قضاوتي دشوار!

بهترين داستان انقلاب کدام است ؟

بخش اول ، بخش دوم ، بخش سوم:

زندگي بعضي از شخصيتهاي تاريخي و مذهبي را كار كرده‌ام.

كامران پارسي‌نژاد

به نظر من قوي‌ترين اثري كه تاكنون خلق شده كه هم از نظر ساختاري، داستان مستحكمي است و هم مفاهيم و مضاميني كه در اين داستان به كار برده شده بسيار ارزشمند است و به‌جا هم استفاده شده كتاب «عريان در برابر باد» نوشته احمد شاكري است و البته يك وجوهي از اين مضامين البته نه در ارتباط با انقلاب اسلامي ولي در ارتباط با همان مسائل مذهبي و دين‌باوري در رمان «روي ماه خدا را ببوس» اثر مصطفي مستور هم وجود دارد و البته نه در قياس با عريان در برابر باد. ولي به هر حال اين هم يك مقدار مضامين ديني و مذهبي و خداباوري در آن است.

در زمينه ادبيات كاملاً صرف مذهبي هم كه به داستانهايي در زمينه ائمه و يا پيامبران پرداخته شده. اگر در آن خصوص بخواهيم داستاني را ذكر كنيم، من «آنك آن يتيم نظر‌‌كرده» را مي‌پسندم كه نوشته آقاي محمدرضا سرشار است.

در خصوص كارهايي كه من خودم انجام دادم، تا كنون در زمينه داستان‌نويسي، زندگي بعضي از شخصيتهاي تاريخي و مذهبي را كار كردم. از جمله؛ زندگي سيد رضي‌ست كه يكي از شخصيتهاي ديني ماست كه زندگي خيلي پرتنش و جذ‌ّابي داشته كه اين را در قالب داستان روايت كرده‌ام. همچنين درباره شخصيتهايي مثل شيخ بهايي، امام محمد غزالي، مدرس و خواجه نصيرالدين طوسي هم به صورت داستان كار درآورده‌ام.

اما هم اكنون در حال نگارش رماني هستم كه در زمينه بزرگسال است و مضمون اصلي‌اي كه نظر من است مقوله جبر و اختيار است و مشكلي كه انسانها در اين مورد برايشان پيش مي‌آيد، در قياس با حوادثي كه برايشان رخ مي‌دهد، قضاوتهايي كه در مورد جبر و اختيار دارند. اين موارد را بيشتر مي‌خواهم در داستان درشت‌نمايي كنم. فضايي كه در داستان است نشأت‌گرفته از فضاي جبهه و وضعيت عراق كنوني است. داستان با بازگشت به گذشته‌هايي كه دارد در اين سير و مقطع زماني حركت مي‌كند. در نتيجه، وقتي چنين موضوعي در ميان است ايثارها و رشادتهاي رزمندگان هم در داستان مد‌ّ نظر است.

قضاوت درباره رمانهاي ديگران براي من دشوار است.

محمود حكيمي

من كتاب «وجدان» نوشته خود را كه دفتر نشر فرهنگ اسلامي چاپ كرد و اكنون به چاپ هجدهم رسيده است يك اثر اسلامي موف‍ّق مي‌دانم و در آن تلاش كرده‌ام كه به ارزشهاي اسلامي توجه شود ولي نمي‌توانم بگويم اين كتاب قوي‌ترين رمان انقلاب است. از طرفي چون بعد از انقلاب به تاريخ پرداخته‌ام. قضاوت درباره رمانهاي ديگران براي من دشوار است.

همه نويسندگاني كه دست به قلم دارند به‌ دنبال خلق شاهكارهاي خودشان هستند.

ابراهيم حسن‌بيگي

موضوعات داستاني در حوزه ادبيات بزرگسال، رمانهايي است كه بيشتر موضوعات آنها به انقلاب اسلامي و ادبيات دفاع مقدس مربوط مي‌شود. در حوزه ادبيات كودك و نوجوان، بيشتر‌ِ تلاش‌ِ من، كتابهايي است كه به موضوعات ديني و شخصيتها و حوادث و وقايع ديني مربوط مي‌شود.

بعد از انقلاب عموم نويسندگاني كه به نوعي نويسندگان ارزشي و نويسندگان نسل انقلاب هستند، عموماً به دنبال طرح موضوعاتي در آثار خودشان بودند كه بتوانند به حوزه فرهنگي و اجتماعي ديني جمهوري اسلامي كمك كنند. به خصوص در حوزه ادبيات دفاع مقدس. چه در هشت سال دفاع مقدس و چه در سالهاي بعد از اتمام جنگ، نويسندگان ارزشي كه دغدغه نوشتن موضوعات ارزشي را به عنوان يك دغدغه دروني داشتند، دست از قلم و نوشتن نكشيدند. به‌‌رغم فروش كم اين آثار و كم‌توجهي عمومي جامعه به اين نوع آثار، باز شاهد نويسندگاني هستيم كه اين دغدغه را دارند و به دنبال نوشتن آثاري هستند كه بتوانند گوشه‌هايي از ارزشهاي متعالي آن روز دفاع مقدس را براي نسلي كه شاهد آن دوران نبوده به تصوير كشند.

