توصيه‌هاي پزشکی به رانندگان
توصيه‌هاي پزشکي به رانندگان
رانندگي از آن شغل‌هاي پراسترسي است که کلي عوارض جسمي و رواني در پي دارد، ولي با داشتن آگاهي‌هاي لازم مي‌توان امکان بروز اين عوارض را به حداقل رساند.
رانندگان در حين رانندگي در وضعيتي قرار دارند که به واسطه نيروهاي وارده بر مفاصل بدن‌شان (ستون فقرات، زانو، ران و مفصل مچ پا) در طولاني‌مدت دچار عارضه مي‌شوند.
دکتر سيداکبر شريفيان، متخصص طب کار و بيماري‌هاي شغلي و عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشکي تهران، ما را با اين عوارض و راه‌هاي پيشگيري و درمان آن آشنا مي‌کند.
آقاي دکتر! اوضاع رانندگان در کشور ما چطور است؟
رانندگان در کشور ما اعضاي يکي از بزرگ‌ترين صنايع کشور (صنعت حمل و نقل) هستند. ما نزديک به 400 هزار راننده حرفه‌اي در سطح کشور داريم که از راه رانندگي امرار معاش مي‌کنند و اين باعث مي‌شود که صنعت حمل ونقل، بزرگ‌ترين نيروي کار کشور ما را تشکيل بدهد، ولي متاسفانه در اين صنعت بزرگ، آگاهي و آشنايي لازم را در زمينه طب کار و سلامت شغلي رانندگي نداريم. به عنوان مثال در زمينه رانندگي در بيشتر موارد کارفرمايي نداريم و عملا رانندگان خويش‌کارفرما هستند و در نتيجه خودشان هستند و وسيله نقليه‌شان. يعني از امکاناتي که در قانون براي پرسنل يک حرفه پيش‌بيني مي‌شود، محروم‌اند. حتي انجمن‌هاي صنفي و حرفه‌اي هم که معمولا براي تامين نيازهاي حقوقي و معاينات دوره‌اي بر کارگران نظارت مي‌کنند، به رانندگان توجه زيادي نمي‌کنند. در نتيجه ما مي‌بينيم يک راننده با يک بيماري در طولاني‌مدت کار مي‌کند و زماني ما متوجه‌اش مي‌شويم که عوارض جاني و مالي آن را مي‌بينيم.
عوارض حاصل از رانندگي چه چيزهايي است و آيا اين عوارض مربوط به همه راننده‌ها مي‌شود يا فقط قشر خاصي از آنها را درگير مي‌کند؟
ببينيد ما يک‌سري از رانندگان را داريم که به طور معمول در سطح شهر مشغول به کار هستند، ولي رانندگي شغل اولشان نيست و يک‌سري هم افرادي هستند که درآمد اصلي‌شان از راه رانندگي به دست مي‌آيد و بحث ما در مورد اين دسته جدي‌تر است، زيرا حرفه ي رانندگي علي‌رغم اينکه سبب خستگي شديد راننده مي‌شود، عملا تحرک چنداني ندارد و اين عدم فعاليت سبب ايجاد عوارض جسمي گوناگون در رانندگان مي‌شود که مهم‌ترين اين عوارض، مشکلات اسکلتي - عضلاني است و اين افراد در بسياري از مفاصل بدن‌شان از جمله ستون مهره ي کمري ، مفصل زانو ، گردن، شانه، مچ‌دست ، آرنج، مچ‌پا و تقريبا همه مفاصل دچار عارضه مي‌شوند و اين همه به خاطر غلط نشستن و طولاني بودن آن است.
ضمن اين که پزشکان بروز اختلال در دستگاه گردش خون را هم يکي از مشکلات رانندگان مي‌دانند. همچنين ثابت بودن راننده در وضعيت نشسته و آويزان ماندن پا به مدت طولاني موجب بيماري تورم رگ‌هاي پا يا واريس مي‌شود.
