جان بانی ین
«جان باني‌ين»
جان باني‌ين در سال 1628 در دهكده الستو از توابع شهر بدفورد در خانواده‌اي فقير و مذهبي ديده به جهان گشود. نخستين فرزند خانواده بود. پدرش توماس باني‌ين پيشه‌ي بندزني داشت و معاش خانواده را از اين راه تامين مي‌كرد. بيشتر اوقات بيكاري خود را به وعظ مي‌پرداخت. باني‌ين پس از گذراندن دوران طفوليت راهي شهر بدفورد شد. تحصيل باني‌ين در مدرسه ديري نپاييد و پس از مدتي درس و مدرسه را ترك كرد و به حرفه‌ي پدر روي آورد. در شانزده‌سالگي وارد قشون پارلمان شد و دو سالي را نيز در آنجا گذرانيد. اما در آنجا هم مطلوب خود را نيافت. فضاي آنجا را مساعد براي رشد افكار و ذوق و قريحه‌اش نديد. ذهن باني‌ين جوان تحت تأثير محيط خارج از مدرسه شكل پذيرفت.
درباره‌ي زندگي مردم قرون وسطي بسيار مطالعه كرد. از همان اوان كودكي اغلب دچار كابوس‌هايي مي‌شد كه او را به وحشت مي‌انداخت، در دوران نوجواني مثل ساير هم‌سالان خود مرتكب خلاف‌هايي چون سوگند خوردن و ناسزا گفتن مي‌شد كه بعدها خود به آنها اعتراف مي‌كند. به خاطر همين خطاها و خلاف‌ها احساس مي‌كرد كه دچار عذاب و مجازات ابدي مي‌گردد. اين فكر كه او عليه روح‌القدوس مرتكب گناه شده است همواره او را آزار مي‌داد.
در سال 1644حوادث ناگوار ديگري او را از محيط خانواده جدا كرد، مادر و خواهرش درگذشتند. باني‌ين در نوزده سالگي با دختر جواني كه جهيزيه‌اش فقط يك جلد كتاب مقدس و يك كتاب ديني بود كه از پدرش به او ارث رسيده بود ازدواج كرد. خواندن اين كتاب‌هاي ديني و كتاب‌هاي ديگري نظير كتاب شهداي فاكس و موعظه‌ها و خطابه‌هاي اخلاقي ديگر او را با نوشته‌هاي دوره‌ي پيورتن آشنا كرد و موجب شد كه تضادهاي دروني باني‌ين تجديد شود. چندان كه يك دگرگوني و انقلاب روحي در او بوجود آورد و ذهن آماده و فعال او را با حقيقت آشنا ساخت. او به داوري روز جزا و هدايت الهي سخت معتقد بود. اين روشنايي روح موجب شد كه او از رنج و عذاب روحي ولو به طور موقت رهايي يابد، اما مدت يكسال با اين دغدغه و وسوسه درگير بود كه آيا به دنبال زندگي مادي برود يا دنيا را ترك گويد و راه مسيح را دنبال كند. سرانجام مطالعه‌ي فقره‌اي از آيات انجيل او را از سردرگمي و حيرت نجات داد.
باني‌ين آنقدر به خداوند توجه داشت كه تصور مي‌كرد خداوند را فراموش كرده در حالي كه او هميشه سراپاي وجودش لبريز از ترس خدا و فكر او بود. زندگي او سراسر معرفت عشق و تقوا بود و به گناهي آلوده نبود، حتي از ارتكاب گناه كوچكي مانند قسم يادكردن پرهيز داشت. باني‌ين معتقد است كه امدادهاي آسماني به وي جرأت و شجاعت مي‌بخشد، به طوري كه مي‌گويد:
- «همچنان كه از مزارع مي‌گذشتم و اصوات ملكوتي را مي‌شنيدم و با ديده‌ي باطن به بهشت فكر مي‌كردم، عيسي مسيح را در حضور خداوند ديدم و با خود اذعان نمودم كه خداوند خواستار تقوا و صلاح من است. از آن زمان با كلام خداوند آشنا شدم، زنجيرها از پايم به زير افتادند، از عالم قبلي خود جدا شدم، از اغواهاي درون بيرون جستم و از آن زمان فقط كتاب مقدس خداوند مرا با دردهايم آشنا ساخت، و حال فقط عشق و فيض خداوند باعث وجد و سرور در وجودم گشته و عيسي مسيح واسطه‌ي نجات و رستگاري است. اكنون به شيريني زندگي مي‌كنم و به لطف خداوند در آرامش به سر مي‌برم.»
