رموز محبوبیت و خوش نامی
رموز محبوبيت و خوش نامي
با مردم چگونه برخورد كنيم؟ معاشرت درست و نادرست كدام است؟ همنشينى مفيد و زيان بار چيست؟ عوامل تحكيم رابطهها يا گسست رابطهها كدام است؟
حكمتهايى را برگرفته از اولياى الهى برمى شمريم، كه توجّه به آنها و كاربردشان در بهينه سازى روابط ما با ديگران سودمند است.
هنر همزيستى
روحيه سازگارى با ديگران و كنار آمدن با توقعها، سليقهها، خواستهها و حرفها، به تدريج براى انسان «جا» باز مىكند. اين روحيه هم وقتى فراهم مىآيد كه انسان هم «حقوق» ديگران را بشناسد، هم تصميم به مراعات آنها داشته باشد و تنها «خود» برايش مطرح نباشد. چون چنين خصلتى ايجاد تنش مىكند و ديگران را از پيرامون فرد ، فرارى مىدهد.
حضرت على عليهالسلام مىفرمايد: «رأس الحكمة مداراة النّاس»؛1 سر آغاز حكمت، مدارا كردن با مردم است».
بايد پذيرفت كه سليقهها و روحيههاى همه يكسان نيست و همه ذوق و پسند و راه و روش ما را ندارند. ما هم چارهاى جز زيستن با آنان نداريم، پس بايد« مدارا» كنيم. اين همان همزيستى است كه هر كه ندارد ، مطرود و مأيوس و تنها مىشود.
سلوك شايسته
برخوردارى از اخلاق كريمانه و آراستگى به صفات خوب و رفتارهاى انسانى، محبوبيّتآور است. كيست كه نخواهد محبوب دلها شود و مورد توجّه و محبت ديگران قرار گيرد و « قلعه دلها » را بگشايد؟ امّا راه و روش آن چيست و كليد گشودن قلوب كدام است؟
مگر مىتوان با زور، دلى را بهدست آورد، يا در خانه دلى جاى گرفت؟ اگر تواضع و خاكسارى عاملى براى محبوبيّت است، احسان و نيكى و بخشندگى عامل ديگرى است و «حسن خلق» و سلوك والا و اخلاق متعالى، عامل سوّم.
ما بىنياز از دوست نيستيم. نداشتن دوست، نوعى غربت و تنهايى است. به فرموده حضرت اميرعليهالسلام، غريب، كسى است كه «دوست» نداشته باشد: «الغريبُ مَن لم يكن لَهُ حبيب».2
انسانها تا چه حد براى ديگران مفيدند؟
ارزش هركس به اندازه خدمت و خوبى و نفعى است كه از او به ديگران مىرسد. ميزان محبوبيت مردم در دلها نيز بستگى به اندازه خيرى دارد كه از آنها عايد ديگران شود. سرور، كسى است كه خدمتى به ديگران كند. اين مضمون كلام حضرت علىعليهالسلام است كه فرمود: «بالجود تسود الرجال»3 مردان با جود و سخاوت به سيادت و آقايى مىرسند».
اين نيز نوعى كمال در رفتار و سلوك با ديگران است كه بر محور داد و دهش انجام مىگيرد.
به قول سعدى در گلستان: مردم تا نان كسى را نخورند، نامش را به نكويى نبرند.
در سخنان امام على عليهالسلام چنين آمده است:«خير الناس من نفع الناس؛4بهترين مردم كسى است كه به مردم سود برساند».
پيامد چنين رفتارهايى چيست؟ جز آنكه محيطى سرشار از صفا و گرمى براى انسان و جامعه پديد مىآورد و الفتها را مىافزايد و زندگىها را صفا مىبخشد؟ چه لذتبخش است زيستن در كنار افرادى كه نيكوكارى، خوشرفتارى، نوعدوستى، خيررسانى، مهرورزى و خيرخواهى جزو سرشت و خصلتِ هميشگى آنان است.
امام على عليهالسلام مىفرمايد: با مردم چنان زيست و معاشرت داشته باشيد كه اگر از دنيا رفتيد، در فقدان شما سوگوار و گريان باشند و اگر مانديد ، نسبت به شما عاطفه و مهرورزى داشته باشند:«خالطوا الناس مخالطة ان متم معها بكوا عليكم و ان عشتم حنوا اليكم».5
مردم جوشى
روحيه انزواطلبى و فردگرايى و خودخواهى، فرد را از چشمها و دلها مىاندازد. برعكس، انس و الفت و جوشيدن و گرمگرفتن با مردم، عواطف و محبتهاى آنان را فراهم مىآورد. خداوند ، از نعمتهاى خويش، ايجاد الفت بين دلهاى مردم را ياد مىكند.6 حضرت رسول صلىاللهعليهوآله نيز مىفرمايد: «خير المؤمنين من كان مألفة للمؤمنين، و لا خير فى من لا يؤلف و لا يألف7 بهترين مؤمنان كسى است كه مايه الفت مؤمنان باشد،و كسى كه نه ديگران با او انس و الفت بگيرند ، نه او با ديگران الفت داشته باشد ، خيرى در او نيست».
كسى كه با مردم نمىجوشد و هميشه به دامن تنهايى و گوشه انزوا و خودگرايى پناه مىبرد ، يا دچار غرور و تكبر است، يا از آثار و بركات« الفت» بىخبر است، يا مشكلى در تربيت خانوادگى داشته كه او را «جمعى» بار نياوردهاند و ميدان براى «مردم جوشى» برايش فراهم نساختهاند.
صاحبان روحيه سرد و خود گرا و مردم گريز، اغلب در كارهاى عمومى شركت نمىكنند و برنامههاى مشترك نمىتواند آنان را جذب كند.
ابراز عاطفه به مردم و مشاركت و همراهى و همدردى با آنان در امور و يارىرسانى در هنگامه نياز، پشتوانهاى براى روزهاى «مبادا» فراهم مىآورد.
عيب پوشى
حفظ «آبرو»ى ديگران، مهمترين نشانه دوستى و احترام و ارزشگذارى براى آنان است. آبرو، سرمايهاى است كه به اين راحتى به دست نمىآيد و گوهر نفيسى است كه اگر شكست، به اين آسانى قابل جبران نيست.
به همين اندازه كه «عيبجويى» نكوهيده و نارواست، «عيبپوشى» نسبت به يك برادر مسلمان و آبرودارى نسبت به يك مؤمن، ضرورى و فضيلت است.
وقتى از لغزش و عيبى از ديگرى باخبر مىشويد ، جوانمردى ايجاب مىكند كه پردهپوشى كنيد و اگر نياز به تذكر است، به خودش بگوييد تا اصلاح كند.
در كلام اميرمؤمنان است كه: ثمره اخوّت و برادرى آن است كه پشت سرش آبرويش را حفظ كنى و عيبهايش را به عنوان هديه به خودش بگويى.8
پىنوشت :
1.غرر الحكم، ج 4 ص 52.
2.نهج البلاغه، حكمت 65.
3.غرر الحكم، ج 3، ص 212.
4.همان، ص 430.
5.نهج البلاغه، حكمت 10.
6.انفال(8) آيه 63 و آل عمران(3) آيه 103.
7.ميزان الحكمه، ج 1 ص 129 ح 655.
8.غرر الحكم، ج 3 ص 330.
منبع : پرسمان- با تغيير
مقالات مرتبط :