درد زانو

مرکز یادگیری تبیان - محبوبه همت
خانم یا آقای 45 تا 60 ساله، کمی چاق که با درد و به سختی قدم بر می دارد و انبوهی از داروهای مسکن را در کیف خود حمل می کند؛ این تصویر و توصیف ساده ای از عده زیادی از بیمارانی  است که هر روز برای درمان و رهایی از  دردی آزار دهنده، از یک مطب به مطب دیگر سر می زنند. امروز درد مزمن زانو یکی از مشخصه های سالمندان و میان سالان جامعه ما است. اما به راستی چرا این گونه است؟

زانو یکی از بزرگ ترین مفاصل بدن است که خود از سه مفصل کوچک تر تشکیل شده است. گر چه در نگاه اول عملکرد زانو ساده و شبیه یک لولای معمولی است ،حرکات زانو بسیار پیچیده تر از یک لولای ساده است و عناصر متعددی مثل استخوان ها، رباط ها، زردپی ها، کیسه های اطراف و داخل مفصلی، گیرنده های حسی، اعصاب و به ویژه عضلات باید با نظم و هماهنگی کامل در کنار هم فعالیت کنند تا ما بتوانیم از زانوی خود کار درست و بدون درد توقع داشته باشیم و هر گاه یک یا چند عنصر نتوانند کار خود را به خوبی انجام دهند، باید منتظر درد زانو باشیم.

عواملی که در پی می آید از عوامل آسیب و آزردگی زودرس مفصل زانوست:
1*وزن: چون زانو در اندام تحتانی قرار دارد و همیشه متحمل وزن بدن است، هرگونه افزایش وزن، ولو اندک، فشار وارد به آن را افزایش می دهد.

2* سابقه ضربه، در رفتگی یا شکستگی: آسیب های قبلی وارد به مفصل یکی از عواملی است که باعث شروع پیری زود رس و ساییدگی سریع مفاصل می شود. با آن که بخشی از این مسأله غیر قابل اجتناب است، درمان درست و توان بخشی مناسب پس از این ضربات، به نحو مؤثری روند تغییرات تخریبی آینده را متوقف یا کند می کند.

3*شیوه زندگی: واقعیت این است که روش و شیوه زندگی ما ، ایرانی ها یعنی عادت به دو زانو و چهار زانو نشستن روی زمین، استفاده از دست شویی ایرانی، به خصوص به مدت طولانی، بالا و پایین رفتن زیاد از پله و سطوح شیب دار و حتی نشستن طولانی روی صندلی و رانندگی کردن از عواملی است که باعث اعمال فشار زیاد بر مفصل زانو می شود.

4*مشکلات زمینه ای : کف پای صاف یا با قوس عمیق، انحراف به داخل یا خارج زانو، کوتاهی غیر طبیعی یک پا، چرخش بیش از حد استخوان درشت نی یا وضعیت غیر طبیعی کشکک پا از عواملی است که بر زانو اثر می گذارد. تشخیص به هنگام و اصلاح کامل یا نسبی این عوامل نیز برای جلوگیری از درد زانو اهمیت دارد.

5*کاهش قدرت عضلات ناشی از کم تحرکی و ورزش نکردن یا نداشتن تعادل در انقباضات عضلانی یکی از نکات مهم در ساز و کار ایجاد درد در زانو است.

6*انعطاف ناپذیری مفاصل و گوتاهی عضلات نیز در بین بیماران مبتلا به درد زانو به فراوانی دیده می شود و به درمانی مناسب نیاز دارد.

7*بعضی از پزشکان نقش فشار هایی عصبی و تنش ها را نیز در ایجاد آرتروز مفاصل مد نظر قرار داده اند.

درمان:
برای درمان دردهای زانو باید دلایل ایجاد کننده را رفع کرد یا از مقدار آن کاست.

الف)شاید کاهش وزن مؤثرترین شیوه باشد. به همین سبب، اهمیت فوق العاده زیادی دارد.

ب)بیمار مبتلا به زانو باید از دو زانو و چهار زانو نشستن، نشستن روی صندلی یا  پشت فرمان اتومبیل به مدت طولانی، نشستن روی دست شویی ایرانی، به خصوص به مدت زیاد، خودداری کند. صندلی مورد استفاده این افراد نباید کوتاه باشد. از بالا وپایین رفتن مکرر از پله و سطوح شیب دار نیز باید جداً احتراز شود.

پ)بیماری ها و تغییر شکل های مادر زادی مانند مشکلات قوس کف پایی و انحراف زانو باید هر چه سریع تر و در سنین کودکی و نوجوانی درمان و برطرف شود.

ت)اقدامات درمانی شامل دارو، زانوبند، ورزش، فیزیوتراپی ، جراحی و ...

بحثی مفصل و تخصصی دارد که خارج از حوصله این مقاله است. اما باید یادآوری کرد که مصرف خود سرانه داروهایی مثل آسپرین، دیکلوفناک، ایندومتاسین و ....، گر چه ابتدا سبب تسکین درد می شود، در دراز مدت باعث تخریب بیشتر مفصل می گردد.

مطالب مرتبط:
درد چیست؟
مفصل ها
جراحی زانو

منبع: معلم
تهیه کننده: سهیلا نیک نژاد
با همکاری دکتر پیمان بنکدار (متخصص طب فیزیکی)