موزه قرآن و کتابت

بناي مسجد شاه تهماسب صفوي معروف به مسجد صاحب الامر در شرق ميدان صاحب آباد در قلب شهر تبريز در کنار مهران رود قرار دارد. اين بناي تاريخي يک گنبد و دو مناره بلند دارد و در ابتدا مسجد ويژه شاه تهماسب اول صفوي بود که در سال 1045 ه.ق به وسيله سپاهيان سلطان مراد چهارم- امپراطور عثماني- تخريب شد.

کاتب چلبي در کتاب جهان نما ضمن بحث از تبريز مي نويسد «در قسمت شرقي ميدان صاحب آباد متصل به جامع سلطان حسن، مسجد مزين ديگري وجود داشت که چون بنايش از شاه تهماسب بود عساکر عثماني جابه جا خرابش کردند.

از زمان شاه تهماسب تنها دو طاق مرمري نقش دار در مدخل هاي دهليز و اندرون بقعه باقي مانده است. حجاري هاي زيبايي از نقوش گل و بوته، اسليمي و ختايي از جمله تزئينات معماري اين بنا ست. سنگ نبشته مرمريني هم در کنار يکي از طاق هاي آن نصب شده است. در بالاي طاق ديگر سوره «الجن» به خط علاء الدين خوشنويس معروف زمان شاه تهماسب صفوي آمده است.

اين مسجد پس از عقب نشيني عثمانيان در زمان شاه سلطان حسين صفوي توسط وزير آذربايجان- ميرزا محمد ابراهيم- بازسازي شد.

زلزله سال 1193 ه.ق که شهر تبريز را در هم کوبيد و هزاران کشته بر جاي نهاد، اين بناي عظيم را نيز ويران ساخت.

در سال 1266 ه.ق، ميرزا علي اکبر خان، مترجم کنسولگري روس که مرد ثروتمندي بود به آيينه بندي قسمتي از بقعه و دهليز و تعميرات آن اقدام کرد و صحن و مدرسه کنوني را احداث و موقوفاتي براي آن ها تعيين نمود، اين صحن و مدرسه در بدو تاسيس «مدرسه اکبريه» نام داشت ولي بعدها «صحن صاحب الامر» خوانده شد.

با توجه به قداست اين بنا پس از انجام تغييرات لازم اين مکان به عنوان موزه قران و کتابت در نظر گرفته شد. در اين موزه مجموعه نفيسي از نسخ قران مجيد مربوط به ادوار مختلف تاريخ و قطعات زيبايي از آثار خوشنويسان بنام ايران به نمايش گذاشته شده است.

علاوه بر اين نسخ خطي، انواع قلمدان هاي مقوايي مذهب داراي نقوش مينياتوري و روکش لاکي، همچنين انواع پلاک هاي فلزي منقوش به منقوش به ادعيه و اوراد، ظروف چيني- سفالي- برنجي مزين به آيات قراني و بسياري از آثار و تصاوير بزرگان ديني در اين موزه به نمايش در آمده اند، در موزه قرآن و کتابت نسخه هايي از قرآن مجيد به خط ائمه و خوشنويسان معروف جمع آوري و در معرض تماشاي علاقمندان گذاشته شده است از جمله اين نفايس مي توان به يک صفحه از قران کريم منسوب به دستخط مبارک حضرت امام رضا (ع) اشاره کرد که بر روي تکه اي از پوست نوشته شده است.

همچنين آثاري از خوشنويسان بزرگ تبريزي مانند ملا عبدالباقي تبريزي استاد خط ثلث، ميرزا محمد شفيع تبريزي، ميرزا طاهر خوشنويس از اساتيد خط نسخ و آثاري از محمد حسين تبريزي، عليرضا عباسي، علا الدين بيک تبريزي، درويش عبدالمجيد و مير عماد حسني را نيز در اين موزه مي توان ديد. از برجسته ترين آثار ديگر مي توان به لباس قسم منقوش به کل آيات قران، کوچکترين قران خطي مطلا، جام شفابخش و کتيبه سنگي ميخي اشاره کرد.

کتاب ذادالمعاد جلد لاکي، صفحات اول و دوم مذهب و مطلا و دور خطوط مطلا بوده وکلمات با مرکب مشکي نوشته شده و حاشيه آن با طلا تذهيب کاري گرديده با طرح گل و بوته در زمينه و درحاشيه گل و بوته بر روي زمينه قرمز- خط آن نسخ و شکسته نستعليق است در سال 1245 ه.ق بدست محمدحسين تبريزي تحرير شده و بعضي از صفحات مطلا و تذهيب شده است.

قرآن مجيد به خط نسخ غبارکوچکترين قرآن به اندازه cm6 -cm 4 با مرکب مشکي نوشته شده و صفحه اول و دوم مذهب و مطلا و بين آيات طلاکاري شده، تمام صفحات کادربندي به رنگ قرمز و طلايي کار شده، جلد آن لاکي و طلا و تذهيب دار است. نشان جزء و حزبها تذهيب و طلاکاري گرديده، داخل جلد کتاب زمينه قرمز رنگ با گل و بوته طلايي کار شده که بدست مسيح الطالقاني در سنه 1293 ه. ق تحريرشده.

لوح سنگي دوره اعيلامي با خط ميخي، قسمتهايي از آن آسيب ديده و از بين رفته است.

کاسه برنزي حکاکي شده مزين به آيات قرآني وادعيه که بصورت دواير متحد المرکز به تعداد 42 سطر نوشته شده و سوره فاتحه الکتاب در مرکز آن بصورت افقي قرار گرفته است خط آن نسخ است و به سال1110 (ه- ق ) نوشته شده.

لباس قسم پيران قرآني که کل قرآن به خط نسخ غبار نگاشته شده پارچه آن از جنس کتان بوده و آيات وسوره هاي قرآن از سينه راست شروع شده ودر دست راست ختم قرآن ميباشد.

صفحه اي از قرآن مجيد به خط کوفي روي پوست آهو با مرکب مشکي، 25 سطر، منتسب به حضرت امام رضا (ع)مربوط به اوايل قرن سوم هجري قمري

منبع: بانک اطلاعات گردشگري