مصدر
مصدر
اهداف یادگیری:
مصدر چیست ؟
مصدر در زبان فارسی اسم محسوب می شود زیرا می تواند از نظر نحوی همه ی نقش های اسم را بپذیرد و وابسته هایی چون صفت و مضاف الیه و سایر وابسته ها را بگیرد.
مصدر در عین حال وجوه مشترکی با فعل دارد، بدین معنی که می تواند مفعول داشته باشد و در صورتی که فعل آن گذرا باشد، متمم و قید با آن ها بیاید؛ مانند : « کسی را آزردن، آهسته آمدن، به خانه رسیدن ».
مصدر گونه هایی دارد که عبارتند از : مصدر کامل، مصدر جعلی، اسم مصدر و حاصل مصدر.
ساختمان مصدر:
بن ماضی+ ن
انواع مصدر در فارسی امروز:
مصادر فارسی امروز را از نظر ساخت می توان به 9 گروه زیر تقسیم کرد:
1) ریشه ی فعل + عنصر آوایی « است » + نشانه ی مصدر
2) ریشه ی فعل + عنصر آوایی « ایست »+ نشانه ی مصدر
3) ریشه ی فعل + عنصر آوایی « است ( همزه با کسره خوانده می شود ) »+ نشانه ی مصدر
4) ریشه ی فعل + عنصر آوایی « ست » + نشانه ی مصدر
5) ریشه ی فعل+ عنصر آوایی « ت» + نشانه ی مصدر
6) ریشه ی فعل + عنصر آوایی « آد» + نشانه ی مصدر
7) ریشه ی فعل + عنصر آوایی « اد ( همزه با فتحه خوانده می شود ) » + نشانه ی مصدر
8) ریشه ی فعل + عنصر آوایی « اید » + نشانه ی مصدر
9) ریشه ی فعل + عنصر آوایی « د » + نشانه ی مصدر
مصدر جعلی
مصدری است که از اسم فارسی یا مصدر عربی به اضافه ی « یدن » ساخته می شود؛ مانند:
از این گونه مصدرها می توان بن ماضی و بن مضارع ساخت و در ساختن برخی از کلمات مشتق به کار گرفت. به عنوان مثال از بلعیدن می توان بلعنده ( صفت فاعلی ) و بلعیده ( صفت مفعولی ) و بلعیدنی ( صفت لیاقت ) ساخت.
مصدر مرخم
هرگاه نشانه ی مصدری « ن » از مصدر حذف شود ولی مفهوم آن در کلمه باقی بماند، مصدر مرخم نامیده می شود. مصدر مرخم معادل بن ماضی است و دارای ساخت های زیر می باشد:
1) بن ماضی â†گ بی برگ از این بیش نتوان نشست.
2) بن ماضی + و + بن ماضی
3) اسم یا پیشوند + بن ماضی
4) صفت + بود ( بن ماضی بودن ) به + بود
5) صفت + بن ماضی
تست:
کدام گزینه صحیح است؟
الف) مصدر در زبان فارسی فعل محسوب می شود.
ب) « بن ماضی + و + بن ماضی
ج) بلعیده صفت مفعولی است.
د) بلعیدنی صفت فاعلی است.