نگذارید نوزادتان عقب مانده شود
کم‌کاری مادرزادی تیرویید
قدم نورسیده مبارک! نوزادتان بعد از 9 ماه دعا و مراقبت به دنیا آمده است. چه آزمایشی برایش انجام داده‌اید؟ آیا می‌دانید در کشورهای توسعه‌یافته، برای تشخیص حدود 23 بیماری، در همان دوران نوزادی، آزمایش‌های بیماریابی یا غربالگری انجام می‌دهند؟
یکی از مهم‌ترین بیماری‌هایی که ممکن است عامل عقب‌ماندگی شود، کم‌کاری غده تیرویید است که برای نوزادان انجام می‌گیرد و با تشخیص زودهنگام و درمان این بیماری می‌توان از بروز عوارض خطرناک آن جلوگیری کرد.
در این باره دکتر اکبر کوشان‌فر، متخصص کودکان توضیح می دهند:
کم‌کاری مادرزادی تیرویید شایع‌ترین علت قابل پیشگیری عقب‌ماندگی ذهنی نوزادان است. در زمانی که عقب‌ماندگی ظاهر می‌شود، درمان بی‌فایده است، اما در موقع تولد به راحتی با یک آزمایش ساده از روز سوم تا پنجم بعد از تولد قابل شناسایی است و با درمان سریع می‌توان از بروز این معضل پیشگیری نمود و هر گونه تاخیر در درمان آن، از ضریب هوشی و سلامتی نوزادان خواهد کاست.
علت بیماری چیست؟
هرگاه به دلیلی غده تیرویید نوزاد قادر به تولید هورمون تیرویید (تیروکسین) به اندازه کافی نباشد یا هورمون تیرویید در بدن به درستی فعالیت نکند، کم‌کاری تیرویید اتفاق می‌افتد. هورمون تیرویید یکی از هورمون‌های مهم در رشد و تکامل نوزاد است و کمبود این هورمون عوارضی مانند عقب‌ماندگی ذهنی، کوتاهی قد ، ناشنوایی ، اختلال گفتار و بعضی از بیماری‌های مغزی و عصبی را به دنبال دارد.
با انجام یک آزمایش ساده در فاصله روزهای 3 تا 5 بعد از تولد می‌توان به وجود کم‌کاری مادرزادی تیرویید پی برد.
این آزمایش با گرفتن چند قطره خون از پاشنه پای نوزاد انجام می‌شود. این نمونه‌گیری ساده، بی‌خطر و به حدی کم درد است که گاه حتی نوزاد از خواب بیدار نمی‌شود.
نتیجه این آزمایش 48 ساعت بعد مشخص شده و در صورت وجود کم‌کاری مادرزادی تیرویید در نوزاد، بلافاصله اقدامات درمانی شروع می‌شود. لذا خواهشمند است روز سوم بعد از تولد فرزندتان، به نزدیک‌ترین مرکز بهداشتی درمانی محل زندگی خود مراجعه نمایید.
کم‌کاری مادرزادی تیرویید
به مواردی از کم‌کاری تیرویید (هیپوتیروئیدی) گفته می‌شود که قبل از تولد و یا در زمان تولد وجود داشته باشد. هورمون‌های تیرویید نقش عمده‌ای را در رشد و تکامل تمام اعضای بدن به خصوص سیستم عصبی مرکزی هر فرد به عهده دارند. این نقش از هفته 11جنینی آغاز شده و تا آخر دوران رشد و بلوغ جسمی و روانی فرد ادامه می‌یابد.
در دوران جنینی اگر غده تیرویید بنا به هر دلیلی تشکیل نشود، مقدار اندکی هورمون تیروکسین از مادر به جنین منتقل می‌شود که ممکن است برای رشد جسمی و عصبی جنین کفایت کند، اما در دوران بعد از تولد در صورت ادامه وضعیت فوق و عدم درمان سریع و به موقع، فقدان و یا کمبود هورمون تیرویید، تاثیر شدیدی روی رشد سلول‌های عصبی و ارتباط‌های بین سلول‌های عصبی می‌گذارد.
