موسسسه فرهنگی و اطلاع رسانی تبیان

همه ما بسیار شنیده‌ایم که شکر نعمت، نعمتت افزون کند؛ واقع قضیه هم همین است شکر نعمت منجر به فراوانی نعمت می‌شود یعنی بر نعمتی که داریم، نعمت دیگری افزوده می‌شود؛ انسان با شکر نعمت‌های الهی پنجره‌های اخلاقی برایش باز می‌شود و امور به شکلی رقم می‌خورد که پلیدی‌ها بر سر راه او قرار نمی‌گیرد.

بسيارى از مردم به خصوص آنهايى كه به پاكى و تقوا مشهورند يا موقعيت اجتماعى خاصى دارند از انجام معاصى آشكار پرهيز مى كنند؛ ولى در خلوتگاه از آن ابا ندارند. امام علیه السلام به اينگونه افراد هشدار مى دهد كه از عصيان خدا در خلوتگاه نيز به شدت بپرهيزيد، زيرا در آنجا نيز خدا شاهد و ناظر آنهاست؛

به چشمان باید آموخت هر چیزی را نباید دید و هر دیده شده ‌ای را نباید فاش کرد، به چشمان باید مهارت زیبا دیدن را آموخت، البته نه اینکه بدی را زیبا ببیند؛ بلکه در جستجوی زیبای، زیبایی ها را کنکاش کند. بسیاری از گرفتاری های انسان در زندگی و حیات مادی نشأت گرفته از عدم رعایت این قانون است. قانون تغافل و چشم پوشی یکی از زیباترین و با ارزش ترین اصول و شاخصه های اخلاقی است که در مکتب اسلام بر آن تأکید و سفارش فراوان شده است. اصل مهم و ارزشمندی که زیبایی آن را می توان در صفات الهی و نوع برخورد باری تعالی با بندگان مشاهده کرد.

پوشاندن عيوب ديگران من اءشرف اءعمال الكريم، غفلته عما يعلم. از كارهاى شرافتمندانه مرد كريم آن است كه از آن چه كه مى داند خود را به غفلت مى زند (و عيب ديگران را ناديده مى پندارد).

سرزنش على (ع) به اصحابش و هو يلوم اءصحابه: قد ترون عهودالله منقوضة فلا تغضبون، و اءنتم لنقض ذمم آبائكم تاءنفون. در سرزنش اصحاب خود مى فرمايد: پيمان هاى خدا را شكسته مى بينيد و به خشم نمى آييد، در حالى كه شكسته شدن پيمان هاى پدرانتان را عار مى دانيد و ناراحت مى شويد.

غريب حقيقى رب بعيد اءقرب من قريب، و قريب اءبعد من بعيد. و الغريب من لم يكن له حبيب. بسا دورى كه از هر نزديكى نزديك تر است و بسا نزديكى كه از هر دورى از آدمى دورتر است، غريب كسى است كه دوستى نداشته باشد.

صداقت و راستی از خصوصیات عالی اخلاق انسانی است که در آموزه های اسلامی از زمینه های اساسی ارجمندی و نیک بختی انسان شناخته شده است. پیشوای صادقان و مولای متقیّان، صداقت را ارجمندترین و والاترین صفت،(2) معرّفی کرده و از راستگویی به عنوان اساس هر نوع اصلاحِ فردی و اجتماعی نام برده است:

هر انسانی به طور طبیعی و فطری جویای سعادت، خوشبختی و یا به عبارتی به دنبال دستیابی به کمال لذات مادی و معنوی است، آنچه مسلم است این است که، دنیای خاکی توان و ظرفیت پاسخ دهی به این نیاز فطری و اساسی را ندارد، به همین جهت باری تعالی سرای

ملّای روم در بیان فضایل و کمالات، و ویژگی ها و مختصات امام علی (علیه السلام) چنان به وجد آمده که گویا به سماع پرداخته و با چشیدن فهمی والا از آن ها ، پرواز نموده و شاهکار آفریده است.

یکی از مهم ترین عوامل محبوبیت انسان آن است که به بهبود روابط خود با خدا بیندیشد و با اصلاح میان خود و خدا، زمینه محبوبیت و اصلاح میان خود و دیگران را فراهم آورد.

معمولاً این گونه است که آخرین کلمات و جملاتی که در پایان عمر یک فرد از او صادر می شود، بسیار حائز اهمیت است. زیرا در آن لحظات حساس دیگر مجالی برای پرداختن به هر مسأله ای نیست. کلمات و جملات تلگرافی، گزینش شده و مختصر است با محتوایی فوق العاده. مخصوصاً اگر

به یقین بدانید که خدا برای بنده خود بیش از آن قرار نداده که در ذکر حکیم قرآن یا علم الهی نوشته شده است؛ هر چند که چاره اندیشی اش عظیم، مطالبه اش شدید و ترفندش قوی باشد.

زهد و قناعت یک فرد مسئول در حکومت اسلامی باید از همه مردم بیشتر باشد تا شائبه استفاده از بیت المال در مورد او پدید نیاید، لذا لازم است مشی رئیس جمهور آینده ساده زیستی باشد.

آزاده بودن و آزادگی پیشه کردن در این عالم شرایطی دارد؛ امیرمومنان امام على علیه السلام در بیان شرایط واقعی حریت می فرماید: «هر کس شرایط بندگى خدا را به جا آورد، سزاوار آزادى مى شود و هر کس در عمل به شرایط آزادگى کوتاهى کند، به بندگى (غیر خدا) مبتلا مى شود

تشویق و قدردانى نیروهاى خفته آدمى را بر مى انگیزد و میل به تلاش و شادابى را فراهم مى سازد و این بهترین زمینه سیر دادن انسان به سوى مطلوبِ تربیت است؛ به بیان مولای متقیان: «هر كه مشتاق باشد، اوّل شب به راه افتد».

«هیچ کس نباید تصور کند مى تواند از چنگال مرگ حتمى فرار کند، زیرا مرگ طلب کننده سریعى است، که نه آنها که بر جاى خود ایستاده اند از چنگال او رهایى مى یابند و نه آنها که فرار مى کنند مى توانند از دست او بگریزند!»

«خدا را! خدا را! همسایگان را بپایید که سفارش شدهٔ پیامبر شمایند، و پیوسته درباره آنان سفارش می فرمود چنان که گمان بردیم برای آنان ارثی معین خواهد کرد.»

غفلت از خویش، آفت اساسى شكوفایى حقیقت آدمى است و محاسبه نفس، راه جلوگیرى از فرو رفتن در غفلت و بازگشت از ظلمت؛ چنانكه از مولای متقیان، روایت شده است : «ثمره و نتیجه [مراقبه و] محاسبه نفس به صلاح و سامان آوردن خویش است.»

افرادى هستند بسیار پیچیده که ظاهری متفاوت از باطنشان دارند؛ به همین جهت امام علی علیه السلام مى فرماید: «پیامبر راستگو صلى الله علیه وآله، فرمود: «گاه خداوند بنده اى را دوست دارد ولى عملش را مبغوض مى شمرد و گاه عملش را دوست دارد و شخصش را مبغوض مى داند»

اگر در ملّتى، فرهنگ «شهادت طلبى» زنده شود، و ترس از مرگ از میان برود، هرگز سُستى و زبونى و گریز از مسئولیّت ها، دامنگیر آن ملّت نخواهد شد.