تغذیه در سالمندان

با توجه به پیشرفت های پزشكی و بهداشتی، متوسط عمر انسان افزایش یافته و در  كشورهای پیشرفته، این میانگین بیشتر است. فرایند پیر شدن با كاهش تدریجی فعالیت های فیزیكی و افزایش بیماری های مزمن همراه است و به نظر می رسد كه بهبود وضعیت تغذیه تا حد زیادی قادر است از این مشكلات پیشگیری كند  یا آنها را تخفیف دهد. به همین دلیل یكی از مسائل مهم سالمندان، مسائل پزشكی و بهداشتی از جمله وضعیت تغذیه آنهاست. با افزایش سن، نیاز سالمندان به انرژی كاهش می یابد و تمایل به مصرف غذا كمتر می شود. در این حال اگر انتخاب غذا درست صورت نگیرد، میزان دریافت مواد مغذی ضروری در این گروه سنی پایین تر از حد مطلوب خواهد شد. در این بحث به بررسی بعضی از مشكلات تغذیه ای سالمندان و نیز نیازهای تغذیه ای آنها خواهیم پرداخت.

عوامل موثر در ایجاد مشكلات تغذیه ای سالمندان

1- عوامل جسمانی : مانند كاهش كل انرژی مورد نیاز، بیماری های مزمن، بی اشتهایی، تغییر در حس چشایی، خرابی دندان ها، بی تحركی، ناتوانی جسمی، مشكلات گوارشی، تداخلات دارویی و یا تداخل غذا و داروها

2- مشكلات روحی و روانی : افسردگی، تنهایی، از دست دادن همسر

3- مشكلات اقتصادی : درآمد كم، كمبود امكانات برای تهیه و طبخ غذای مناسب ، زندگی در آسایشگاه

نیازهای تغذیه ای سالمندان

انرژی

با افزایش سن ، میزان نیاز به انرژی كاهش می یابد كه می تواند به دلیل كاهش فعالیت جسمی و كاهش توده عضلانی بدن باشد. در صورت دریافت انرژی بیش از حد نیاز مشكلات و عوارضی مانند چاقی، فشار خون، بیماری های قلبی – عروقی برای سالمند ایجاد می شود. میزان نیاز به انرژی برای هر سالمند متفاوت است و بر اساس وزن، قد، شرایط فیزیكی و سلامتی وی محاسبه می شود.

پروتئین

با افزایش سن، علاوه بر كاهش توده عضلانی، ذخیره پروتئینی بدن نیز كاهش می یابد و میزان نیاز به پروتـئین با افزایش سن نه تنها كاهش نمی یابد، بلكه ثابت مانده  یا افزایش می یابد، به ویژه در صورت ابتلا به بعضی بیماری ها و یا عفونت ها.  16- 14 در صد از انرژی دریافتی روزانه سالمندان باید از پروتـئین ها به ویژه پروتئـین های با كیفیت بالا تأمین شود. بعضی از سالمندان ممكن است به دلیل مشكلات مالی، پروتـئین كافی دریافت نكنند كه این مسئله باید مورد توجه قرار گیرد. البته میزان نیاز به پروتئـین ها نیز در اشخاص مختلف با توجه به شرایط بدنی آنها متفاوت است و گاهی در بعضی از سالمندان بیمار، ممكن است نیاز به كاهش پروتئـین دریافتی باشد.

مصرف مایعات  در سالمندان باید به مقدار كافی باشد. علایم كمبود آب در بسیاری از سالمندان ممكن است به صورت خشكی لب ها، گود افتادن چشم ها، تب، یبوست، كاهش حجم ادرار، و تهوع باشد كه این مسئله در مورد سالمندانی كه در مناطق گرم زندگی می كنند بیشتر شایع است. استفاده از داروهای ادرارآور نیز از عوامل موثر در ایجاد كم آبی در سالمندان می باشد.

ویتامین ها و مواد معدنی

اغلب سالمندان علاقه زیادی به مصرف مكمل های ویتامیـنی دارند كه باید از مصرفِ بیش از حد نیاز این مكمل ها خود داری شود.

در مورد ویتامین های محلول در آب، معمولاً كمبودی در سالمندان دیده نمی شود. مگر در سالمندان الكلی كه كمبود 

كمبود 

در مورد مواد معدنی باید گفت با رعایت یك برنامه غذایی صحیح می توان مواد معدنی مورد نیاز سالمندان را تا حد زیادی تأمین كرد. فقط باید به میزان كلسیم دریافتی كه معمولاً مقدار مصرف آن در سالمندان به میزان توصیه شده نمی رسد توجه شود. عوامل متعددی در كمبود كلسیم در سالمندان نقش دارند. از جمله میزان جذب روده ای كلسیم، كار كلیه ها، متابولیسم استخوان ها، تداخل غذا و دارو، كم تحركی و عدم مصرف كافی لبنیات به دلیل عدم تحمل لاكتوز. در صورتی كه شیر و لبنیات به مقدار كافی مصرف نشود ممكن است نیاز به مصرف مكمل كلسیم باشد كه البته تشخیص آن باید توسط پزشك و متخصص تغذیه صورت گیرد. مصرف سدیم هم باید در سالـمندانی كه مبتلا به فشار خون، مشكلات قلبی، كلیوی و دیابت هستند، محدود شود.

اساساً سالمندان عزیز باید اصولی كلی زیر را مد نظر داشته باشند :

1- مراجعه به موقع به پزشك و متخصص تغذیه جهت بررسی وضعیت سلامتی و تغذیه  خود و پیروی از یك برنامه غذایی صحیح

2- توجه و رسیدگی مناسب به موقع به بهداشت دهان و دندان

3- مصرف 6-5 لیوان آب در روز

4- استفاده از تمام گروه های غذایی و ایجاد تنوع غذایی در برنامه روزانه

5- مصرف مقادیر كافی میوه جات و سبزیجات

6- استفاده از 

7- محدود كردن مصرف غذاهای چرب و شیرینی ها

8- مصرف كافی لبنیات مثل شیر و ماست ( حداقل 2 لیوان شیر یا ماست در روز )

9- سالمندانی كه دچار بی خوابی هستند، از مصرف قهوه و چای در بعد از ظهر و شب خود داری كنند و یك فنجان شیرگرم قبل از خواب مصرف كنند.

10- از مصرف چای تا 2 ساعت بعد از غذا اجتناب نمایند و در صورت امكان از لیمو ترش تازه در كنار غذا جهت جذب بهتر آهن غذا استفاده كنند.

11- قرار گرفتن در معرض نور آفتاب به مدت نیم ساعت در روز و استفاده از لباس های رنگ روشن برای تامین ویتامینD لازم توصیه می شود.

12- به كلیه سالمندان محترم توصیه می شود با توجه به شرایط بدنی خود ، نرمش و تحرك روزانه را هر چند به مقدار كم آغاز كنند. حتی 20 دقیقه پیاده روی سبك در هوای آزاد می تواند در ایجاد نشاط و سلامت سالمندان بسیار موثر واقع شود و برای انجام فعالیت های سنگین هم بهتر است ابتدا با پزشك خود مشورت كنند.

خانواده های سالمندان با توجه به حساسیت این دوران از نظر وضع جسمی، روحی و تغذیه ای با حمایت عاطفی از سالمندان و همچنین تهیه غذاهای مطبوع و خوش طعم، همكاری در خرید و تهیه غذا و توجه به مشكلات احتمالی دیگر، می توانند شرایط مطلوبی را برای سالمندان فراهم آورده و میزان مشكلات این دوران را تا حد امكان كاهش دهند.