تجويز سليقه‌اي واكسن آنفلوانزا

با رسيدن فصل پاييز و سرد شدن هوا، حرف و حديث‌ها درباره واكسن آنفلوانزا هم آغاز مي‌شود؛ واكسني كه طي چند سال گذشته، اظهار نظرهاي بعضاً متناقض متخصصان درباره آن، مردم را دچار سردرگمي كرده است.

در حالي كه به گفته برخي متخصصان، تزريق اين واكسن تنها براي گروه‌هاي خاصي ضرورت دارد، برخي از پزشكان تزريق آن را براي اكثر بيمارانشان توصيه مي‌كنند.

دكتر عبدالرضا استقامتي، رئيس اداره بيماري‌هاي قابل پيشگيري با واكسن وزارت بهداشت، در گفت‌وگو با همشهري، ضمن بيان اين‌كه واكسني كه در ميان مردم به واكسن سرماخوردگي مشهور است، در حقيقت واكسن آنفلوانزاست، مي‌گويد: "اين واكسن به‌دليل محدوديت توليد بايد با نظر پزشكان تجويز شود و نبايد همه افراد براي پيشگيري از سرماخوردگي از اين واكسن استفاده كنند."

وي گروه‌هاي خاصي را نيازمند استفاده از اين واكسن دانسته و مي‌گويد: "افراد بالاي 65 سال، نوزادان 6 تا 23ماهه و افرادي كه به بيماري هاي زمينه‌اي نظير آسم، قند خون بالا ، نارسايي كليوي، بيماري هاي قلبي و اختلالات هموگلوبيني مبتلا هستند، در اولويت استفاده از اين واكسن قرار دارند.

واردات كم يا زياد؟

سال 85، پس از آن‌كه با هماهنگي وزارت بهداشت، برخي شركت‌ها مقدار قابل توجهي از اين واكسن را وارد كشور كردند، واكنش مخالفان گسترش تجويز واكسن در رسانه‌ها و به‌دنبال آن، مخالفت وزارت بهداشت با توزيع آن در همه داروخانه‌ها، باعث شد حتي در انتهاي زمستان، مقدار قابل توجهي از اين واكسن روي دست واردكنندگان مانده‌باشد.

اين در حالي است كه تزريق واكسن آنفلوانزا در اوايل فصل پاييز مي‌تواند اثربخشي لازم را داشته باشد و اصولا براي سال بعد بايد از نوع جديد آن استفاده كرد.

با اين اوصاف، اين سئوال پيش مي‌آيد كه وزارت بهداشت با چه محاسباتي به شركت‌هاي واردكننده براي واردات واكسن

آنفلوانزا مجوز مي‌دهد؟

دكتر استقامتي در پاسخ به اين سؤال همشهري مي‌گويد: "ما بر اساس آمار درخواست بيمارستان‌هاي دولتي و به تعداد بيماران و شاغلان بخش‌هاي عفوني، بخش‌هاي ويژه و ‌آي سي يو و همچنين آزمايشگاه‌ها اعلام نياز مي‌كنيم و البته اين روند شامل بخش‌هاي خصوصي نمي‌شود."

اين‌ در حالي است كه دكتر رضايي، مدير اطلاع‌رساني معاونت غذا و داروي وزارت بهداشت، با بيان اين‌كه اين واكسن نه يارانه‌اي است و نه تحت پوشش بيمه هاست و وزارتخانه فقط نظارت كيفي بر اين واكسن‌ها را بر عهده دارد، مي‌گويد: "آماري از سوي معاونت سلامت وزارتخانه به ما اعلام و بعد اين آمار به شركت‌هاي وارد‌كننده دارويي كه از اين وزارتخانه مجوز رسمي دارند، اعلام مي‌شود."

در حالي ‌كه دكتر رضايي ادعا مي‌كند با پايشي كه از بازار دارويي داخل انجام مي‌شود، واكسن خريداري و در داروخانه‌هاي سطح كشور توزيع مي‌شود، دكتر استقامتي از اين آمار اظهار بي‌اطلاعي مي‌كند.

همچنان‌كه مدير اطلاع رساني معاونت غذا و داروي وزارت بهداشت آماري از ميزان واردات اين واكسن در سال‌جاري نيز ارائه نمي‌كند.

رعايت بهداشت، بهتر از واكسن

به گفته رئيس اداره بيماري‌هاي قابل پيشگيري با واكسن وزارت بهداشت، براي پيشگيري از ابتلا به آنفلوانزا، رعايت نكات بهداشتي مؤثرتر از تزريق واكسن است. دكتر استقامتي مي‌گويد: "از آنجا كه اين واكسن هر ساله تغيير شكل يافته و فرمول آن عوض مي‌شود، هر ساله نيازمند وارد كردن واكسن‌هاي جديد هستيم؛ ولي رعايت نكات بهداشتي هميشه مؤثر است."

