سوره ی آل عمران - آیات 162 الی 167

بر تو تكلیفى نیست

قبل از شروع جنگ احد، هنگامى كه سپاهیان اسلام خود را براى رفتن به جنگ آماده مى‏كردند، یك نفر از مسلمانان به نام «عمرو بن جموح»، كه پایش لنگ بود، نزد پیامبر(ص) رفت و گفت كه چهار پسر دارد و مى‏خواهد همراه پسرانش در جنگ شركت كند، اما خانواده‏اش مانع او مى‏شوند.

پیامبر(ص) به او فرمود كه: «بر تو تكلیفى نیست.» اما او اشك ریخت و خواست كه حتماً در جنگ شركت كند. پیامبر(ص) فرمود: «مانع او نشوید و بگذارید در جهاد شركت كند». در جنگ احد، عمرو بن جموح و دو پسرش شهید شدند.

صبح روز شنبه وقتى كه پیامبر(ص) با یارانش به احد رفت، یكى از دانشمندان بزرگ یهود به نام «مُخَیریق» با یهودیان صحبت كرد و به آنان گفت: «درست نیست پیامبر(ص) را در جنگ با كفار تنها بگذاریم. ما مى‏دانیم كه او بر حق است و باید او را یارى كنیم.» یهودیان بهانه آوردند كه امروز شنبه است و ما شنبه‏ها كار نمى‏كنیم. مخیریق گفت: «جنگ با كفار تعطیلى ندارد. من به جنگ مى‏روم» و با شتاب به سوى پیامبر(ص) رفت و وصیت كرد كه اموالش را به پیامبر(ص) بدهند تا در راه مصالح اسلام خرج كند. او نیز در جنگ احد شهید شد.

در مقابل این‏گونه افراد، كسانى بودند كه به بهانه‏هاى مختلف، از شركت در جنگ خوددارى كردند و و خانه‏نشینى و تن‏پرورى را به یارى پیامبر(ص) ترجیح دادند. خداوند مى‏فرماید:

آیا كسى كه به راه خشنودى خدا مى‏رود، همانند كسى است كه به خشم خدا دچار مى‏شود؟ و جایگاه او جهنم است و چه بازگشتگاه بَدى است!

آنان نزد خدا درجاتى دارند و خدا به آن‏چه مى‏كنند بیناست.

آیات 162 و 163

بزرگ‏ترین نعمت خداوند

یكى از بزرگ‏ترین نعمت‏هایى كه خداوند مهربان به انسان‏ها داده این است كه براى هدایتشان، پیامبرى از میان خودشان برگزید. پیامبران براى راهنمایىِ بشر به سوى سعادت و نیكبختى سه برنامه مهم داشتند:

اول آن كه آیات پروردگار را بر مردم خواندند و آنان را با خداوند مهربان و نعمت‏هایش آشنا ساختند. دوم آن كه مردم را تزكیه و تربیت كردند و آنان را با اخلاق و خصوصیات انسانى آشنا ساختند و خوبى‏ها و پاكى‏ها را از بدى‏ها و ناپاكى‏ها جدا كردند. سوم آن كه مردم را تعلیم دادند و حقایق و هدف‏هاى زندگى را به آنان شناساندند.

خداوند، در مورد این نعمت بزرگ مى‏فرماید:

به یقین خداوند بر مومنان منت گذاشت وقتى كه در میان آنان، پیامبرى از خودشان برانگیخت كه آیات او را بر آنان بخواند و آنان را پاك سازد و كتاب و حكمت به آنان بیاموزد، و پیش از آن در گمراهى آشكارى بودند.

آیه‌ی 164

از خودِ شماست

پس از جنگ احد، بعضى از مسلمانان از نتیجه‌ی دردناك جنگ، بسیار غمگین بودند و مرتب مى‏گفتند این مصیبت چگونه بر سر ما آمد؟

گویا فراموش كرده بودند زمانى را كه پیامبر اكرم(ص) به آنان گفت براى جنگ با كفار آماده شوند و از جان و مال و شهر خود دفاع كنند، ولى عده‏اى افراد سست ایمان به دلایل گوناگون از شركت در جنگ خوددارى كردند و گفتند: «این جنگ نیست، نوعى خودكشى است، ما نمى‏توانیم در مقابلِ نیروى كفار ایستادگى كنیم، ولى اگر در شهر بجنگید، ما هم در جنگ شركت مى‏كنیم! »و بهانه‏هاى مختلف دیگرى آوردند.

و گویا فراموش كرده بودند كه عده‏اى در جنگ از دستور پیامبر(ص) سرپیچى كردند و به دلیلِ دنیا دوستى، گذرگاه حساس عینین را رها كردند و به جمع‏آورى غنایم مشغول شدند؛ یا فراموش كرده بودند كه عده‏اى تا احساس خطر كردند از ترس جان خود، پیامبر(ص) و یارانش را تنها گذاشتند و از میدان جنگ فرار كردند.

خداوند مهربان به آنان و تمام كسانى كه نمى‏دانند مصیبت‏ها از كجا مى‏رسند پاسخ مى‏دهد:

آیا هنگامى كه مصیبتى به شما رسید در حالى كه دو برابر آن مصیبت را وارد كرده بودید، گفتید این از كجاست؟ بگو آن از جانب خودتان است. به راستى خداوند بر هر چیزى قادر است. و آن‏چه به شما در روز برخورد آن دو گروه رسید به فرمان خدا بود تا مومنان واقعى شناخته شوند و براى این كه منافقان شناخته شوند؛ و به ایشان گفته شد بیایید در راه خدا بجنگید یا دفاع كنید، گفتند اگر جنگیدن مى‏دانستیم حتماً از شما پیروى مى‏كردیم. در آن روز آنان به كفر نزدیك‏تر از ایمان بودند. به زبانشان چیزهایى مى‏گویند كه در دل ایشان نیست و خدا به آن‏چه پنهان مى‏كنند داناتر است.

آیات 165 الى 167

فرزانه زنبقی

نشر لک لک

آشنایی با قرآن کریم برای نوجوانان
سوره ی آل عمران - آیات 92 الی 200 جزء چهارم