شهری روی آب
شهري روي آب
براي ديدن شهري كه قلبش با آب مي‌تپد لازم نيست راه دوري تا ايتاليا
و ونيز برويد. اين شهر نزديك شماست. در خوزستان؛ شوشتر!
گيرشمن، باستان‌شناس سرشناس، معتقد است غار پيده، نخستين سكونتگاه بشري بوده است و اين يعني 10 هزار سال قدمت. عيلام‌شناس معروف والترهينس در كتاب دنياي گمشده عيلام، احتمال داده است شوشتر امروز همان آدامدن عيلامي باشد.
اما آنچه اين شهر استان خوزستان را جذاب‌تر مي‌كند آبي است كه در دل آن جريان دارد. باستان‌شناسان گمانه مي‌زنند كه در دوره هخامنشي اقتصاد وابسته به كشاورزي سبب شد سنگ بناي اين آبشارها برجا گذاشته شود. حفر نهرهاي ساخته دست بشر «گرگر» و «داريون» را هم به اين دوره نسبت مي‌دهند.
پس از هخامنشيان، ساسانيان بودند كه تحولي عظيم در منطقه ايجاد كردند و بي‌نظيرترين شبكه آبياري در اعصار كهن را در اين منطقه بنا نهادند. محوطه اين آبشارها مجموعه‌اي است از سدها، تونل‌ها، كانال‌هاي فرعي و آسياب‌هاي آبي.
هرچند آبشارهاي شوشتر را با هدف كشاورزي بنا نهادند، اما اهداف صنعتي، بازرگاني، دفاعي و معماري هم به راحتي در سايه كشاورزي به دست آمد. در منطقه شوشتر ده‌ها آسياب ساخته شده كه بزرگترين مجموعه صنعتي تا پيش از انقلاب صنعتي به شمار مي‌رود.
بعد از مرگ نادرشاه اوضاع شوشتر مانند ساير نقاط كشور دچار هرج و مرج شد.
در زمان كريم‌خان زند نيز به دليل شورش‌هايي كه در شوشتر صورت گرفته و
انواع شر و درگيري،كشاورزي و كسب و كار در اين شهر از رونق افتاد
رودي که خندق بود
شوشتري‌ها از رودخانه دور شهرشان به عنوان خندقي براي دفاع هم استفاده مي‌كردند. استفاده‌اي كه شوشتر را براي دوره‌اي در تاريخ غيرقابل تسخير كرده بود. رودخانه ساخته دست بشر «گرگر» قابل كشتي‌راني بود و براي تجارت و بازرگاني از آن استفاده مي‌شد. در سايت پايگاه ميراث فرهنگي منطقه شوشتر از پل و سد شادروان در منطقه، به عنوان معدود راه‌هاي عبور از رودخانه پهناور كارون نام برده شده كه گمان مي‌رود جاده شاهي نيز از همين پل عبور مي‌كرد.
برخي تاريخ‌دانان معتقدند شوش و شوشتر را شوشيندخت (شوش) زن يزدگر پسر شاپور ساخت. اما برخي ديگر مي‌گويند اين نام در اصل «شش‌در» است چون شهر شش در يا شش دروازه داشت.
در زمان افشاريه به دليل شورشي كه در اين شهر عليه حكومت مركزي انجام شد، نادرشاه به شوشتر لشكر كشيد و پس از فتح شهر دست به فجايع زيادي زد. به طوري بسياري از بزرگان شهر را كشتند. بعد از مرگ نادرشاه اوضاع شوشتر مانند ساير نقاط كشور دچار هرج و مرج شد. در زمان كريم‌خان زند نيز به دليل شورش‌هايي كه در شوشتر صورت گرفته و انواع شر و درگيري،كشاورزي و كسب و كار در اين شهر از رونق افتاد.
پل بند «گرگر» بر فراز مجموعه آسيابها و آبشارها قرار دارد كه مسير رودخانه «گرگر» را مسدود كرده و عملكردي مانند سدهاي امروزي دارد كه منجر به هدايت آب به تونل‌هاي مجموعه «آسيابها» مي‌شود. پيشينه ساخت اين پل بند را به دوره صفوي نسبت مي دهند.
آسيووا !
در «مجموعه آسيابها و آبشارها» تعداد قابل توجهي آسياب وجود دارد و نمونه كامل و بزرگي از به كارگيري نيروي آب براي چرخاندن آسياب ها را مي توان در اين مجموعه مشاهده كرد. در شوشتر به آسياب «آسيو» (Asyo) و مجموعه آسيابها «آسيووا»(Asyova) مي‌گويند. در مجموعه آسياب‌هاي شوشتر آسيابها از نوع تنوره‌اي (پره‌اي) و شيبي (چرخي) بودند.
پل بند شادروان روي شاخه شطيط ساخته شده و يكي از اساسي‌ترين بخش‌هاي تأسيسات آبي شوشتر است. اين پل بند در فهرست آثار ملي هم ثبت شده است. پيشينه ساخت اين پل بند مربوط به دوره شاپور ساساني است و بر اساس شواهد و مدارك، در زمان شاپور ساساني پي‌ريزي و ساخته شده است. پل بند شادروان در 300 متري جنوب بند ميزان، در شمال غربي شوشتر، ساخته شده است و در حال حاضر بقاياي آن در كنار پل آزادگان به چشم مي‌خورد.
گروه گردشگري تبيان- الهام مرادي
برگرفته از همشهري آنلاين