به گفته وي، واکسن آنفلوانزا بايد مطابق با شرايط خاص تجويز شود و براي گروه‌هاي در معرض خطر که ابتلا به آنفلوانزا در آنها با عواقب سنگين‌تر بيماري همراه است، براي كودكان مستعد آلرژي، آسم، بيماري‌هاي قلبي، مرض قند، كودكان مبتلا به عفونت‌هاي مكرر و كساني كه داروهاي مضعف مصرف مي‌كنند، يا كودكاني كه مجبورند آسپرين طولاني مدت استفاده كنند، تجويز مي‌شود.

مورد ديگر تزريق اين واكسن براي گروه‌هاي در معرض تماس با بيماران عفوني است که به علت مشاغل خاص بيشتر در معرض ابتلا به بيماري قرار دارند.

زمان تأثير واكسن

به گفته دكتر رضايي، واكسن آنفلوانزا به صورت يك دوز مايع 0/5ميلي ليتري به بازو تزريق مي‌شود.

دكتر رضايي، بهترين زمان واكسيناسيون را ماه‌هاي مهر و آبان ذكر مي‌كند و مي‌گويد:

"نكته مهم اين است كه واكسن بايد هر ساله تزريق شود و تزريق يك يا چند بار واكسن براي تمام عمر كفايت نمي‌كند."

وي تاكيد مي‌كند تزريق اين واكسن حتما بايد با توصيه پزشك انجام شود، چون ممكن است يك فرد در يك سال نياز به تزريق داشته باشد و هر سال نيازمند تزريق نباشد.

به گفته مدير اطلاع رساني معاونت غذا و داروي وزارت بهداشت، اگرچه واكسن آنفلوانزا عوارض زيادي ندارد و بيشتر اين عوارض خفيف هستند، مانند:

درد در محل تزريق، درد عضلاني كل بدن، تب و احساس ناخوشي، اما به ندرت واكنش‌هاي شديد حساسيتي نيز ممكن است رخ دهد.

تجويز واكسن براي چه کساني ممنوع است؟

افرادي كه به تخم مرغ حساسيت دارند؛

افرادي با سابقه حساسيت به واكسن؛

كساني كه اخيراً يك بيماري تب دار داشته‌اند (هر چند مي‌توان از مواردي مثل سرماخوردگي يا بيماري‌هاي خفيف چشم پوشي كرد)؛

كساني كه در واكسيناسيون قبلي خود در كمتر از 6 هفته، دچار يك بيماري عصبي مانند سندرم گيلن‌باره شده باشند.

تأثير واكسن صد در صد نيست

در حالي‌ كه در چند سال اخير، تجويز واكسن آنفلوانزا براي برخي پزشكان تبديل به مُد شده است، كارشناسان مي‌گويند اثربخشي واكسيناسيون به كارايي واكسن عليه ويروس‌ها و دقت در تهيه آن، سن و وضعيت سلامت افراد دريافت‌كننده واكسن بستگي دارد، مثلا در افراد سالم زير 65 سال، واكسن 70 تا 90 درصد جلوي ابتلا به سرماخوردگي را مي‌گيرد.

تاثير اين واكسن در كودكان زير 15 سال نيز حدود 75 تا 90 درصد است، ولي در افراد بالاي 65 سال ميزان كارايي واكسن در مقابل بيماري كاهش مي‌يابد.

با اين‌حال، در اين افراد، هدف از تجويز واكسن، تخفيف شدت، دوره زماني و عوارض بيماري است، چراكه با استفاده از اين واكسن، حدود 50 تا 60 درصد از بستري شدن‌هاي ناشي از سرماخوردگي يا سينه پهلو و 80 درصد از مرگ و مير ناشي از آنفلوانزا در افراد بالاي 65 سال كاسته شده است.

با همه اين اوصاف، به‌نظر مي‌رسد بعد از گذشت چند سال از ورود اين واكسن به كشور، هنوز پروتكل خاصي براي تجويز آن تدوين نشده و در واقع تزريق آن در كشور ما به‌صورت سليقه‌اي و بيشتر، بر حسب وضعيت تحصيلي و اقتصادي بالاي افراد صورت مي‌گيرد.

به اين ترتيب، جمعيت بسيار زيادي از نيازمندانِ واكسن از نياز خود بي‌خبر و در دريافت واكسن ناكام مي‌مانند، در حالي‌كه براي بسياري از مردم، اين واكسن بدون هيچ ضرورتي تجويز مي‌شود.

مريم غفاري - همشهري