رفتارهای پرخطر نو پدید، چالش آموزش‌ و پرورش در 2 سال اخیر

 زینب شاه مرادی - مرکز یادگیری تبیان
به گزارش مركز اطلاع رسانی و روابط عمومی وزارت آموزش و پرورش به نقل از ايسنا، نادر منصورکیایی به تشریح عملکرد حوزه پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی در وزارت آموزش و پرورش پرداخت و اظهار کرد: وزارت آموزش و پرورش، به منظور محافظت و مراقبت از کودکان و نوجوانان دانش آموز در برابر آسیب‌ های اجتماعی و رفتارهای پرخطر، راهبردهایی را طراحی کرده است که برنامه‌ها و فعالیت‌ ها نیز بر اساس این راهبردها تعریف شده‌اند.

وی افزود: این راهبردها به طور مشخص، شامل توسعه مداخلات زودرس و مداخلات مبتنی بر دوره شیوع، تلفیق آموزش‌های پیشگیری از آسیب‌ های اجتماعی با کلاس درس و محتوای برنامه درسی، افزایش نرخ پوشش برنامه‌ها و فعالیت‌های پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی، توسعه مشارکت و همکاری مدارس، خانواده‌ ها و محلات در نهضت فرهنگی اجتماعی پیشگیری از آسیب ‌های اجتماعی، توجه همزمان به تقویت عوامل محافظت کننده و کاهش عوامل مخاطره آمیز به منظور استقرار نظام مراقبت اجتماعی از دانش آموزان با فرایند کاملی از غربالگری تا آموزش، درمان و حمایت‌های اجتماعی را شامل می‌شود.

مدیرکل دفتر مراقبت در برابر آسیب های اجتماعی وزارت آموزش و پرورش با بیان اینکه برنامه‌های تعریف شده شامل سه محور آموزش و توانمندسازی برای پیشگیری از اعتیاد، آسیب های اجتماعی و رفتارهای پرخطر،  نهضت فرهنگی پیشگیری از آسیب های اجتماعی و مراقبت اجتماعی از دانش آموزان است عنوان کرد: در راستای محور اول پروژه‌ های آموزش پیشگیری به دانش آموزان؛ شامل طرح آموزش مهارت های مراقبت از خود (دوره ابتدایی)، طرح آموزش مهارت های مقابله با رفتارهای پرخطر (دوره اول متوسطه) و طرح آموزش مهارت های مقابله با رفتارهای پرخطر (دوره دوم متوسطه) اجرا و کارگاه‌های توانمندسازی دانش آموزان، والدین و کارکنان برگزار شد.

منصورکیایی ادامه داد: در راستای محور دوم که نهضت فرهنگی پیشگیری از آسیب های اجتماعی است نیز برنامه‌های ویژه هفته مبارزه با اعتیاد وآسیب‌های اجتماعی، جشنواره نوجوان سالم، نمایشگاه‌های سیار پیشگیری در سطح مدارس برگزار و طرح مشارکت اجتماعی دانش آموزان در پیشگیری از آسیب های اجتماعی و توزیع محصولات فرهنگی آموزشی در زمینه پیشگیری در مدارس انجام شد و نمایشگاه‌های دائمی پیشگیری در مدارس کشور برپا شد.

به گفته وی در راستای مراقبت اجتماعی از دانش آموزان نیز طرح «مددکاری اجتماعی در مدارس» ویژه شناسایی، مداخله مختصر، درمان و حمایت‌ های اجتماعی دانش آموزان در معرض خطر و دارای اختلالات مرتبط با رفتارهای پرخطر)، آموزش مهارت‌های تاب آوری برای دانش آموزان خانواده‌های در معرض خطر و نیز اجرای طرح «نظام مراقبت اجتماعی از دانش آموزان» (نماد) اجرا شد.

