استامینوفن یا بروفن؛ کدام یک؟

اگر یک روز فرزند شما کمی تب کرد، چه دارویی به او می دهید؛ استامینوفن یا بروفن؟ هر دو خوب است، ولی معمولاً در شروع درمان، استامینوفن ترجیح داده می شود.

حال اگر پای فرزندتان پیچ خورد و دردش ساکت نمی شد، به او کدام دارو را می دهید؟ این مساله که برای کاهش درد در کودکان کدام مسکن مناسب تر است، نه تنها برای پدر و مادرها، بلکه گاهی برای پزشکان هم مورد سوال بوده است. اما با انجام تحقیقاتی که نتایج آن در نشریه معتبر Pediatrics منتشر شد، به نظر می رسد دیگر بتوان یک دارو را به عنوان بهترین مسکن در کودکان معرفی کرد: بروفن، معجزه بهبود دهنده درد کودکان.

در این پژوهش، تاثیر بروفن، استامینوفن ساده و استامینوفن کدئین دار، سه عدد از معروف ترین مسکن ها، در 300 کودک ونوجوان مراجعه کننده به بخش اورژانس یکی از بیمارستان های کودکان در شهر اتاوا واقع در کانادا مورد ارزیابی قرار گرفت. این کودکان که 6 تا 17 سال سن داشتند و همگی دچار شکستگی استخوان یا پیچ خوردگی یا کشیدگی اندام ها شده بودند، در بدو ورود به اورژانس به طور تصادفی به سه گروه تقسیم شدند و هر گروه یکی از سه داروی بالا را دریافت کرد. نیم ساعت پس از دریافت داروها ، تأثیر آنها در کاهش درد، در هر سه گروه تقریباً یکسان بود، ولی با گذشت یک ساعت از زمان تجویز دارو، کودکانی که بروفن دریافت کرده بودند، درد کمتری نسبت به دو گروه دیگر داشتند.

البته برای اینکه نتایج ملموس تر باشند و با دقت بیشتری بتوان تاثیر داروها را مقایسه کرد، پژوهشگران مقیاسی را تعریف کردند، به این ترتیب که به حداکثر درد عدد 100 تعلق گرفت و هر چه درد کمتر می شد، از این عدد کاسته می شد.

یک ساعت پس از مصرف دارو، در کودکانی که بروفن مصرف کرده بودند، میزان درد 24 نمره کاهش یافت، ولی در دو گروهی که استامینوفن و کدئین مصرف کرده بودند، میزان درد به ترتیب 11 و 12 نمره کاهش نشان داد. این تفاوت پس از دو ساعت از مصرف دارو همچنان باقی بود.

از سوی دیگر یک ساعت پس از مصرف دارو، پزشکان در 50 درصد از کودکانی که بروفن دریافت کرده بودند، میزان کاهش درد را کافی و مناسب ارزیابی کردند، ولی این میزان در گروهی که کدئین دریافت کرده بودند 40 درصد و در دریافت کنندگان استامینوفن 36 درصد بود.

به گفته پژوهشگران، به طور کلی در دردهای ناشی از جراحت و صدمه به اعضا (تروما)، بروفن تأثیر بیشتری نسبت به استامینوفن دارد. اما چرا؟ دلیل این تفاوت چیزی نیست جز مکانیسم عمل این داروها. بروفن خاصیت ضد التهابی دارد، ولی استامینوفن و کدئین خیر.

مسکن های معروف

در کشور سه مسکن و تب بر ، چه برای کودکان و چه برای بزرگسالان، از بقیه بیشتر کاربرد دارند.

استامینوفن

معروف ترین داروی مسکن که در هر خانه ای پیدا می شود، چیزی نیست جز استامینوفن. این داروی محبوب و موثر که حدود یک قرن پیش ساخته شد، حکم آچار فرانسه را دارد؛ هر کسی تب می کند، اولین توصیه، مصرف استامینوفن است. سرش درد می گیرد، باز استامینوفن توصیه می شود. دست و پایش درد می گیرد، سراغ استامینوفن می رود و ... .

استامینوفن یک داروی ضد تب بسیار موثر است که با تاثیر بر مرکز کنترل حرارت بدن در هیپوتالاموس واقع در مغز، تب را کاهش می دهد. همچنین این دارو برای کاهش دردهای خفیف تا متوسط کاربرد دارد، ولی فاقد اثرات ضد التهابی است و به همین دلیل در مواردی که علت ایجاد درد، بروز التهاب در یک محل است، مثلاً در اثر ضربه، کبود شدگی، کشیدگی یا شکستگی، تاثیر آن در مقایسه با مسکن های ضد التهابی مثل بروفن کمتر است.

