تهران هم قلعه دارد!

تهران اگرچه مثل تمام پايتخت هاي دنيا شلوغ ترين و ماشيني ترين شهر کشور است اما هنوز در حاشيه اين شهر مي توان آثار باستاني جالبي را ديد که بهانه خوبي براي سفرهاي اکتشافي و يک روزه پايتخت نشينان جور مي کنند. اگر براي تعطيلات آخر اين هفته خود هنوز برنامه اي نچيده ايد، پيشنهاد مي کنيم بار و بنديلتان را به مقصد ورامين ببنديد تا يکي از قديمي ترين  قلعه هاي اين شهر را از نزديک ببينيد. دژ بزرگي به نام ايرج که بيش از دوهزار سال عمر دارد.

قلعه ايرج يكي از بي نظير ترين قلعه هاي خشتي جهان است كه با وسعت 200 هكتار در ابعاد 1200 در 100 متر در شمال شرقي ورامين جا خوش کرده است. اين قلعه که عمر آن به دوره ساساني مي رسد، در گذشته چهار دروازه داشته که اين روزها تنها دروازه اصلي باقي مانده است.

براي ديدن قلعه ايرج بايد به نزديکي پيشواي ورامين در استان تهران برويد و سري به روستاي جعفرآباد بزنيد. اين قلعه در سمت شمال جاده ارتباطي ورامين به پيشوا قرار دارد و در 4 جهت بنا، دروازه‌هايي به منظور فراهم ساختن امکان ورود و خروج به درون آن ساخته شده است. از چهار دروازه تنها دروازه اصلي که در شمال شرقي واقع شده، باقي مانده است.

قلعه ايرج پلاني مستطيل شکل دارد که با خشت و گل ساخته شده و يکي از بزرگ‌ترين قلعه‌هاي ايران به حساب مي‌آيد. حتي عده اي از باستان شناسان معتقدند که اين قلعه همان دژ وارنا (يا به تعبير محققان ورامين) است که در «ونديداد» نام آن آمده است. در اين کتاب آمده است: «اهورا مزدا گفت: قلعه اي چهار گوش آفريدم به نام وارنا...».

کلايس، باستان‌شناس اروپايي در مورد قلعه ايرج گفته است: «ابعاد داخلي شمال - جنوب قلعه ايرج ورامين 1214 متر و ابعاد شرقي - غربي آن 1150 متر است که با هيچ يک از قلعه‌هاي خشتي و تاريخي جهان قابل مقايسه نيست.»

از اين قلعه بزرگ تنها حصار آن با چهار دروازه باقي مانده که اين حصار داراي ضخامتي بين 17 تا 22متر و بيشترين ارتفاع آن 16متر است. نماي بيروني حصار در چهار طرف 146 برج و نيم دايره اي دارد که حد فاصل هر دو برج با چهار طاق‌نما تزئين شده که اين طاق‌نما در بعضي قسمت‌ها به صورت دو طبقه است.

درون ديوارهاي قطور قلعه هم راهروهايي تعبيه شده که برجک‌هاي ديده‌باني را به هم وصل مي‌کرده است. ملات ديوارها از خشت و آجر است. در بيرون محوطه قلعه نيز سنگرهايي قرار دارد.

اين قلعه در سال هاي گذشته به علت نبود حفاظت هاي ضروري به شدت آسيب ديده و با وجود وي‍ژگي هاي منحصر به فرد آن چندان مورد رسيدگي سازمان ميراث فرهنگي قرار ندارد.

فراوري:الهام مرادي

بخش گردشگري تبيان

برگرفته از همشهري آنلاين، خبرگزاري ميراث فرهنگي