آنفلوآنزای پرندگان چه کسانی را تهدید می کند؟
بیماری آنفلوآنزای پرندگان، نوعی از آنفلوآنزا به نام نوع A می باشد که در جمعیت حیوانات به خصوص در ماکیان (بیماری در سایر حیوانات نظیر خوک ، سگ ، گربه و ... نیز دیده شده است) ایجاد می گردد و می تواند در انسان نیز موجب ایجاد نوع حاد با مرگ و میر بالا شود. ویروس نوع H5N1 توانایی ایجاد فرم حاد بیماری را در انسان دارد.
پرندگان مهاجر از جمله غاز و اردک، منبع طبیعی این بیماری می باشند و به علت مهاجرت این پرندگان، كشور ما نیز در معرض خطر بروز این بیماری در بین پرندگان اهلی، وحشی بومی و به تبع آن افراد انسانی است.
هر چند انتقال ویروس از پرنده به انسان به آسانی صورت نمی گیرد و موارد انسانی گزارش شده نیز بیشتر مربوط به تماس مستقیم با پرندگان آلوده یا تلف شده است، لیكن در صورت جهش ژنی و فراهم شدن شرایط انتقال ویروس از یک انسان به انسان دیگر، این مسئله می تواند منجر به یك همه گیری آنفلوآنزا گردد.
در ایران هنوز این نوع ویروس به عنوان عامل بیماری زا در انسان یا حیوانات ثبت و گزارش نشده است، ولی افرادی كه با طیور سر و كار دارند (مانند كاركنان مرغداری‌ها، پرسنل دامپزشكی، پرسنل محیط زیست و ...) و یا از مناطقی كه بیماری در آنجا شایع است، آمده اند، در معرض خطر بوده و بایستی تحت مراقبت قرار گیرند.
موارد زیر در معرض خطر بیماری می باشند:
- وجود علائم بالینی بیماری تنفسی حاد كه علتی برای آن مشخص نشود.
- مرگ به دلیل بیماری تنفسی حاد كه نتوان علتی برای آن مشخص نمود.
- تماس‌های شغلی شامل: كارگران مزارع ماكیان اهلی (مرغداری‌ها، پرورش اردك، بوقلمون و شتر مرغ) و خوك، افرادی كه در حمل طیور زنده یا معدوم شده فعالیت دارند و افرادی كه در مغازه‌های فروش حیوانات زنده كار می كنند.
- آشپزها و مشاغل مشابه كه با ماكیان زنده یا تازه كشته شده سر و كار دارند.
- فروشندگان پرنده‌های دست‌آموز.
- دام پزشكان شاغل در صنعت طیور.
- افرادی که در آزمایشگاه هایی که نمونه ها برای ویروس آنفلوآنزای A/H5 وA/H7 بررسی می شوند، فعالیت دارند.
- کارکنان مراقبت های بهداشتی
- افراد ساكن در مناطقی كه مرگ ماكیان خانگی و پرندگان وحشی بیش از حد مورد انتظار اتفاق افتاده است.
- سابقه ی مسافرت 7 روز قبل از شروع علائم به کشور یا منطقه ای که طغیان آنفلوآنزای نوع A در جمعیت حیوانی گزارش شده است (ویتنام، چین، لائوس، تایلند، كمبوجیه، اندونزی، كره، ژاپن، پاكستان، روسیه و قزاقستان)، به همراه حداقل یكی از موارد زیر:
- تماس (كمتر از یك متر) با ماكیان زنده یا مرده، پرندگان وحشی یا خوك در هر جایی از كشورهای فوق.
- مراجعه به محلی كه ماكیان اهلی یا خوك مبتلا (تأیید شده) در 6 هفته ی قبل وجود داشته است.
- تماس (لمس كردن یا فاصله شنیدن صحبت معمولی) با یك مورد انسانی تأیید شده آلوده به آنفلوآنزای A/H5
- تماس (لمس كردن یا فاصله شنیدن صحبت معمولی) با یك شخص مبتلا به بیماری حاد تنفسی با علت نامعلوم كه بعداً منجر به مرگ وی شده است.
اطلاعات مورد نیاز :
نظر به اهمیت راه انتقال بیماری، اطلاعات اولیه در مورد سابقه ی تماس، جهت اقدامات بعدی مهم است و اطلاعات زیر در موارد تشخیص داده شده مورد نیاز می باشد:
- زمان شروع علائم بیماری
- سابقه تماس با ماكیان
- وجود مرگ و میر بیش از حد انتظار در ماكیان منطقه
- شغل
- سابقه تماس با موارد تأیید شده ی انسانی
- سابقه تماس با افرادی كه به دلیل ابتلا به بیماری حاد تنفسی بدون علت مشخصی فوت كرده‌اند.