استامینوفن معمولاً به صورت قرص های 325 میلی گرمی در افراد بالغ مصرف می شود، ولی در اطفال معمولاً از قطره ، شربت یا شیاف آن استفاده می شود و کاربرد اصلی آن هم کاهش تب است.

نحوه ی تجویز استامینوفن در کودکان بر حسب سن متفاوت است، مثلاًدر کودکان 6 تا 9 سال به صورت 320 میلی گرم هر 4 تا 6 ساعت تجویز می شود، ولی در کودکان کم سن تر باید این میزان کاهش یابد.

در ضمن مهم است این را بدانید که هر چند استامینوفن داروی کم خطر و مطمئنی است، ولی مصرف مقادیر زیاد آن می تواند به شدت به کبد آسیب برساند.

بروفن

بروفن که نام آن ایبوپروفن است، از معروف ترین داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAID) محسوب می شود که به صورت قرص و شربت وجود دارد. سایر داروهای معروف این گروه عبارتند از آسپیرین، ایندومتاسین و ... .

این گروه از داروها نه تنها اثر ضد تب دارند، بلکه با کاهش التهاب، در کنار مکانیسم های دیگر، درد را هم کاهش می دهند. از جمله شایع ترین عوارض این دسته از داروها، ایجاد ناراحتی گوارشی، زخم و خونریزی معده است که البته این عوارض در مصرف کنندگان آسپیرین بیشتر دیده می شود.

آسپیرین

اما آسپیرین که نام اصلی آن، استیل سالیسیلیک اسید یا ASA است، از 80 سال پیش به عنوان یک داروی مؤثر در کاهش تب و تسکین درد شناخته شده است، اما به دلیل عوارض جانبی مهمی که دارد، به ویژه در کودکان، معمولاً استامینوفن یا بروفن تجویز می شود.

یکی از مهم ترین عوارض آسپیرین، ایجاد ناراحتی های گوارشی و خونریزی معده است. از دیگر عوارض بسیار مهم و البته نه چندان شایع آسپیرین، ایجاد بیماری بسیار خطرناک کبدی در کودکان مبتلا به آبله مرغان یا سایر بیماری های ویروسی است.

بنابراین در موارد مشکوک به ابتلا به آبله مرغان یا سایر بیماری های ویروسی نظیر آنفلوانزا به هیچ وجه از آسپیرین استفاده نکنید.

به طور کلی توصیه می شود با وجودی که تهیه آسپیرین به نسخه پزشک نیاز ندارد، به دلیل وجود داروهای مؤثری نظیر استامینوفن یا بروفن، بدون نظر پزشک از آسپیرین به ویژه در کودکان استفاده نکنید.

فراموش نکنید

نکته ی مهمی که در مورد داروهای فوق باید بدانید این است که این داروها صرفا علایم بیماری نظیر تب و درد را کاهش می دهند، ولی عامل بیماری را درمان نمی کنند. بنابراین هر چند این داروها بدون نسخه ی پزشک به فروش می رسند، ولی تنها می توانید در مواردی که علایم بیماری خفیف و محدود است و علت آن هم مشخص است، خودسرانه از این داروها استفاده کنید. در غیر این صورت مثلاً اگر کودک شما بد حال است، یا در کنار تب، علایمی نظیر گلودرد، سرفه شدید، سوزش ادرار ، اسهال و ... دارد، یا اینکه مثلا محل وارد آمدن ضربه، دچار تورم و قرمزی و درد شدید شده است، حتماً به پزشک مراجعه کنید تا در صورت لزوم، آنتی بیوتیک مناسب یا سایر داروهای لازم را تجویز کند، زیرا همان طور که اشاره شد،

استامینوفن و بروفن، عامل بیماری را از بین نمی برند و تنها علایم بیماری را بهبود می بخشند.

نکته ی مهم دیگر اینکه، اگر شما مصرف استامینوفن یا بروفن را برای کودک تان شروع کردید، ولی طی مدت 2 تا 3 روز تب یا درد او کاهش نیافت، حتماً به پزشک مراجعه کنید.

دکتر محمدعلی شهاب‌الدین

همشهری