10باور غلط درباره سرماخوردگی (1)
آن‌قدر در زمستان و پاییز - و گاهی حتی بقیه سال! – سرماخورده‌ایم و خانه‌نشین شده‌ایم كه حالا دیگر هر كدام از ما، ذخیره ای از تجربیات ریز و درشت درباره عطسه، سرفه، گلودرد، آبریزش بینی، كسالت، بی‌حالی و سرماخوردگی داریم و به محض دیدن كوچك ترین علائمی از طرف مقابل، یكی از این تجربیات را كه به بهای كوهی از دستمال كاغذی‌های مچاله شده و روزهای كسالت‌بار خانه‌نشینی به دست آورده ایم، رو می‌كنیم تا دوست و همنشینمان مبتلا نشود، یا اگر مبتلاست، زودتر خوب شود.
اما واقعیت این است كه این دستگاه تنفس عریض و طویل ما، كه از اول پاییز خودش را برای میزبانی انواع و اقسام آلودگی‌ها، ویروس‌ها و باكتری‌ها و قارچ‌ها آماده می‌كند، گاهی از این درمان‌ها و توصیه‌ها چندان فایده‌ای نمی‌برد، یا برخی از این توصیه‌ها با تمام شدن طول دوره بیماری همزمان می‌شود و ما گمان می‌كنیم كه توصیه مناسب و كارآمدی بوده است.
ما هم چند تا از این توصیه‌های اشتباه را مرور می‌كنیم:
1- از خانه بیرون نرو، هوا سرده، سرما می‌خوری.
این جمله و مشابهاتش را در این فصل زیاد می‌شنویم، به خصوص از زبان آنهایی كه كمی پا به سن گذاشته‌اند و كمی هم دلسوز ما هستند. حتی گاهی وقتی از دوستی می‌پرسیم «چرا سرما خورده‌ای؟» جواب می‌دهد: «هوا سرد شد، رفتم بیرون، سرماخوردم!» البته هوای سرد می‌تواند تا اندازه‌ای سیستم ایمنی را ضعیف كند، ولی چندان هم زیاد نیست.
نكته در اینجاست كه عامل سرماخوردگی چند نوع ویروس است، نه هوای سرد! و اتفاقاً محیط‌های بسته بیشتر باعث انتشار ویروس‌ها بین افراد می‌شوند تا هوای بیرون.
چطوری؟ یك نفر حامل ویروس است، در اتوبوس، در محل كار، در مهمانی، كنار بقیه می‌نشیند، كار می‌كند و راه می‌رود. در و پنجره‌ها بسته اند و هیچ تهویه‌ای هم نیست. ویروسی كه با ترشحات تنفسی بیمار خارج شده و سرگردان مانده، خودش را در بدن میزبان دیگری (یكی از افراد حاضر در جمع) جا می‌دهد!
2- عطسه می‌كنم! آنفلوانزا گرفتم!
به خصوص از وقتی که كلمه اپیدمی آنفلوانزا و آنفلوانزای پرندگان را زیاد می‌شنویم و ترس داریم كه نكند آنفلوانزا بگیریم، انگار بیشتر مبتلا به آنفلوانزا می‌شویم! حالا دیگر از نظر ما یك عطسه کردن، معادل آنفلوانزاست. ( البته چون درمانی برای آن نمی‌شناسیم، فقط با حالت تاسف و دلسوزی، به بیمار روبه‌روی خود نگاه می‌كنیم و سر تكان می‌دهیم).
اما آنفلوانزا با سرماخوردگی فرق دارد، هر چند که ممکن است خیلی شبیه هم باشند و فقط با كشت ترشحات تنفسی بتوان مطمئن شد كه بیماری از كدام نوع است.
عامل بیماری آنفلوانزا، یك نوع ویروس است كه طبیعتاً نامش آنفلوانزاست، در حالی كه صدها نوع ویروس می‌توانند انواع و اقسام سرماخوردگی‌ها را ایجاد كنند (متهم ردیف اول در اینجا رینو ویروس‌ها هستند).
شاید عطسه، آبریزش بینی و چشم، بی‌حالی و كسالت سرماخوردگی خیلی بیشتر توجه و ترحم ما را جلب كند، اما در آنفلوانزا به جای این مشكلات، علائم ناراحت‌كننده‌تری مثل تب بالا، سردرد و درد شدید عضلات و مفاصل را داریم و فرق دو بیماری هم در همین‌هاست. علاوه بر این شروع آنفلوانزا ناگهانی و بی‌مقدمه است و آدم را غافلگیر می‌كند، در حالی كه سرماخوردگی آرام آرام تشدید می‌شود و بعد هم فروكش می‌كند.
