذاب یک مبحث آموزشی نشان می دهد. هر چه یک درس از فعالیت های آموزشی متنوع تر و جذاب تری برخوردار باشد، میزان یادگیری و علاقه دانشجویان به شرکت فعال در روند آموختن درس نیز افزایش می یابد.
 
دروسی که تنها از یک یا دو امتحان (میان ترم و پایان ترم) تشکیل شده اند نه تنها جذابیتی برای دانشجویان ندارند و روند مشارکت دانشجویان در درس را محدود به حفظ اطلاعات و شرکت در امتحان می کنند، از طرف دیگر نیز با دلیل ایجاد حالت انفعالی در دانشجویان، بر یادگیری عمیق درس نیز تاثیر منفی می گذارند. دروسی که از فعالیت های آموزشی متنوع تشکیل می شوند، دانشجویان را در طول ترم فعال نگه می دارند و توان ذهنی آن ها را در مسیر یادگیری هر چه بهتر محتوای درسی، به کار می گیرند.
 
5. نحوه ارزشیابی:
مشخص کردن نحوه ارزشیابی درس به دانشجویان کمک می کند که دقیقا بدانند چه فعالیتی چه میزانی از نمره را به خود اختصاص می دهد. به عبارت دیگر برای موفقیت در یک درس نیاز است چه فعالیت هایی صورت گیرد و هر کدام چند درصد از نمره نهایی درس را در برخواهد داشت. باید توجه کنیم که کم بودن فعالیت های درسی و منحصر بودن آنها به یک یا دو امتحان کلی از منابع آموزشی، سبب می شود که استرس و فشار روانی بسیار زیادی به دانشجویان وارد شود اما خرد کردن فعالیت های درسی به چند فعالیت مختلف و جزئی تر کمک می کند دانشجویان با اعتماد به نفس و توانایی بیشتری در امتحانات یا ارزشیابی ها شرکت کنند و به خصوص از امکان وقوع تقلب به میزان زیادی کاسته می شود. در تحقیقاتی که در این زمینه انجام شده است، اساتیدی که تعداد امتحانات درسی را از یک یا دو به حدود شش تا هشت امتحان جزئی تر و محدودتر در طول ترم افزایش داده اند، به طور کلی عملکرد بهتری را از دانشجویان خود ملاحظه کرده اند.
 
6. قوانین و قواعد درس:
قواعد و قوانین درس از جمله مواردی است که باید در سیلابس مطرح شود. این قواعد می تواند شامل مقررات تاخیر در تحویل تکالیف، نحوه شرکت در امتحانات، مقررات حضور یا غیبت در کلاس و همچنین مقررات رفتاری در برخوردر با همکلاسان یا استاد درس باشد. هر چه این مقررات وضوح بیشتری داشته باشند از ایجاد برخورد و سوءتفاهم بین دانشجو و استاد کاسته می شود.
 
7. جدول هفتگی یا تقویم ترم
در این جدول هفتگی، موضوع و محور درس، فعالیت های درسی، حجم و صفحات مطالعاتی و سایر مواردی که نیاز است در هفته های ترم مورد توجه قرار گیرد گنجانده می شود و یک تصویر کلی و شماتیک از روند درس در طول ترم را نشان می دهد.

مرکز یادگیری تبیان
فهیمه امرالله