مدیرکل دفتر مراقبت در برابر آسیب های اجتماعی وزارت آموزش و پرورش درباره هزینه کرد بودجه آموزش و پرورش در حوزه پیشگیری از آسیب های اجتماعی گفت: بودجه بر اساس چارچوب برنامه‌ ها و فعالیت‌ ها هزینه می‌شود. بخش اصلی بودجه‌ های حوزه پیشگیری از آسیب‌ های اجتماعی، با توجه به رسالت و ماموریت آموزش و پرورش، در بخش آموزش پیشگیری و توانمندسازی دانش آموزان در زمینه مهارت‌ های خود مراقبتی هزینه می‌شود.

منصورکیایی افزود: علاوه بر این، در زمینه دو محور دیگر «نهضت فرهنگی پیشگیری از آسیب های اجتماعی» و «مراقبت اجتماعی از دانش آموزان» که شامل مداخله در فوریت‌ های اجتماعی و حمایت از دانش آموزان در معرض خطر می‌ شود نیز توجه لازم صورت می‌گیرد و بودجه‌های لازم در این زمینه نیز تخصیص یافته و هزینه می‌شود.

فوریت‌ های اجتماعی و رویدادهای ناگوار 2 چالش سال‌های اخیر

وی درباره مهمترین چالش‌های حوزه پیشگیری از آسیب های اجتماعی اظهارکرد: در سال‌های اخیر، دو چالش مهم پیش روی ما، موضوع فوریت‌های اجتماعی و رویدادهای ناگوار بوده که شامل موضوعاتی چون خشونت و خودکشی، خشونت علیه کودکان، مشکلات خانوادگی کودکان و نوجوانان و نیز رفتارهای پرخطر نوپدید بوده است.

اجرای برنامه مددکاری اجتماعی و مداخله گری در رفتارهای پرخطر  جمعیت دانش‌آموزی

مدیرکل دفتر مراقبت در برابر آسیب‌ های اجتماعی وزارت آموزش و پرورش ادامه داد: در مورد «فوریت های اجتماعی» ، از سال تحصیلی ۹۳-۱۳۹۲، با طراحی برنامه‌ای در زمینه مداخله در فوریت‌های اجتماعی (مددکاری اجتماعی) که ویژه شناسایی، درمان و بازتوانی دانش آموزان در معرض خطر و دارای اختلال مصرف مواد و دیگر اختلالات مرتبط با رفتارهای پرخطر بوده است اقدام کردیم و اکنون پس از چهار سال از اجرای این برنامه و با تدوین شیوه نامه‌ ها و برگزاری کارگاه‌ های آموزشی، گستره اجرای برنامه، هم از نظر جمعیت تحت پوشش و هم از نظر موضوعات، گسترش و توسعه پیدا کرده است و اکنون این برنامه در زمینه اختلالات مختلف مرتبط بارفتارهای پرخطر، مداخله دارد.

رفتارهای پرخطر نوپدید  و ورود به فضای مجازی

منصورکیایی افزود: چالش دیگر، رفتارهای پرخطر نوپدید است که ارتباط تنگاتنگی با رشد تکنولوژی‌های ارتباطی و به ویژه شبکه‌های اجتماعی مجازی دارند. این دسته از رفتارهای پرخطر چون به سبک زندگی کودکان و نوجوانان و تاثیرپذیری آنان از رسانه‌ها گره خورده است، به کار و تلاش بیشتر و نیز هماهنگی و همکاری بیشتر خانواده‌ها نیاز دارد. در این زمینه برنامه ریزی شده است که در سال تحصیلی ۹۷-۱۳۹۶، حضور موثری در فضاهای اجتماعی مجازی داشته باشیم و محصولات و منابع آموزشی و کمک آموزشی در فضاهای مجازی، منتشر کنیم.

وی با بیان اینکه مهم ترین مشکل ما در این حوزه، «نرخ پوشش» است گفت: اکنون به غیر از برنامه های فرهنگی و ترویجی حوزه پیشگیری که بدلیل قدرت فراگیرسازی، از نرخ پوشش خوبی برخوردار هستند دو محور برنامه های «آموزش پیشگیری» و «مراقبت اجتماعی از دانش آموزان»، هنوز از نرخ پوشش مطلوب فاصله دارند.