اين دغدغه، دغدغه عمومي اين نسل از اهل قلم است و تلاشهايشان به هر حال نتايجي داشته و قطعاً نسبي بوده. هنوز به جرأت مي‌شود گفت كه در اين آزمون سخت، نوشتن، اثري كه به عنوان يك شاهكار ادبي در اين حوزه‌ها مطرح باشد خلق نشده و قطعاً همه نويسندگاني كه دست به قلم دارند به دنبال خلق شاهكارهاي خودشان هستند.

آثاري كه در زمينه حوزه‌هاي ارزشي نوشته شده تقريباً هم‌سطح و به لحاظ پارامترهاي ارزش‌گذاري ادبي نزديك به هم هستند. يعني يكي چنان فاصله‌اي نگرفته كه ما به آن شاهكار بگوئيم. عموماً شاهكارها خيلي دير به عرصه ظهور مي‌رسند. يك نويسنده ممكن است پنجاه سال بنويسد ولي شاهكاري در هيچ كدام از آثارش نباشد. ولي نويسنده‌اي ممكن است اولين اثرش چنان اوجي به لحاظ ساختار ادبي و محتوايي گرفته باشد كه مورد توجه قرار گيرد و به عنوان يكي از شاهكارهاي آن نويسنده محسوب شود. نويسنده‌اي در دوران نوشتنش مي‌بينم دو تا سه تا از آثارش از ميان چهل تا پنجاه اثرش جزو آثار برجسته و شاهكارهاي ادبي او محسوب مي‌شود. در حوزه ادبيات داستاني بعد از انقلاب، به اعتقاد من ما شاهد هيچ نوع شاهكار ادبي نيستيم. نه در اين حوزه، بلكه در ساير حوزه‌ها. برخي نويسندگان كاري به اين مسائل ندارند و دغدغه خودشان را دارند. ادبيات داستاني هم آنچنان پيشرفتي نكرده كه ما بگوييم اين اثر يك شاهكار بزرگ ادبي در ادبيات معاصر ايران است.

من هم مثل ساير نويسندگان در موقع نوشتن، سعي مي‌كنم آن اثرم نسبت به آثار ديگرم بهتر باشد و حت‍ّي نسبت به آثار ديگران هم بهتر باشد. به هر حال، ارتقاء‌ سطح داشته باشد. اما نتيجه ممكن است مطلوب و دلخواه نباشد. به همين خاطر است كه ما هميشه دغدغه داريم.

خود من اولين رمانم با عنوان «ريشه در اعماق» در سال 71 به چاپ رسيد. با اينكه اولين اثرم بود، در جامعه خيلي مورد استقبال قرار گرفت با اينكه به موضوع جانباز و جنگ مي‌پرداخت، اما جزو آثاري بود كه حدود پنج جايزه سال را از مراكز مختلف فرهنگي به خودش اختصاص داد. شايد اين آثار و مجموعه آثار ديگرم باعث شد كه من هم جزو بيست نويسنده برتر 20 سال ادبيات داستاني پس از انقلاب محسوب شوم.

آثار كوچكي در اين زمينه ارائه كرده‌ام.

صابر امامي

به نظر بنده، در طي سالها مطالعه و تأليف، رمانهاي زيادي بودند كه از ارزشها و مفاهيم والايي برخوردار بودند. از جمله رمان «من او» نوشته رضا اميرخاني كه كتاب بسيار گيرا و جذابي است.

همينطور رمان «مخلوق» نوشته فيروز زنوزي جلالي كه يك رمان عميق و داراي مفاهيم واقعاً زيبايي‌ست.

«سمفوني مردگان»، رمان جذ‌ّابي است و داراي ابعاد تكنيكي زيبايي است و مخاطب را به سطر به سطر خواندن آن دعوت مي‌كند و جزء آثاري است كه پيدايش آن به انقلاب اسلامي برمي‌گردد.

ولي مسائل ريشه‌اي و عميقي كه در «مخلوق» زنوزي جلالي مطرح مي‌شود قابل مقايسه با آن نيست. آنجا در بعد ديگري است و اينجا به بعد ديگري مي‌پردازد.

آثار خانم پيرزاد به نظر من بسيار بيان زيبايي دارند و داراي نگارش سليس و رواني است و با جزئيات خيلي عالي پيش مي‌رود. چيزي كه در «من او» مطرح مي‌شود مسائل روزمره يك فرد تهراني است.

اگر بخواهم درباره بهترين رمان ارزشي كه مربوط به ارزشهاي اسلامي باشد، سخن بگويم، آثاري كه حداقل من ديده‌ام و مطالعه كرده‌ام در آنها چنين ارزشهايي وجود دارد.

مثلاً از رمانهاي تاريخي هم مي‌توانيم نام ببريم. مثلاً كارهاي آقاي رهگذر در رابطه با پيامبر به شكل رمان نوشته است و تاريخ حركت ايشان را در اين رمان آورده‌اند.

به نظر من، جذابيتهايي كه اين رمانها دارند مي‌توانند خواننده را به سمت خود بكشانند.

يا كار اخير آقاي بايرامي در رابطه با پل معلق ارائه كرده است.