انواع موارد مبتلا به آنفلوآنزای A/H5 و A/H7 :
1- مورد مشکوک مبتلا به آنفلوآنزای A/H5 و A/H7 :
الف) هر بیمار تب دار (حرارت بیشتر از 38 درجه سانتی گراد ) به همراه حداقل یکی از علائم سرفه ، گلو درد ، تنگی نفس و كونژونكتیویت ( التهاب ملتحمه) و به همراه حداقل یکی از یافته های زیر:
1) 7 روز قبل از شروع علائم، سابقه تماس با پرندگان به خصوص مرغی که به دلیل یک بیماری مرده باشد.
2) سابقه تماس در طی 7 روز قبل از شروع علائم با یك مورد تأیید شده ی آنفلوآنزای A/H5 و A/H7 که در مرحله واگیر داری بیماری بوده است (یک روز قبل از شروع علائم تا 7 روز بعد از شروع علائم).
3) سابقه تماس در طی 7 روز قبل از شروع علائم با سطوح و محیط آلوده به عامل آنفلوآنزای پرندگان
4) در طی 7 روز قبل از شروع علائم، سابقه ی کار در آزمایشگاهی که نمونه های انسانی یا حیوانی مشکوک به آلودگی آنفلوآنزای پرندگان بسیار بیماری زا را بررسی کرده اند .
5) وجود یک تست آزمایشگاهی مثبت آنفلوآنزای A که نتواند نوع ویروس را مشخص کند.
ب) مرگ به دلیل بیماری حاد تنفسی با علت نامشخص و حداقل یکی از موارد زیر :
1) اقامت در مناطقی كه موارد مشكوك یا تأیید شده ی آنفلوآنزای بسیار بیماری زا گزارش شده است.
2) سابقه تماس در طی 7 روز قبل از شروع علائم، با یك مورد تأیید شده ی انسانی آنفلوآنزای A/H5 كه در مرحله واگیرداری بیماری بوده است.
2- مورد احتمالی مبتلا به آنفلوآنزای A/H5 و A/H7 :
هر بیمار مشکوک، به همراه شواهد آزمایشگاهی محدود برای آنفلوآنزای A/H5 وA/H7(جداسازی آنتی بادی اختصاصی H5 یا H7 در یک نمونه ی سرم )
3- مورد قطعی مبتلا به آنفلوآنزای A/H5 و A/H7 :
مورد مشكوك یا محتمل به همراه حداقل یكی از آزمایش‌های زیر:
1) نتیجه ی کشت مثبت برای آنفلوآنزای A/H5 و A/H7
2) PCR مثبت برای آنفلوآنزای A/H5 و A/H7
3) روش IFA با به کار بردن موکلونال آنتی بادی آنفلوآنزای A/H5 و A/H7 مثبت
4) چهار برابر افزایش تیتر آنتی بادی اختصاصی آنفلوآنزای A/H5 و A/H7 در دو نمونه ی سرم
پیگیری موارد مشكوك انسانی:
- موارد مشكوك انسانی بایستی طبق لیست خطی از شهرستان به دانشگاه و از دانشگاه به مركز مدیریت بیماری‌ها گزارش شوند و فرم بررسی اپیدمیولوژیك تكمیل و پس از بهبودی یا فوت ارسال گردد.
- موارد مشکوک بایستی تا 24 ساعت پس از قطع تب در بیمارستان تحت نظر قرار گیرند ، یا در صورتی که علت دیگری برای بیماری تشخیص داده شده زودتر مرخص گردند.
- اقدامات پیشگیری از انتقال تنفسی و بهداشت دست‌ها (شست و شوی دست ها با آب و صابون به مدت 15 تا 20 ثانیه ) برای کاهش خطر انتقال ویروس بسیار با اهمیت است.
ارزیابی موارد مشكوك:
یک نمونه از مجرای تنفسی برای موارد مشکوک گرفته شود (برای مثال سواپ نازوفارنكس ). نمونه باید برای آنفلوآنزای A به روش RT-PCR بررسی شود و در صورت مثبت بودن برای H1 وH3 با همین روش بررسی شود .
دو نمونه ی سرم مرحله ی حاد (هفته اول شروع بیماری) و مرحله نقاهت (بعد از سه هفته از شروع بیماری) جهت بررسی آنتی بادی آنفلوآنزای پرندگان تهیه شود.