راننده‌ها براي سالم ماندن بايد چه نکاتي را رعايت کنند؟
- نکته اول اين است که وقتي به يک پزشک به هر علتي مراجعه مي‌کنند، حتما به وي بگويند که راننده هستند و مجبورند ساعت‌هاي طولاني پشت فرمان قرار بگيرند، چون يکي از مهم‌ترين ويژگي‌هاي رانندگي اين است که راننده در زمان کار بايد هوشياري کامل داشته باشد و هر چيزي که اين سطح هوشياري را پايين بياورد، مانند مصرف يک داروي ساده، خطرناک است و ما مکررا مواردي را داشته‌ايم که راننده بنا به دستور پزشک، دارويي را مصرف کرده و در حين رانندگي دچار خواب‌آلودگي و در نتيجه سانحه شده است. بنابراين توصيه ما به پزشکان و رانندگان تنظيم زمان مصرف دارو است.
به عنوان مثال مصرف داروهاي آنتي‌هيستامين، داروهاي ضداضطراب و ضدافسردگي در حين رانندگي يا نيم تا يک ساعت قبل از رانندگي اکيدا ممنوع است.
- نکته دوم درباره بيماري‌هايي است که ممکن است فرد راننده داشته باشد؛ مثل بيماري ديابت يا بيماري‌هاي قلبي و ... . اين بيماري‌ها حتي ممکن است در حرفه رانندگي تشديد شوند و يا راننده به دليل ابتلا به آن بيماري، يک‌سري توجهات خاص نياز داشته باشد. به عنوان مثال تاکيد ما به رانندگان مبتلا به ديابت که دارو مصرف مي‌کنند، اين است که هميشه همراه‌شان يک ماده غذايي شيرين داشته باشند تا زماني که قند خون‌شان ناگهان پايين آمد، از آن ماده غذايي شيرين بخورند. همچنين رانندگان مبتلا به بيماري‌هاي قلبي، بايد داروهاي خودشان را سر ساعت مصرف کنند. به هر حال اين افراد تحت استرس و فشار رواني و جسمي هستند و اين استرس ممکن است عارضه قلبي‌شان را تشديد کند.
بعضي راننده‌ها بنا به مقتضيات شغلي خود مجبورند در ساعات غيرمعمول، مثلا از شب تا صبح، رانندگي کنند. چه خطراتي اين گروه از رانندگان را تهديد مي‌کند؟
خب، اين امر سبب ايجاد اختلال خواب مي‌شود، يعني زماني که فرد بايد استراحت کند، مشغول به کار است و از طرفي، توانايي استراحت در روز را هم ندارد، چون همان‌طور که مي‌دانيد بدن ما از لحاظ ساختار دروني در محيطي مي‌تواند به خواب برود که براي استراحت مناسب باشد؛ به طور مثال اگر نور شديد در محيط وجود داشته باشد، بدن نمي‌تواند به خواب برود، زيرا يکي از عواملي که سبب مي‌شود انسان بيدار بماند، نور است.
اين گروه از رانندگان بايد چه کار کنند تا عوارض شغلي در آنها کمتر شود؟
اين رانندگان بايد در اتاقي بخوابند که پرده ضخيم دارد يا از چشم بند استفاده کنند تا چشم در مواجهه با نور نباشد و به يک آرامش نسبي برسند و از همه مهم‌تر بين ساعت 12 نيمه شب تا 4 صبح رانندگي نکنند و سعي کنند بخوابند. مشکل ديگر خواب در روز، سر و صدا است و همه اينها سبب ايجاد اختلال خواب مي‌شود. اختلال خواب موجب مي‌شود توانايي کار براي رانندگي بعدي کاهش پيدا کند و همين امر سبب گرايش بعضي از رانندگان به مصرف مواد محرک و مخدر مي‌شود. لازم به توضيح است که با مصرف مواد مخدر، عملا مغز را فريب مي‌دهيم، چون مواد مخدر خستگي و خواب را برطرف نمي‌کند، بلکه راه‌هايي که انتقال پيام خستگي و خواب را به مغز بر عهده دارند، مي بندد و مغز به صورت کاذب احساس خستگي و خواب نمي‌کند و به بدن دستور حرکت مي‌دهد. بايد بدانيد به ازاي يک سال استفاده از مواد مخدر و کار کشيدن از بدن در حالي که بدن نياز به استراحت دارد، فرد ده سال فرسوده مي‌شود و ظاهري مسن و پير پيدا مي‌کند.
