کلید قلب کودکان
کليد قلب کودکان
سخن را با حکايتي از زندگي سقراط ، آغاز مي کنيم . مي گويند پيش از آنکه سقراط را محاکمه کنند ، از وي پرسيدند : بزرگترين آرزويي که داري چيست ؟ سقراط پاسخ داد : بزرگترين آرزوي من اين است که به بالاترين مکان آتن بروم و با صداي بلند به مردم بگويم : " اي دوستان ، چرا با حرص و ولع ، بهترين و عزيزترين سالهاي زندگي خود را به جمع آوري ثروت مي گذرانيد ، درحاليکه آنگونه که بايد و شايد در تعليم و تربيت کودکان ، يعني وارثان ثروت خود همت نمي کنيد ؟ "
تربيت فرزند ، مقوله اي است که از ديرباز از دغدغه هاي مهم بشر و مورد توجه انسانهاي بزرگ بوده است . خداوند در قرآن كريم درباره تربيت انسان ، بسيار سخن گفته و به بيان راهکارهاي مناسب آن پرداخته است . تربيت فرزند از مهمترين وظايفي است که در درجه اول بر عهده پدر و مادر و سپس معلمان و ديگر مربيان نهاده شده است .
بدون ترديد ، سازندگي و تحول مثبت در هر جامعه اي از تربيت کودکان آغاز مي شود . اگر فرزنداني ناصالح پا به عرصه اجتماع بگذارند ، رفتار سوء آنان ، خواه ناخواه در جامعه آثار و تبعات منفي به بار مي آورد . بسياري از رفتارهاي نابهنجار يا ناشي از تربيت نادرست و يا غفلت و سهل انگاري پدر و مادر درمورد فرزندان است . خانواده به عنوان رکن اساسي تربيت ، نقش بسيار مهمي در پرورش کودکان ايفا مي کند . اين امر بويژه در اولين سالهاي زندگي که كودك تجربه هاي خود را آغاز مي كند ، از اهميت زيادي برخوردار است . اما تربيت چيست و چه فرايندي را طي مي کند ؟
کارشناسان علوم رفتاري مي گويند تربيت به معناي شکوفا سازي استعدادها و به فعليت رساندن ظرفيتهاي وجودي است . پدر و مادر به عنوان نخستين کساني که با تربيت فرزند سر و کار دارند ، بايد براساس نيازهاي دروني و فطري او برنامه ريزي کنند و فرايند تربيت را به اجرا بگذارند . موقعيت شناسي در تربيت ، امري بسيار مهم و ضروري است . به همين دليل ، روان شناسان توصيه مي کنند که از شتابزدگي در تربيت کودکان و يا تعلل و سستي در آن بپرهيزيد . چرا که اغلب آسيبهاي رفتاري ، ناشي از شتابزدگي در امر تربيت و يا سهل انگاري در آن است . شايستگي هاي آدمي مانند گوهري در صدف پنهان است . اگر صدف را پيش از وقت بشکنيد ، گوهري ناقص خواهيد يافت . رشد و پرورش کودکان نيز داراي نظامي طبيعي است و بايد اين مسير را طي کند . نمي توان فرايند پرورش کودک را کوتاه کرد و به آن سرعت بخشيد و يا قسمتي از آن را ناديده گرفت . اين برخلاف سير طبيعي پرورش و تربيت است . کوشش براي يافتن ميان بر در مسير تربيت ، تأثيرات ناهنجار و مخربي را به دنبال خواهد داشت .
کودکان از نخستين سالهاي حيات ، همه چيز را جذّاب و دلفريب مي يابند و خوشي و شادماني چون رودخانه اي خروشان در وجودشان جاري است . آنها با اندک بهانه اي مي خندند و بسيار تأثير پذيرند . كودكان جستجوگر و شيفته دانستن هستند . آنها از انديشه و احساسات والدين نسبت به خود ، آگاه مي شوند و تحت تاثير آن قرار مي گيرند . بر اين اساس ، اظهار نظرها و القائات مثبت و يا منفي والدين و ساير اطرافيان نسبت به کودکان ، در ذهنشان ثبت مي شود . لذا هر اندازه اظهار نظرهاي مثبت ، بيشتر باشد ، راه براي بروز و تجلي استعدادها و قابليتهاي فرزندان هموارتر مي شود. رشد مطلوب و سالم فرزندان ، مرهون ارتباط مؤثر و سازنده والدين با آنهاست . آگاهي و شناخت کافي از اصول روانشناختي ارتباط با فرزندان ، ما را در پرورش شخصيت سالم آنها ياري مي كند . از مواردي که مي تواند راه را براي تأثيرگذاري والدين هموار كند ، نگرش مثبت آنها نسبت به فرزندان است . بدين معنا که بايد به فرزند به عنوان يک هديه و امانت الهي نگريست و بدون توجه به مشکلات و ناهنجاريهاي رفتاري ، وي را به عنوان انساني که داراي توانائيهاي بالقوه فراوان است ، پذيرفت . با اين نگرش مي توان به او امکان داد تا واقعيت خود را نشان دهد و احساسات خويش را ابراز کند . درحقيقت نگرش مثبت به فرزند ، زمينه عشق و محبت هدفمند به او را فراهم مي كند . خانواده بايد کانون محبت ، توجه و احترام باشد تا کودک بر اثر محبتي که از پدر و مادر مي بيند ، آنها را الگو قرار دهد .
در فرهنگ اسلامي به موضوع محبت به فرزندان بسيار توجه و تأکيد شده است . چرا که فرزند نعمت و رحمتي از جانب خداوند مهربان و حکيم است . پيامبر اسلام (ص) حتي نگاه محبت آميز پدر به صورت فرزند را عبادت مي شمرد . اين مسئله ، حاکي از اهميت مسئوليت والدين در برابر فرزندان است . در انجام اين وظيفه ، راهکار محبت ورزيدن و دوستي با فرزندان ، حرف اول را مي زند . امام صادق (ع) در سخني بر اهميت اين مسئله تاکيد کرده و مي فرمايد :
« خداوند بنده اي که فرزند خود را بسيار دوست بدارد ، مورد رحمت خويش قرار مي دهد .»
يکي از راههاي ابراز محبت به فرزند ، همدلي کردن با اوست . همدلي غير از همدردي است . همدردي ، نگراني و تأسف و ترحمي است که فردي نسبت به ديگري از خود نشان مي دهد . درحاليکه همدلي ، تلاش براي درک احساسات و به نوعي مشارکت در احساس دروني ديگري است . همدلي والدين با فرزند ، مستلزم آن است که فرزند بداند والدين او را درک کرده اند . هنگامي که فرزند احساس کند والدين او را درک مي کنند ، به احتمال زياد از توصيه هاي آنها پيروي مي کند . بديهي است در صورتي كه براي بيان نيازها و نگراني هاي عاطفي ، به فرزند فرصت داده شود ، او نيز به والدين خود اعتماد مي كند .
صدا ي جمهوري اسلامي
تنظيم براي تبيان: کهتري