اقدامات لازم در هنگام بروز آنفلوآنزای پرندگان در مرغداری‌ها برای افراد در معرض خطر
پس از تأیید اولین مورد آلودگی ماکیان به A/H5 ،در صورت بروز مورد مشکوک به آنفلوآنزا در مرغداری، بر اساس گزارش اداره ی کل دامپزشکی استان ، داروی ضد ویروس Oseltamivir به میزان 75 میلی گرم روزانه و در صورت نبود این دارو داروی آمانتادین به میزان 200 میلی گرم روزانه برای کارکنان مرغداری و افراد شاغل در آن شروع می گردد تا نتایج آزمایشگاهی نشان دهد که علت بروز آنفلوآنزای H5 نمی باشد که پس از اعلام علل دیگر دارو قطع می گردد و در صورت تأیید وجود H5 ، دارو حداقل برای 7 روز یا زمانی که افراد در تماس ماکیان عفونی در مرغداری مزبور و مرغداری های با شعاع یک کیلومتر یا سطوح و محیط آلوده هستند، تجویز می گردد.
در صورت تأیید وجود H5 در اولین فرصت نسبت به واكسیناسیون این افراد و شاغلین در مرغداری های تا شعاع پنج كیلومتری بر علیه آنفلوآنزای انسانی نیز اقدام می گردد.
همچنین استفاده از وسایل ایمنی شامل: دستكش یك بار مصرف، روپوش یا لباس مناسب آستین بلند، چكمه یا روكفشی یک بار مصرف ، عینک برای محافظت غشای مخاطی چشم ، کلاه ، ماسک های یک بار مصرف N-100 یا N-99 یا N-95 که برای عوامل خطرناک دیگر محیطی (برای مثال ذرات معلق یا گرد و غبار) توصیه شده است .
پس از هر بار استفاده، همه ی وسایل باید به طور مناسب معدوم گردند . شستشوی دست ها با آب و صابون برای 15 تا 20 ثانیه پس از در آوردن وسایل ایمنی یا هر گونه تماس مشکوک الزامی است . استفاده از وسایل و انجام اقدامات فوق با نظر دامپزشکی استان و واحد بهداشت محیط برای همه ی افرادی که در مرغداری مشکوک کار می کنند و در معدوم کردن مرغ های مشکوک مشارکت دارند، الزامی است و معدوم کردن آنها لازم است .
برای ضد عفونی کردن وسایل آلوده به خون و مایعات بدن بیماران مشکوک ، هیپوکلرید سدیم 1درصد و برای ضدعفونی کردن سطوح فلزی صاف که مواد سفید کننده نمی توان استفاده کرد، برای مثال روی میز ، از الکل 70 درصد استفاده می شود .
توصیه به مسافران
منعی برای مسافرت افراد به مناطقی که آلودگی A/H5و A/H7 ثابت شده است، وجود ندارد. هیچ گونه شواهدی که نشان دهد، بیماری از انسان به انسان منتقل می شود، وجود ندارد و افراد محدودی که مبتلا شده اند، تماس مستقیم با پرندگان بیمار داشته اند .
به افرادی كه قصد مسافرت به كشورهایی كه طغیان بیماری گزارش شده است، دارند، موارد زیر توصیه می شود:
- از مراجعه به مراكز پرورش ماكیان و مراكز فروش حیوانات زنده و هر مكانی كه احتمال آلودگی با مدفوع ماكیان یا سایر حیوانات وجود دارد، خودداری كنند.
- همانند سایر بیماری‌های عفونی یكی از مهم ترین و مؤثرترین اقدامات پیشگیری، رعایت مكرر بهداشت دست‌ها می باشد.
- ویروس‌های آنفلوآنزا بوسیله ی گرما از بین می روند، بنابراین غذاهای به دست آمده از ماكیان شامل تخم مرغ بایستی كاملاً پخته شوند.
- پس از مراجعت چنانچه تا 7 روز دچار تب و علائم تنفسی شدند به مركز بهداشت مراجعه نمایند و سابقه ی مسافرت خود را اعلام نمایند.
دكتر سعادت‌خواه - كارشناس بیماری‌های واگیر مركز بهداشت آذربایجان شرقی
*مطالب مرتبط:
ویروس آنفلوآنزا در برکه‌های یخ‌زده هم زنده می‌ماند
آنچه راجع به آنفلوآنزای مرغی باید بدانیم
آزمایش موفق واکسن آنفلوآنزای مرغی
حقایقی در مورد آنفلوآنزای مرغی
شیوه هاى جدید مقابله با آنفلوآنزاى مرغى
توصیه‌های بهداشتی برای جلوگیری از آنفلوآنزای پرندگان
