التهاب لوزالمعده (پانکراتیت)
پانکراس یا لوزالعمده عضوی حیاتی است که در قسمت بالا و عقب شکم واقع شده و متشکل از سه قسمت سر، تنه و دم است. قسمت سر آن در قوسی از اثنی‌عشر(دوازدهه) قرار گرفته و ترشحات خود را همراه ترشحات صفرا(که از کبد به وسیله مجرای صفراوی خارج می شود)، به داخل دوازدهه می ریزد.
لوزالمعده حاوی دو گروه سلول است:
1- یک گروه سلول هایی که در داخل آن ها آنزیم‌های لازم برای هضم مواد غذایی ساخته می شود.
2- سلول‌های دیگری به نام "جزایر لانگرهانس" که ترشح‌کننده انسولین و سایر هورمون‌های تنظیم‌کننده قند هستند.
آنزیم‌های لازم برای هضم مواد غذایی، به صورت غیرفعال و داخل کیسه‌هایی میکروسکوپی در لوزالمعده ذخیره شده اند که پس از خوردن غذا به وسیله محرک‌های عصبی و شیمیایی به داخل دوازدهه می ریزند. سپس در آنجا به وسیله موادی که از جدار روده آزاد می شوند و محیط قلیایی که به وسیله ترشحات صفرا ایجاد می شود، به صورت فعال درآمده و شروع به هضم مواد غذایی می کنند.
اگر این آنزیم‌ها به جای دوزادهه، در داخل بافت پانکراس فعال شوند، شروع به از بین بردن و هضم بافت خود پانکراس کرده که به اصطلاح "پانکراتیت" یا " التهاب لوزالمعده" نامیده می شود.
بر حسب عامل ایجاد کننده و شدت آن ممکن است التهاب لوزالمعده خفیف و گذرا و یا شدید و کشنده باشد.
دو نوع التهاب لوزالمعده داریم : پانکراتیت حاد و پانکراتیت مزمن.
پانکراتیت حاد:
عواملی که التهاب حاد لوزالمعده را موجب می شوند شامل اختلالات مادرزادی، عفونت‌های ویروسی، ضربه‌های شکمی، الکل، سنگ‌های صفراوی، افزایش چربی خون ، بعضی داروها و برخی عوامل دیگر هستند.
علایمی‌چون درد شکم، تهوع و استفراغ از علایم اولیه پانکراتیت حاد می باشند.
با مراجعه به پزشک و معاینه توسط ایشان و انجام آزمایش‌های لازم، رادیوگرافی، سونوگرافی، سی‌تی‌اسکن و آندوسکوپی می توان تشخیص را مسجل و شدت بیماری را تعیین کرد و درمان طبی یا جراحی را انجام داد.
پانکراتیت مزمن:
در مواردی که اشکالات آناتومی، مصرف طولانی مدت الکل و یا سنگ‌های صفراوی مکرر عامل ایجاد التهاب باشند، نسج پانکراس به تدریج از بین رفته و پانکراتیت مزمن ایجاد می شود که بر اساس شدت آن، موجب علایمی چون درد شکم پس از خوردن غذا، اسهال طولانی مدت ناشی از هضم نشدن مواد غذایی، کاهش وزن و حتی در موارد شدید‌تر افزایش قند خون می شود.
سرطان لوزالمعده:
سرطان لوزالمعده ممکن است به دنبال پانکراتیت مزمن ایجاد شود و یا خود عامل پانکراتیت حاد باشد. عواملی چون الکل، سیگار و برخی مواد سمی و شیمیایی را می توان جزو علل سرطان لوزالمعده به حساب آورد. علایمی مثل درد شکم، لاغری و زردی از علایم سرطان پانکراس می باشند.
سرطان لوزالمعده با مراجعه به پزشک و انجام معاینات لازم و سپس سونوگرافی، سی‌تی‌اسکن، ام‌آر‌آی(MRI) و آزمایش خون تشخیص داده می شود و وسعت و انتشار آن به سایر نواحی اطراف بافت پانکراس یا نواحی دورتر مشخص می گردد و تصمیم مناسب درباره قابل جراحی بودن و نوع عمل جراحی گرفته می شود.
اغلب بیماران مبتلا دیر به پزشک مراجعه می کنند و یا پزشکان دیر تشخیص می دهند، بنابراین در اغلب موارد، بیماری پیشرفته و غیر قابل درمان می باشد و درمان بیشتر جنبه تسکینی دارد.
دکتر عباسعلی محرابیان- فوق تخصص آندوسکوپی
عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی
*مطالب مرتبط:
