علل و عوامل خطر کم کاری تیروئید

غده ی تیروئید شما یک غده ی کوچک و پروانه ای شکل است که در انتهای ناحیه ی جلوی گردن شما(درست زیر بر آمدگی حنجره: Adam"s apple) واقع شده است.

هورمون های مترشحه از غده ی تیروئید تاثیر گسترده ای بر سلامت شما داشته و بر تمام جنبه های متابولیسم بدن تان تاثیر می گذارد. 

به موازات این که غده تیروئید تان بتواند مقادیر متناسب از هورمون های تیروئیدی را آزاد کند عملکرد سیستم بدن تان روال طبیعی و مطلوب می یابد ولی برخی مواقع تیروئید، هورمون های کافی را تولید نمی کند که سبب اختلال در تعادل واکنش های شیمیایی بدن تان می گردد که این حالت تحت عنوان کم کاری تیروئید شناخته می شود.

هورمون های اصلی مترشحه از تیروئید:

غده تیروئید شما دو نوع هورمون اصلی یعنی تیروکسین(T4)  و تری یدو تیرونین(T3 ) را تولید می نماید. این هورمون ها در تنظیم مصرف چربی و کربوهیدرات در بدن اثر دارند و به کنترل درجه حرارت بدن نیز کمک می نمایند. علاوه بر این، همچنین این هورمون ها در کنترل میزان ضربان های قلب دخیل هستند و به تنظیم ساخت و ساز پروتئین در بدن نیز کمک می نمایند.

غده تیروئید همچنین کلسی تونین را که در تنظیم کلسیم خون اثر دارد، ترشح می نماید. میزان آزادسازی تیروکسین و تری یدو تیرونین تحت کنترل غده هیپوفیز و هیپوتالاموس است (ناحیه ای در انتهای مغز که به مشابه یک ترموستات و تنظیم کننده برای کل سیستم بدن می باشد). رسیدن سیگنال های هیپوتالاموس به غده هیپوفیز منجر به ترشح هورمونی تحت عنوان هورمون محرک تیروئید (TSH) می گردد و سپس TSH از غده هیپوفیز آزاد می شود و مقدار  TSHآزاد شده به میزان تیروکسین و تری یدو تیرونین موجود در خون شما بستگی دارد. در نهایت غده تیروئید بر اساس مقادیر TSH دریافتی، تولید هورمون هایش را تنظیم می نماید.

اگر چه پروسه مذکور اغلب به خوبی کار می کند ولی برخی اوقات تیروئید در تولید مقادیر کافی از هورمون ها ناتوان است.

کم کاری تیروئید ممکن است ناشی از عارضه های مختلفی به شرح زیر باشد:

* بیماری اتوایمیون (تیروئید هاشیموتو):

این عارضه رایج ترین علت بیماری کم کاری تیروئید است. اختلالات اتوایمیون وقتی ظهور می کند که سیستم ایمنی شما آنتی بادی هایی را بر علیه بافت های بدن تان ترشح نماید. برخی مواقع این پروسه شامل غده تیروئید نیز می گردد. دانشمندان هنوز مطمئن نیستند که چرا بدن آنتی بادی هایی را بر علیه خودش ترشح می کند و علت دقیق بیماری های اتوایمیون ناشناخته است. برخی چنین تصور می کنند که ممکن است یک ویروس یا باکتری محرک ایجاد چنین عکس العملی گردد و برخی دیگر معتقدند که ممکن است تاریخچه ژنتیکی در این امر سهیم باشد. به احتمال زیاد بیش از یک عامل در ظهور بیماری های اتوایمیون نقش دارند و چنان چه بیماری کم کاری تیروئید اتوایمیون ایجاد گردد آنتی بادی ها، توانایی تیروئید برای تولید مکفی هورمون ها را مختل می سازند.

* درمان پُر کاری تیروئید:

 افرادی که بیش از حد هورمون های تیروئیدی را تولید می نمایند(هایپرتیروئید) اغلب به منظور کاهش و نرمال نمودن عملکرد تیروئید شان، تحت درمان با یُد رادیواکتیو یا داروهای ضد تیروئید قرار می گیرند. برخی مواقع درمان پُرکاری تیروئید می تواند منجر به ایجاد کم کاری تیروئید پایدار گردد.

* پرتو درمانی:

استفاده از پرتو درمانی برای معالجه سرطان های سر و گردن می تواند بر غده تیروئید شما اثر بگذارد و ممکن است منجر به کم کاری تیروئید گردد.

* عمل جراحی تیروئید:

برداشتن تمام و یا قسمت بزرگی از غده تیروئید می تواند تولید هورمون های تیروئیدی را کاهش داده و یا متوقف نماید، در این صورت در طول زندگی تان به مصرف هورمون های تیروئیدی نیاز خواهید داشت. 

* دارو درمانی:

برخی از درمان های دارویی می توانند در توسعه کم کاری تیروئید سهیم باشند. یکی از این داروها، لیتیوم است که برای درمان برخی اختلالات خاص روانی مصرف می شود. اگر دارویی مصرف می کنید در مورد اثر آن بر غده تیروئید تان از پزشک تان سئوال نمایید.

در موارد نادرتری کم کاری تیروئید می تواند از یکی از علل زیر ناشی شود:

* بیماری مادرزادی:

به طور تقریبی یک کودک در هر 3000 کودک متولد شده با نقص در غده تیروئید و یا بدون داشتن غده تیروئید متولد می شود. در اغلب موارد، غده تیروئید به دلایل ناشناخته ای به میزان طبیعی، رشد و نمو نمی یابد ولی برخی کودکان به یک نوع ارثی از این اختلال مبتلا هستند. کودکان مبتلا به کم کاری تیروئید ارثی اغلب در هنگام تولد طبیعی به نظر می رسند و به همین علت است که امروزه نیازمند غربالگری تیروئید بر نوزادان تازه متولد شده هستیم.

* اختلال غده هیپوفیز:

یک علت نادر مرتبط با کم کاری تیروئید نارسایی غده هیپوفیز برای تولید مقادیر کافی TSH است (که معمولا از یک تومور خوش خیم در غده هیپوفیز ناشی می شود).

* بارداری:

در برخی زنان در طی دوران بارداری و یا پس از بارداری شان (کم کاری تیروئید پس از زایمان)،  کم کاری تیروئید توسعه می یابد و اغلب بدین دلیل است که بدن آن ها، آنتی بادی هایی را بر علیه غده تیروئید شان، ترشح می کنند. بی توجهی به درمان کم کاری تیروئید در دوران بارداری، خطر سقط جنین، زایمان زودرس و پره اکلامپسی را افزایش می دهد. پره اکلامپسی حالتی است که منجر به یک افزایش چشم گیر در فشار خون زنان در طی 3 ماهه آخر بارداری می گردد. این حالت همچنین می تواند تاثیرات جدی ای را بر روند رشد و تکامل جنین داشته باشد.

* کمبود ید:

یُد یکی از عناصر معدنی جزئی است و عمدتا در غذاهای دریایی و گیاهان دریایی و گیاهانی که در خاک ید دار و نمک های غنی شده با یُد یافت می شود. یُد برای تولید هورمون های تیروئیدی ضروری می باشد. در برخی مناطق دنیا از جمله در کشور ما کمبود یُد رایج است. خوشبختانه امروزه یُد اضافه شده به نمک های سر سفره و غنی کردن غذاها و نمک ها با آن، این مشکل را در کشورهای بسیاری برطرف کرده است.

عوامل خطر:

اگر چه کم کاری تیروئید در هر شخصی می تواند ظهور کند ولی اساسا در زنان بالای 50 سال بیشتر ملاحظه می شود و خطر این بیماری با کهولت سن بیشتر می گردد. همچنین اگر هر یک از موارد زیر در مورد شما مصداق داشته باشد در خطر بیشتری برای ابتلا به کم کاری تیروئید قرار دارید:

* ابتلاء یکی از بستگان نزدیک (مانند والدین، پدربزرگ و یا مادربزرگ) به یک بیماری اتوایمیون

* استفاده از پرتو درمانی برای نواحی گردن و نواحی فوقانی قفسه سینه

* انجام عمل جراحی( تیروئیدکتومی)