او در طول مدت زنداني‌بودن به نوشتن كتب و مقالاتي پرداخت كه شمار آنها بر شصت بالغ مي‌شود.
سرانجام باني‌ين در اوت سال 1688به علت ابتلاي به ذات‌الريه شديد درگذشت. جسدش را در دره‌ي بان‌هيل نزديك مزار نويسنده «روبينسون كرزوئه» دفن كردند كه زيارتگاه معتقدان و پيروان مكتب اوست. سالها بعد مجسمه‌اي از او در مركز شهر بدفورد نصب كردند و در سال 1978به مناسبت سومين قرن انتشار كتاب سير و سلوك زائر احتفالات و مجالس خاصي برگزار شد.
هدف باني‌ين مانند «روتر» و ساير عالمان روحاني بزرگ بر آن است كه روح بشر فناپذير و سرگردان را تحت اطاعت فرمان‌هاي خداوند در آورد. البته او عارفي بود كه در زندگي عادي بشر به عرفان رسيد و از عرفان به زندگي معمولي انسان بازگشت.
آثار
جان باني‌ين در دوران زندگي خود شصت اثر بوجود آورد. آثار او عمدتاً بيان راه و روش رستگاري، مباحثي مختلف مربوط به آيين پيروتن و كليساي پروتستان و بيان اشعار ديني است.يكي از آثار مهم وي كتابي است به عنوان «فيض‌هاي پربار الهي بر سر دسته گناهكاران» كه در سال 1666به نثري بديع نوشته شده است و شرح احوال معنوي و دروني اوست و داستان روح عذاب‌كشيده برگشته از گناه است. اين اثر در رديف آثار پر ارزش و مشهور اوست. وي پس از آشنايي با آثار كواكرها دو اثر مذهبي خود را به نام «حقايق آشكار انجيلي» و نيز «اثبات حقايق آشكار انجيلي» به سالهاي 1656و1657 نگاشت كه حاوي انتقادات شديدي است عليه عرفان كواكرها كه در نهايت نظم تأليف شده است.
آثار برجسته ديگر وي كتابهايي است چون «ظهور خوش عيسي مسيح»، «نجات گنهكاران اورشليم»، «خدمتگزاران بهشتي». از آثار ديگر وي، «تعاليم ديني براي ناآگاهان» كتاب «اشعار ديني نوجوانان»، كتاب «اشعار ديني كودكان» كه اين اثر اخير نسل به نسل خوانده شده و بعدها به عنوان گلستان اشعار ديني كودكان مورد استفاده قرار گرفته است. گلستان اشعار ديني شامل اوزان مختلف و متناسب با زبان كودكان است، كه بسيار شادي‌آفرين و موجب نشاط و سرور كودكان آن دوران گرديده است. سبك اشعار باني‌ين به گونه‌اي است آهنگين كه با فراز و فرود صدا در ذهن خواننده نقش مي‌بندد، به عنوان نمونه، اين قطعه ذكر مي‌شود:
آن مرغ زيبا، وه كه چگونه پرواز مي‌كند و مي‌خواند،
اما اگر بالي نداشت باز هم مي‌توانست پرواز كند و نوا سر دهد،
آري، بالهايش نشانه‌ي ايمان من است، و حالت تسليم و رضا و سكون من،
و چون با ايمان مي‌خوانم ترديدهايم نابود مي‌شود.
از آثار ديگر باني‌ين كتابي است به عنوان «زندگي و مرگ مرد شرور» كه به سال 1680 انتشار يافت. اين اثر را وي در دوراني نگاشت كه اختلافات زمان چارلز دوم به پايان رسيده و سرانجام دوران آزادي كليسا آغاز شده بود. آخرين اثر باني‌ين كتابي است به عنوان «جنگ مقدس» كه در سال1382 به رشته‌ي تحرير در آمده. اين كتاب نيز مثل اثر سير و سلوك زائر داستاني تمثيلي است. مفاد آن همچنان بر اساس آيات كتاب مقدس است و تفاوت آن با سير و سلوك زائر آن است كه اين اثر جنبه‌ي حماسي، ديني و سياسي دارد.
استعارات و كنايات آن حماسه سقوط بشر است تا نجات او و سرانجام روز قيامت. بحث بر سر رستگاري انسان و رحمت الهي، گسستن از جهان مادي و خاتمه دان به مناقشات كليسايي بين گروه كواكرها و تعميديون و كشيدن مرز دقيق بين واقعيت انسان و ذات خداوند است.
ماخذ: سير و سلوك زائر-جان باني اين-گلناز حامدي
تنظيم : بخش ادبيات تبيان