من خواهشم از اين دسته رانندگان آن است که با استفاده از روش‌هاي صحيح پزشکي، اختلال خواب‌شان را درمان کنند، نه با استفاده از موادي که هيچ خيري در آنها نيست.
راننده‌ها در طول شبانه‌روز، چند ساعت مجاز به رانندگي هستند؟
طبق قانون وزارت کار، 8 ساعت کار در روز يا 40 ساعت در هفته به عنوان ساعت استاندارد کار در کليه مشاغل در نظر گرفته شده است، ولي ما معتقديم که بد نشستن و بد رانندگي کردن ايجاد عارضه مي‌کند؛ چه شما در روز نيم ساعت پشت فرمان بنشينيد، چه 5 ساعت. البته کسي که 5 ساعت با نشستن نامناسب رانندگي مي‌کند، سريع‌تر دچار عارضه مي‌شود تا فردي که نيم تا يک ساعت در روز رانندگي مي‌کند که البته اين فرد هم در طولاني مدت دچار عارضه خواهد شد، يعني اگر طرز نشستن راننده اشتباه باشد، در درازمدت دچار عوارض اسکلتي - عضلاني خواهد شد، چون در حرفه رانندگي مفاصل بدن بدون حرکت است. ستون مهرهاي ناحيه گردني، مفاصل شانه‌ها، مفاصل ستون مهرهاي کمري و پشتي و سينه‌اي، لگن، مفصل ران و زانو همه ثابت هستند و بايد بدانيد که اگر از عضله، مفصل يا عضوي از بدن کار نکشيم، بدن کم‌کم آن را ضعيف مي‌پندارد. به عنوان مثال اگر از عضلات پشتي کار نکشيم، اين عضلات به تدريج فرسوده شده و تحليل مي‌روند.
در افرادي که شغل‌شان مانند راننده‌ها نشستني انجام مي‌شود،مثل پشت ميز نشين ها ، عضلات کناري ستون فقرات در درازمدت تحليل مي رود و فرسوده مي‌شود. بنابراين کوچک‌ترين فشار يا آسيب به ستون مهره‌ها خيلي جدي بايد گرفته شود.
از طرفي بد نشستن سبب مي‌شود آب ديسک بين مهرهاي در ستون فقرات از بين برود و قابليت ارتجاعي خود را از دست بدهد و به محض وارد شدن يک ضربه يا فشار، ساختمانش به هم ريخته و سبب بيرون‌زدگي ديسک شود که روي اعصاب ناحيه از جمله عصب سياتيک فشار وارد مي‌کند و بيمار از دردي در ناحيه کمر شکايت مي‌کند که از ران شروع شده و تا پايين پايش تير مي‌کشد.
صندلي اتومبيل در اين بين چه نقشي دارد؟
صندلي وسيله‌اي است که راننده همواره با آن همراه است و حتما بايد قابليت تنظيم داشته باشد. قد، وزن، طول ران و طول ساق پاي همه راننده‌ها مثل هم نيست. پس راننده بايد بتواند شيب صندلي، نحوه نشستن، فاصله‌اش از کف اتومبيل، فاصله‌اش از فرمان و .... را تنظيم کند.
از کجا بفهميم که تنظيم صندلي استاندارد است؟
صندلي را بايد در موقعيتي تنظيم کنيم که فرورفتگي‌ها و بيرون‌آمدگي‌هاي پشت را بپوشاند. زاويه زانو هم بايد يک زاويه نسبتا باز باشد. به هيچ‌وجه پا نبايد کشيده باشد و بايد به راحتي به پدال‌ها برسد.
*مطالب مرتبط:
توصيه‌هايي براي رانندگان در تابستان