درمان گرفتاری های ناشی از گناه

شناخت خود نیز یکی دیگر از مراحل برخورد با مشکلات است. انسان، علاوه بر شناخت مشکل، باید خودش را هم بشناسد. استعدادهایى که خدا به او داده است، شناسایى کند. وقتی آدمی خودش را نشناسد، مشکلات را بسیار بزرگ و خودش را هیچ کاره تصور مى ‏کند. در نتیجه در مقابل مشکلات به زانو در می آید و ناتوان می شود. امام علی علیه السلام فرموده است: < نابود شد، کسى که ارزش خود را ندانست>.(2)

آدمی با شناخت خود می تواند به اعتماد به نفس و استحکام اراده دست یابد. اعتماد به نفس و اراده ای قوی و مجکم آدمی را در یافتن راه حلی مناسب برای مشکلات و درمان آن ها کمک شایانی می کند. البته باید توجه داشت که اعتماد به نفس، باور به توانایى ‏هاى واقعى خود و تکبر خود را بزرگ تر پنداشتن است؛ اعتماد به نفس بر واقعیت و تکبر بر توهم استوار است. توکل نیز در نقطه مقابل جهد و سعى قرار ندارد که ندانیم آیا باید جهد و سعى کنیم یا توکل؟ معنای توکل این است که انسان همیشه به آنچه مقتضاى حق است، عمل و در این راه به خدا اعتماد کند؛ زیرا خداوند حامى و پشتیبان کسانى است که حامى و پشتیبان حق مى ‏باشند. در حقیقت توکل، تضمین الهى براى کسى است که همیشه حامى و پشتیبان حق است. توکل نه فقط براى مقابله با مشکلات مانع نیست؛ بلکه کسى که توکل مى‏ کند، یقین دارد که اگر او راه حق را بپیماید و سعى و کوشش کند خدا هم او را کمک خواهد کرد. کسى که بر خدا توکل مى‏ کند، از خطرات نامعلوم هراسان نمى ‏شود. < اى فرزند آدم! اندوه روز نیامده را بر امروزت میفزا>.(3)

اگر انسان براى آینده خودش اقدامى نکند؛ بلکه به بیان دیل کارنگى بهترین وسیله براى تهیه مقدمات آینده، همان تمرکز هوش و توجه به کار امروز است که آن را به نحو شایسته انجام دهد، چه اینکه این خود یگانه راهى است که آینده ما را تأمین مى‏سازد. بین نقشه آینده کشیدن و در تشویش و نگرانى براى آینده بودن تفاوت بسیار است.(4)

پس از شناسایى مشکل و شناسایى راه حل، باید با استقامت آن راهکار را به اجرا در آورد. وقتى آدمی نیم نگاهی به زندگی انسان‏ هاى بزرگ بیندازد و یا آن ها را بخواند، در می یابد که آن ها در نتیجه صبر و استقامت بر قله عظمت رسیدند. وقتى ما زندگى انسان‏هاى بزرگ را مى‏خوانیم مى‏بینیم که آن ها در نتیجه همین صبر و استقامت بر قله عظمت رسیدند. . امام علی علیه السلام فرموده است: < انسان شکیبا پیروزی را از دست نمی دهد، هر چند زمان آن طولانی شود >.(5)

براى مقابله با مشکلات، لازم است که اراده محکم باشد. کسانى که عزم و اراد ‏شان سست است، از سختى ‏ها فرار مى ‏کنند؛ ولى کسانى که عزم ‏شان محکم است، مشکلات از آن ها فرار مى‏کند. توجه به مشکلات دیگران نیز سبب می شود که آدمی دریابد تنها خودش نیست که با مشکلات دست و پنجه نرم می کند؛ بلکه دیگران نیز هستند که با مشکلاتی چه بسا سخت تر دست و پنجه نرم می کنند. امام على علیه السلام به گروهی که در مرگ یکى از خویشاوندان‏ شان عزادار بودند، چنین تسلیت گفت: < مردن از شما آغاز نشده و به شما نیز پایان نخواهد یافت>.(6)

توجه به نتایج مثبت مشکلات نیز مى‏تواند آدمی را از اثرات منفى ذهنى آن ها نجات دهد، ولى وقتى آدمی مشکلات را فقط مصیبت مى ‏بیند و به نتایج مبارزه با آن ها توجهى نمى ‏کند، به غم و غصه گرفتار مى‏ گردد و این غصه و اندوه توان او را از بین می برد و به پیرى زودرس مبتلا مى ‏سازد. امام علی علیه السلام نیز فرموده است: < اندوه خوردن، نیمى از پیرى است>.(7)

پی نوشت ها :

1. نهج البلاغه، خطبه 143.

2. همان، حکمت  149.

3. همان، حکمت 267.

4. همان، حکمت 21.

5. همان، حکمت 153.

6. همان، حکمت 357.

7. همان، حکمت143.

                                                                                                                                                        زهرا رضائیان

بخش نهج البلاغه تبیان