40 درصد مدارس تحت پوشش برنامه‌ های پیشگیرانه رفتند

مدیرکل دفتر مراقبت در برابرآسیب های اجتماعی وزارت آموزش و پرورش افزود:  به عنوان مثال، در زمینه برنامه‌های «آموزش پیشگیری»، در سال تحصیلی ۹۶-۱۳۹۵، ۴۰ درصد از مدارس کشور، تحت پوشش قرار گرفتند. اگر چه در سال تحصیلی ۹۶-۱۳۹۵، صد درصد پایه های ششم تا نهم، به صورت فوق العاده، تحت پوشش قرار گرفتند، اما در مجموع، بصورت میانگین، ۴۰ درصد مدارس، تحت پوشش برنامه‌های آموزش پیشگیری قرار دارند.

منصورکیایی افزود: هم چنین در مورد برنامه‌ های «مراقبت اجتماعی» نیز، اگرچه در تمامی مناطق آموزش و پرورش کشور، خدمات مداخله در فوریت‌ های اجتماعی، ارائه می‌ شود، اما هم در این برنامه و هم در برنامه‌ های آموزش پیشگیری، بدلیل بالا بودن آمار جمعیت هدف و هزینه تمام شده خدمات پیشگیری و مداخله، به منابع مالی قابل توجهی نیاز است تا بتوانیم به نرخ پوشش مطلوب دست پیدا کنیم.

نگرانی خانواده‌ ها و افکار عمومی را درک می‌کنیم

وی در پاسخ به اینکه انتقادها در مورد عملکرد وزارت آموزش و پرورش در حوزه آسیب‌های اجتماعی بالاست آن را چگونه ارزیابی می کنید؟ عنوان کرد: وزارت آموزش و پرورش، نگرانی خانواده‌ها و افکار عمومی را درک می‌کند. این قابل فهم است که خانواده‌ها، نگران فرزندان خود و تمامی کودکان و نوجوانان هستند.

مدیرکل دفتر مراقبت در برابر آسیب های اجتماعی وزارت آموزش و پرورش افزود: خطراتی که کودکان و نوجوانان را تهدید می کند، برای همه ما و برای افکار عمومی، یک دغدغه مهم و همگانی است. ابتدا مایلم، حسن نیت و اراده قاطع وزارت آموزش و پرورش و از جمله دفتر مراقبت در برابر آسیب های اجتماعی را برای اهتمام گسترده جهت محافظت از دانش آموزان در برابر آسیب‌های اجتماعی و رفتارهای پرخطر اعلام کنم.

منصورکیایی ادامه داد: دانش آموزان، نزد آموزش و پرورش امانت هستند و ما وظیفه داریم تمامی توان و ظرفیت مان را برای مراقبت از ایشان، بکار بگیریم. از سوی دیگر، باید در نظر داشت که موضوع آسیب‌های اجتماعی و مخاطرات تهدیدکننده کودکان و نوجوانان یک پدیده پیچیده چند وجهی است که تنها با افزایش دانش و آگاهی دانش آموزان، نمی‌توان خطر این عوامل را کنترل کرد و یا از بین برد.

وی با بیان اینکه هم به دلیل عوامل مخاطره آمیز گوناگون و هم به دلیل دستگاه‌ها و نهادهای مختلفی که می‌توانند در این زمینه، نقش و کارکرد داشته باشند، سهم و نقش آموزش و پرورش، به تنهایی کافی نیست گفت: برای توسعه «پیشگیری اولیه» از آسیب های اجتماعی و «مداخله در فوریت‌های اجتماعی» در گروه سنی کودکان و نوجوانان و از جمله دانش آموزان، به همکاری و همیاری عمومی نیاز است تا هم عوامل محافظت کننده تقویت شوند و هم عوامل مخاطره آمیز کاهش یابند.