3- سرماخورده‌ام، فقط سوپ جوجه خوبم می‌كند.
در مورد سوپ جوجه و تأثیر آن بر سرماخوردگی حرف و حدیث‌های زیادی بین اصحاب علم پزشكی مطرح است، حتی در مورد اینكه اگر جوجه مرغ باشد یا خروس، چه تاثیری بر سرماخوردگی دارد هم تحقیقاتی انجام شده است!
ماحصل بحث این است كه سوپ جوجه از دو طریق به كم كردن علائم سرماخوردگی كمك می‌كند: اول متوقف كردن حركت سلول‌های التهابی (به نام نوتروفیل‌ها) به طرف مجاری تنفسی، و دوم سرعت دادن به حركت مخاط ترشح شده ی اضافی به طرف خارج، كه این دو كار باعث كم كردن التهاب احتقان مجرای تنفسی می‌شود.
اما نكته در اینجاست كه انواع دیگر سوپ‌ها و آش‌ها، به دلیل آن كه حجم اصلی آنها را مایع تشكیل می‌دهد، آن هم مایعی گرم و مطبوع، می‌توانند چنین اثری داشته باشند. این نوع غذاها كه هم حاوی سبزیجات لازم و هم محتوای پروتئینی مناسب هستند، همه جوره و البته خیلی ملایم و خوشایند، به بدن كمك می‌كنند كه التهاب و ویروس را از خود دور كند.
4- نه، چیزی نمی‌خورم، آخه سرماخورده‌ام!
این هم از آن جملاتی است كه بعضی وقت‌ها به خصوص وقتی مریض، سن كمی داشته باشد یا سالمند باشد، خیلی می‌تواند خطرناك باشد. بعضی وقت‌ها این حرف را موقع اسهال هم از مبتلایان شنیده‌ایم.
در هر حال ابتلا به سرماخوردگی، دلیلی بر نخوردن غذا نیست و هیچ سرماخوردگی‌ای با كم خوردن غذا بهبود نمی یابد. بلکه بهتر است از مصرف غذاهای چرب ، دارای ادویه تند و سرخ شده در این مدت پرهیز كنیم و مایعات بیشتری از جمله آب میوه‌های طبیعی ، شیر، چای كم‌رنگ و آب بنوشیم، اما هیچ نیازی به پرهیز كامل از غذا نیست، زیرا این كار باعث می‌شود دفاع بدن در مقابل عوامل بیماری زا كمتر شود.
5- سرماخورده‌ام، تا یك پنیسیلین نزنم خوب نمی‌شم.
این جمله در ذات خود تناقضی بی حد و حصر دارد. هنوز معلوم نشده اولین كسی كه باعث رواج این باور غلط شد، چه كسی بود. شاید هم اگر تحت تعقیب قرار بگیرد، پرونده سنگینی پیدا كند!
علت هم این است كه عامل سرماخوردگی همان‌طور كه گفتیم، ویروس است و ویروس‌ها هیچ كدام به داروهایی كه تحت عنوان آنتی‌بیوتیك می‌شناسیم، مثل پنیسیلین، آموكسی سیلین، آمپی‌سیلین، كوآموكسی كلاو و ... هیچ پاسخی نمی‌دهند. این داروها اختصاصاً ضدباكتری هستند، آن هم انواع خاصی از باكتری‌ها.
مصرف خودسرانه و بی‌رویه این آنتی‌بیوتیك‌ها، نه تنها كمكی به درمان سرماخوردگی و آنفلوانزا نمی‌كند، بلكه یك اثر منفی هم دارد و آن این است كه باعث می‌شود باكتری‌ها به این داروها عادت کنند و در نتیجه بتوانند راه‌هایی را برای مقاومت در برابر آنها پیدا كنند.
پیدا شدن باكتری‌های مقاوم به دارو همانا و بی‌دفاع شدن بدن ما در برابرشان، همان!
ادامه دارد....
*مطالب مرتبط:
باورهای غلط درباره سرماخوردگی كودكان
سرماخوردگی، آنفلوآنزا یا آلرژی؟
سرماخوردگی و مكمل های تغذیه ای
فردی که سرماخورده چه باید و چه نباید بخورد؟
سرد شدن پاها و افزایش سرماخوردگی
