دایرة المعارف اصطلاحات هوش مصنوعی

در دنیای پرشتاب فناوری، هوش مصنوعی به یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین حوزه‌ها تبدیل شده است. اما با وجود پیشرفت‌های چشمگیر، بسیاری از ما هنوز با اصطلاحات و مفاهیم بنیادی این حوزه آشنا نیستیم. آیا می‌دانید "یادگیری عمیق" چیست یا "شبکه‌های عصبی" چگونه کار می‌کنند؟ بیایید با هم به دنیای پیچیده و جذاب هوش مصنوعی سفر کنیم و با واژگان کلیدی آن آشنا شویم!
 

 جی‌پی‌تی (GPT)

GPT مخفف Generative Pre-trained Transformer است. یعنی ترنسفورماتور از پیش آموزش‌دیده مولد. «ترنسفورماتور» به سیستمی گفته می‌شه که می‌تونه رشته‌های ورودی رو بگیره و اونها رو به‌گونه‌ای که زمینه محتوا و ترتیب کلمات قابل‌درک باشن، هم‌زمان و نه جداگانه پردازش کنه، این مدل به درک زمینه و ترتیب کلمات کمک می‌کنه تا از اشتباهات معنی‌دار جلوگیری بشه.
 

 پردازش زبان طبیعی (NLP)

 پردازش زبان طبیعی شاخه‌ای از AI است که به کامپیوترها کمک می‌کنه متن و گفتار رو مثل انسان بفهمن و تولید کنن. این فناوری توی دستیارهای مجازی مثل سیری و الکسا کاربرد داره و می‌تونه احساسات رو هم تشخیص بده. مثلاً اگه به سیری بگین «من ناراحتم»، شاید بهتون پیشنهاد کنه با دوستی تماس بگیرین. کاربردهای دیگه‌اش هم شامل فیلتر ایمیل‌های اسپم، پیش‌بینی متن و بررسی املائه.
 

 شبکه‌های عصبی (Neural Networks)

 شبکه‌های عصبی مدل‌های AI هستن که یادگیریشون شبیه مغز انسانه؛ با آزمون و خطا. این شبکه‌ها بر اساس موفقیت‌ها و اشتباهات قبلی، کار خودشون رو تنظیم می‌کنن و برای یادگیری به تعداد زیادی تلاش و توان پردازشی بالا نیاز دارن.
 

 مدل‌های زبانی بزرگ (large language models)

مدل‌های زبانی بزرگ یا LLMs شبکه‌های عصبی عظیمی هستند که با حجم زیادی از داده‌های متنی، مثل کتاب‌ها و مقالات، آموزش می‌بینند. این مدل‌ها، با میلیاردها پارامتر، می‌تونن کارهایی مثل تشخیص، خلاصه‌سازی، ترجمه و تولید متن رو انجام بدن و اساس فناوری‌های پردازش زبان طبیعی هستن.
 

 متن‌باز (Open Source)

 مدل‌های متن‌باز یعنی کد منبعشون رایگانه و هرکسی می‌تونه ازش استفاده یا اونو تغییر بده. توی AI اختلاف‌نظر زیادی در این زمینه هست، چون بعضیا معتقدن این مدل‌ها باید بسته و کنترل‌شده باشن. تعریف رسمی متن‌باز هم اینه که این مدل‌ها باید شرایط خاصی برای توزیع و دسترسی رایگان داشته باشن.
 

 هوش مصنوعی دارای شعور (Sentient AI)

 هوش مصنوعی با شعور، یعنی ماشینی که بتونه به طور واقعی درک و آگاهی داشته باشه، چیزی نیست که به این زودی‌ها به دست بیاد. در حال حاضر، AI فقط الگوها رو توی داده‌های انسانی شناسایی و بر اساس فرمول‌ها جواب می‌ده، بدون اینکه واقعاً «بفهمه» چی می‌گه. تشخیص واقعیِ رسیدن به این سطح از آگاهی هم سخت خواهد بود، چون تعریف روشنی از شعور وجود نداره.
 

 داده‌های مصنوعی (Synthetic Data)

 داده‌های مصنوعی، داده‌هایی هستن که به طور مصنوعی برای آموزش مدل‌های هوش مصنوعی تولید می‌شن. این روش برای دور زدن مشکلات قانونی و اخلاقی مربوط به داده‌های واقعی استفاده می‌شه. اما برخی کارشناسان معتقدن که تکیه بیش از حد به این داده‌ها می‌تونه باعث کاهش کیفیت AI بشه، مشکلی که بهش «فروپاشی مدل» می‌گن.

---