گورستان‌های تاریخی تهران
گورستان‌هاي تاريخي تهران
ابن‌بابويه
ابن‌بابويه نخستين گورستان شهرري و دومين گورستان تهران است که بسياري از مشاهير ايران در آن دفن هستند. نام اين گورستان برگرفته از نام محمد‌بن‌بابويه معروف به شيخ صدوق، يکي از فقها و دانشمندان شيعه است که آرامگاه او در آنجا واقع شده‌است.
براساس گزارش‌ها و مستندات تاريخي، پيش از زمان ناصرالدين‌شاه، گورستان ابن‌بابويه کشتزار و باغ بسيار وسيعي بوده است اما در پي کشف جسد سالم فردي در سردابي زير آن باغ و به دست آمدن سنگي درون سرداب که آشکارا نشان مي‌داد ه پيکر از آن شيخ صدوق است که بيش از 800سال پيش از تاريخ کشف، درگذشته است، بي‌درنگ بقعه‌اي بر آن مزار احداث کرده‌اند.
به اعتقاد برخي کارشناسان بناي نخستين گورستان ابن‌بابويه، به دوران ساساني برمي‌گردد که بعدها در اثر سيل تخريب شده است. آرامگاه ابتدايي شيخ صدوق نيز در گذر زمان به خاطر حمله مغولان و جنگ‌هاي خوارزمشاهيان و تيموريان و همچنين به‌علت حوادث مختلف چندين مرتبه خراب و ويران مي‌شود، به‌گونه‌اي که سرانجام - تا پيش از کشف - سال‌ها زير توده‌هاي خاک پنهان مي‌ماند. پس از برپايي بقعه شيخ صدوق، افراد زيادي در اطراف آن به خاک سپرده شدند و مقبره‌هاي بزرگ و باشکوهي هم اطراف آن احداث شد. از مشاهير دفن‌شده در ابن‌بابويه مي‌توان به علي‌اکبر دهخدا، غلامرضا تختي، ميرزاده عشقي، موذن‌زاده اردبيلي و... اشاره کرد.
باغ طوطي
باغ طوطي گورستاني است در کنار حرم شاه‌عبدالعظيم در شهرري، نـزديک تهران. آرامـگاه ستارخـان، شيخ محمد خياباني، ازغندي در اين گورستان واقع شده است.
باغ طوطي در ضلع غربي حرم شاه‌عبدالعظيم قرار دارد که از يک سوي به حرم و از سوي ديگر به بازار شاه عبدالعظيم راه دارد و نيز در جديدي بعد از پيروزي انقلاب اسلامي به آن اضافه شد که به محله مجاور باز مي‌شود. با کمي جست‌وجو مي‌توان قبر ستار‌خان را که قبلا به‌صورت برجسته‌اي با سنگي بزرگ بين قبور مشخص بود و الان هم‌رديف با ديگر قبور است پيدا کرد.
سنگ قبرهاي قديمي و زيباي بسياري نيز در اين محوطه وجود دارند که خطاطي‌هاي روي آنها چشم بينندگان را مي‌نوازد.البته توصيه ما اين است که براي زيارت اهل قبور در باغ طوطي ايام وسط هفته به اين محل برويد؛ چراکه روزهاي آخر هفته حرم حضرت عبدالعظيم بسيار شلوغ است و نمي‌توانيد به راحتي قبور قديمي را بيابيد.
گشتي در گوشه و کنار برخي از گورستان‌هاي تهران
220سال پيش تهران تبديل به پايتخت شد و روز به روز بر جمعيت آن افزوده شد. گورستان از بخش‌هاي مهم اين شهر شد و در نزديکي محل زندگي زنده‌ها، رفتگان نيز خانه‌اي ابدي يافتند.
زماني ميدان حسن‌آباد فعلي در منطقه12، بيرون شهر بود و به جاي ايستگاه آتش‌نشاني کنوني، نخستين گورستان تهران جا خوش کرده بود.معروف‌ترين چهره عهد قاجار که در اين گورستان به خاک سپرده شد، پهلوان اکبر خراساني بود که در سال1348 که خيابان را تعريض کردند، سنگ قبرش هويدا شد. آن زمان بنا بود در محل قبر به ياد پهلوان اثر نماديني از کشتي پهلواني و ورزش باستاني قرار دهند که اين طرح عملي نشد و به دست فراموشي سپرده شد.
از باغ فردوس تا مسگرآباد
زماني که تهران کوچک بود و اطراف آن برج و بارو کشيده شده بود، يک گورستان قديمي در وسط شهر در محله باغ فردوس خيابان مولوي قرار داشت. هم‌اکنون بقاياي آن مثل آرامگاه سيد اسماعيل از احترام خاصي برخوردار است و چندي نگذشت که محوطه اين قبرستان پرشد و هيچ جاي خالي‌اي نماند.
در دوران پهلوي دوم، شهرداري تهران براي حل اين مشکل گورستاني در شرق آماده کرد که به گورستان مسگرآباد معروف شد و براي نخستين بار اداره متوفيات مجهز به آمبولانس شروع به کار کرد و مسئله مرگ و گور تهراني شکل امروزي به‌خود گرفت.
اين گورستان نيز تا پايان دهه40 اشباع شد. گورستان مسگرآباد در محدوده فرهنگسراي خاوران فعلي قرار دارد.اين گورستان با روستاي مسگرآباد تفاوت دارد و با هم تفاوت مکاني دارند اگرچه ملکيت آن از اراضي مسگرآباد است. با گسترش روزافزون شهر و ازدياد جمعيت، بايد چاره‌اي اساسي انديشيده مي‌شد که اين چاره‌انديشي به ساخت بهشت زهراي تهران انجاميد.
استودان گبرها
استودان گبرها يا استخوان‌دان گبرها، در شهرري و دامنه شمالي کوه بي‌بي‌شهربانو قرار دارد. تاريخ احداث اين دخمه ظاهرا به زمان ساسانيان و شايد جلوتر بازگردد.
در اين محل آنها اجساد مردگان خويش را طعمه حيوانات مي‌ساختند زيرا اعتقاد داشتند که دفن مرده در خاک، يا انداختن آن در آب رودخانه يا سوزاندن در آتش حرام است چون عناصر چهارگانه (آب، باد، آتش و خاک) را مقدس و آلودن آن را ناروا مي‌دانستند. از همين رو استخوان مردگان را پس از جدا‌شدن گوشت وخشک شدن، در استودان که از سنگ يا آهک يا گل مي‌ساختند، قرار مي‌دادند.
گورستان کاتوليک لهستاني‌ها
گورستان کاتوليک لهستاني‌هاي تهران، گورستاني در محله دولاب در جنوب شهر تهران است که آرامگاه1892 شهروند لهستاني در آن قرار دارد که همگي در سال1942 ميلادي درگذشته‌اند. از اين تعداد، 408 قبر متعلق به نظاميان لهستاني در جنگ جهاني دوم است.
بيشتر شهروندان لهستاني که در اين گورستان دفن شده‌اند، کساني بودند که پس از آزادي از اردوگاه‌هاي کار اجباري استالين در سيبري و قزاقستان، از راه ايران به اروپا باز مي‌گشتند. هيچ‌يک از نظاميان مدفون در اين گورستان در عمليات نظامي کشته نشده‌اند. بسياري از نظاميان و غيرنظاميان در طول اقامت در ايران جان باختند و همانجا به خاک سپرده شدند.
گروه گردشگري تبيان- الهام مرادي
منبع: همشهري آنلاين