مدیرکل دفتر مراقبت در برابر آسیب های اجتماعی وزارت آموزش و پرورش با طرح این پرسش که اگر آموزش و پرورش، بطور مستمر آموزش های پیشگیری و خودمراقبتی به دانش آموزان ارائه کند، اما از سوی دیگر، سهم و نقش متغیرهای دیگر، مانند سبک های زندگی مخاطره آمیز، بر جای باشد و دانش آموزان، همزمان با دریافت آموزش های خودمراقبتی از مدرسه، تحت تاثیر سبک‌های زندگی مخاطره آمیز باشند، آیا می توان موفق شد؟ گفت: وزارت آموزش و پرورش، توجه ویژه‌ای به برنامه‌های حوزه پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی دارد. اکنون، در تمامی مناطق آموزش و پرورش کشور، کمیته‌های پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی، برای رصد وضعیت آسیب‌های اجتماعی دانش آموزان، فعال هستند. سامانه پایش و مدیریت آسیب‌های اجتماعی دانش آموزان، راه اندازی و راهنماهای آموزش پیشگیری برای استفاده معلمان و تعمیم رسالت پیشگیری در مدرسه، تهیه و تدوین شده است.

وی افزود: در سال تحصیلی ۹۷-۱۳۹۶، راهنمای جدیدی نیز در اختیار مدارس قرار خواهد گرفت. اکنون، حوزه پیشگیری از آسیب های اجتماعی، دارای برنامه، سازمان اجرایی و بودجه مستقل در سطح وزارت آموزش و پرورش و استان‌ها و مناطق است که همه اینها نشان دهنده اهتمام ویژه وزارت آموزش و پرورش به این حوزه است.

منصورکیایی با بیان اینکه دفتر مراقبت در برابر آسیب های اجتماعی در سال تحصیلی ۹۳-۱۳۹۲، در حالی کار خود را آغاز کرد که برای نخستین بار، طرح‌های آموزش پیشگیری برای سه دوره تحصیلی را طراحی و شروع به اجرا کرد که طی یک دوره چهار ساله، نرخ پوشش این طرح ها، از ۱۰ به بیش از ۴۰ درصد افزایش یافته است گفت: هم چنین طی این دوره چهار ساله، سالانه بیش از ۱۰۰ هزار نفر از کارکنان مدارس  و نیز بیش از یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر از والدین، تحت پوشش کارگاه‌های آموزشی قرار گرفتند.

مدیرکل دفتر مراقبت در برابر آسیب های اجتماعی وزارت آموزش و پرورش ادامه داد: علاوه بر این، طرح‌های آموزش همزمان دانش آموزان، والدین و کارکنان و نیز اجرای طرح‌های مبتنی بر شواهد در زمینه مشارکت خانواده وکلاس درس برای پیشگیری، طراحی و پایه گذاری شد که یکی از نمونه‌های شاخص آن، تدوین راهنمای آموزش پیشگیری اولیه از اعتیاد و رفتارهای پرخطر، برای استفاده معلمان سه دوره تحصیلی بوده است.

منصورکیایی افزود: از سال تحصیلی ۹۳-۱۳۹۲، موضوع شناسایی، درمان و حمایت‌های اجتماعی دانش آموزان در معرض خطر و دارای اختلالات مرتبط با رفتارهای پرخطر، طراحی و پایه گذاری شده که طی این دوره چهارساله، با تدوین شیوه نامه‌ها و دستورالعمل‌ها و برگزاری کارگاه‌های آموزشی، ظرفیت‌های لازم برای شناسایی و کمک به این دسته از دانش آموزان فراهم شد. علاوه بر این، تدوین و اجرای آزمایشی  طرح نظام مراقبت اجتماعی از دانش آموزان (نماد) و نیز راه اندازی سامانه پایش و مدیریت آسیب های اجتماعی دانش آموزان، از دیگر اقدامات در این محور بوده است.



منبع: پایگاه جامع اطلاع رسانی وزارت آموزش و پرورش