مایع مغزی نخاعی چیست؟
مایع نخاعی هر 5 تا 6 ساعت یک بار به طور کامل جایگزین می‌شود، زیرا حدود نیم لیتر مایع نغزی نخاعی به طور روزانه تولید می‌شود.
اعمال مایع مغزی نخاعی در بدن
مایع مغزی نخاعی وظایف مختلفی را به عهده دارد که از مهم ترین آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد :
1- محافظت از مغز و نخاع
اولین و مهم ترین وظیفه ای که بر عهده مایع مغزی نخاعی می‌باشد، محفاظت و نگهداری از دو عضو مهم سیستم عصبی مرکزی، یعنی مغز و نخاع می‌باشد.
همان طور که می دانید مغز فرمانده کل بدن می‌باشد و کنترل کل بدن به دست اوست. مغز حواس پنج گانه بدن را که شامل حس لامسه، بویایی، شنوایی، بینایی و چشایی است، پردازش می‌کند.
مغز مرکز کنترل احساسات، تفکر و ادراک های هر انسان می‌باشد.
علاوه بر بافت استخوانی که مغز و نخاع را پوشانده است و از آنها محافظت می‌کند (استخوان جمجمه از مغز و ستون مهره ها از نخاع محافظت می‌کند)، مایع مغزی نخاعی هم در اطراف مغز و نخاع در حال گردش است تا اگر ضربه و آسیبی به آنها وارد شود، تا حدی آن را برطرف کند و از آسیب جدی به آنها جلوگیری نماید.
مایع مغزی نخاعی، مواد شیمیایی و سمی موجود در اطراف مغز و نخاع را می گیرد و از آنها دور می‌کند
2- هموستاز
هموستاز به معنای حفظ تعادل محیطی داخلی بدن می‌باشد. حفظ تعادل در محیط داخلی توسط مایع مغزی نخاعی به سه شیوه انجام می گیرد :
الف) نقش فیزیکی: ضربه ها و آسیب های فیزیکی که به مغز و نخاع وارد می‌شود را جذب می‌کند و تا حدی مانع رسیدن ضربه های شدید به این دو قسمت می‌شود.
ب) نقش شیمیایی: مواد شیمیایی و سمی موجود در اطراف مغز و نخاع را می گیرد و از آنها دور می‌کند. به معنای دیگر از ورود سموم شیمیایی به سیستم عصبی مرکزی ممانعت می‌کند.
ج) نقش تغذیه ای: با گردش در اطراف مغز و نخاع، مواد مغذی مورد نیاز این دو عضو بدن را تامین می‌کند و مواد زائد را از آنها دور می‌کند.
استفاده از مایع مغزی نخاعی در تشخیص بیماری‌ها
یکی از پیشرفت های مهم در عرصه پزشکی، استخراج و نحوه استفاده از مایع مغزی نخاعی در فرایند تشخیص بیماری‌ها می‌باشد.
شاید تا کنون نام LP که مخففlumber punctue می‌باشد، را شنیده باشید.
LPفرایندی است که طی آن پزشک متخصص مغز و اعصاب، مقداری از مایع مغزی نخاعی را از کانال نخاعی فرد استخراج می‌کند.
به این طریق که پزشک، پشت فرد بیمار را ضدعفونی کرده و سرنگ استریلی را در قسمت معینی از کانال نخاعی در ستون مهره ها (ستون فقرات) فرو می‌کند. سپس مقداری از مایع مغزی نخاعی او را بیرون می کشد.
پزشک این مایع را مورد آزمایش قرار می‌دهد و بیماری‌های احتمالی را بررسی می‌کند. شمارش پروتئین‌ها و بررسی و تجزیه تحلیل فشار مایع، از جمله کارهایی است که بر روی مایع مغزی نخاعی انجام می گیرد.
علاوه بر این، وجود عفونت در مایع مغزی نخاعی هم بررسی می‌شود تا مثلا اگر التهابی در سیستم عصبی مرکزی وجود دارد، بررسی شود.
مایع مغزی نخاعی طبیعی حاوی تعداد کمی گلبول سفید و بدون گلبول قرمز است
گزارش آزمایشگاهی مربوط به تجزیه مایع مغزی نخاعی، معمولا شامل اطلاعاتی در زمینه رنگ، وزن مخصوص، شمارش پروتئین ها، شمارش گلبول‌های سفید، گلوکز و الکترولیت‌های دیگر هستند.
به علاوه مایع مغزی نخاعی ممکن است از نظر وجود ایمونوگلوبین‌ها و یا لاکتات نیز آزمایش شود.
مایع مغزی نخاعی طبیعی حاوی تعداد کمی گلبول سفید است و هیچ گلبول قرمزی در آن وجود ندارد.
هیدروسفالی
یکی از شایع‌ترین بیماری‌های موثر بر مایع مغزی نخاعی، هیدروسفالی می‌باشد. هیدروسفالی به معنای وجود آب در سر می‌باشد.
این بیماری ممکن است در بدو تولد در فرد وجود داشته باشد (مادرزادی) و یا بعدا در اثر اختلالات و عوامل محیطی ایجاد شود.
هیدروسفالی که پس از تولد ایجاد می‌شود، می تواند ناشی از مننژیت، ضربه به سر، ایجاد تومور، کیست‌ها و خونریزی داخل بطنی باشد.
گاهی هم علت آن ناشناخته است که به ایدیوپاتیک گفته می‌شود.
به طور کلی هرگاه مجرایی که مایع مغزی نخاعی را از بطن سوم به بطن چهارم هدایت می‌کند، مسدود شود، هیدروسفالی ایجاد می‌شود.
در بیماری هیدروسفالی، مایع مغزی نخاعی بیش از حد در مغز تولید می‌شود و عملکرد مغز را تحت تاثیر قرار می‌دهد
سر فرد مبتلا (معمولا در کودکان سر بزرگ می‌شود، زیرا جمجمه هنوز سفت نشده و امکان افزایش حجم سر وجود دارد) بزرگ تر از حد عادی می‌شود و علایمی مانند استفراغ، بی اختیاری ادرار، سرگیجه، عدم تعادل در فرد ایجاد می‌شود.
مواردی مانند تاخیر در رشدونمو، تحریک پذیری و تغییرات شخصیتی هم در بیمار ایجاد می‌شود.
اگر هیدروسفالی به موقع تشخیص داده شود، می توان تا حدی جلوی عوارض ناشی از آن را گرفت.
برای افراد مبتلا به هیدروسفالی، معمولا جراحی شنت گذاری انجام می‌گیرد. به این صورت که پزشک متخصص مغز و اعصاب، لوله‌ای را در بخشی از مغز بیمار فرو می‌برد تا مایع مغزی نخاعی اضافی، از طریق لوله خارج شود و فشار وارده به مغز تعدیل شود.
برای درمان اختلالات ناشی از هیدروسفالی، درمان های توانبخشی نیز توصیه می‌شود.
مطالب مرتبط :