هیپوتیروییدی نوزادان
هیپوتیروئیدی نوزادان، بیماری‌ای است که در حدود 5 درصد موارد، در روزهای اول بعد از تولد دارای علایم و نشانه است. این علایم معمولاً کم و غیراختصاصی هستند. معمولاً بیماری در روزهای اول بعد از تولد به ندرت تشخیص داده می‌شود، به طوری که تنها 10 درصد نوزادان بیمار در ماه اول زندگی شناسایی می‌شوند، بنابراین نوزاد مبتلا تشخیص داده نمی‌شود و به علت این کم‌کاری غده تیرویید، دچار عقب‌ماندگی جسمی و ذهنی خواهد شد و به مرور علایم تاخیر در رشد عقلی کودک به صورت تأخیر در گردن گرفتن نوزاد، کاهش فعالیت، خواب آلودگی و … خود را نشان خواهد داد.
در حال حاضر تقریباً تمامی کشورهای صنعتی جهان، برنامه غربالگری نوزادان را به طور اجباری انجام می دهند.
کم‌کاری مادرزادی تیرویید یکی از علل مهم و قابل پیشگیری عقب‌افتادگی ذهنی در نوزادان است که در صورت تشخیص و درمان به موقع، از عوارض بیماری پیشگیری به عمل می‌آید. میزان بروز هیپوتیروییدی نوزادی در دنیا، 1 در هر 3000 تا 4000تولد زنده است و در مطالعات انجام شده در ایران این نسبت، 1 به 1000 است. نسبت سود هزینه غربالگری کم‌کاری مادرزادی تیرویید در کشورهای توسعه یافته در مقایسه با عدم انجام آن 10 به 1 است. این نسبت در کشورهای در حال توسعه از 7 تا 11 به 1 متفاوت بوده است.
اجرای برنامه غربالگری کم‌کاری مادرزادی تیرویید نوزادان در استان گیلان در سال‌های 85 و 86 علاوه بر شناسایی 50 بیمار که به اندازه جمعیت یک آسایشگاه نگهداری از کودکان عقب مانده است، باعث جلوگیری از هزینه‌های احتمالی و پیشگیری از مشکلات روحی و روانی خانواده‌های این نوزادان گردید.
برنامه كم كاری مادرزادی تیرویید نوزادان در حال حاضر در همه استان‌های كشور و برای تمامی نوزادان زنده به دنیا آمده ارایه می‌شود كه با گذشت سه سال از اجرای این برنامه، بیش از یك میلیون و 600 هزار نوزاد غربالگری شده و 3 هزار و 990 بیمار شناسایی و تحت درمان قرار گرفته‌اند.
همچنین برنامه كنترل بیماری فنیل كتون اوری یا پی‌کی‌یو (یك بیماری ارثی است كه از پدر و مادر به فرزند منتقل می‌شود و به علت كمبود نوعی آنزیم در كبد نوزاد به وجود می‌آید. نوزاد مبتلا به علت كمبود این آنزیم، قادر به هضم فنیل‌آلانین نیست) از سال 85 با سه استراتژی ساماندهی خدمات بالینی بیماران در سراسر كشور، پیشگیری از طریق مشاوره ژنتیكی برای تمامی بیماران و خانواده‌هایشان و بالاخره غربالگری نوزادان از نظر پی‌کی‌یو در استان‌های تهران، فارس و مازندران آغاز شد. در این برنامه با شناسایی نوزادان مبتلا به فنیل كتون اوری از عقب‌ماندگی ذهنی و جسمی بعدی بیماران پیشگیری می‌شود كه تا كنون نزدیك به هزار بیمار شناسایی و تحت درمان قرار گرفته‌اند.
*مطالب مرتبط:
از اختلالات تیروئید بیشتر بدانیم
بخش تغذیه و سلامت تبیان
